9 aylık kredi büyümesinde tüketici önde
İlk dokuz ayda tarım, madencilik, imalat sanayii, enerji, inşaat ve hizmetler sektörlerinin toplam kredi hacmindeki büyüme yüzde 35,1’le enflasyonun altında kalırken; tüketici kredisi ve kredi kartları ile bireysel borçlanma yüzde 57,9’la enflasyonun üzerinde büyüdü.
Yılın ilk dokuz ayında finansal kaynakların arz yerine tüketime yönelişi devam etti. Tarım, madencilik, imalat sanayii, enerji, inşaat ve hizmetler sektörlerinin toplam kredi hacmi, enflasyonun altında bir cari artışla reel olarak daralırken; tüketici kredisi ve kredi kartları ile yapılan bireysel borçların hacmi enflasyonun üzerinde artarak reel olarak da genişledi.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) eylül ayı ‘sektörel kredi’ verilerine göre, ekonominin ‘arz’ ayağına yönelik banka kredilerinin toplam hacmi ilk dokuz ayda net yüzde 35,1 artarak 7 trilyon 945 milyar lira oldu. Buna karşılık ‘talep’ ayağı olan tüketicilere açılmış konut, taşıt ve ihtiyaç kredileri ile kredi kartı borçlarının toplamı ise yüzde 57,9 artışla 2 trilyon 840,9 milyar liraya ulaştı.
Tüketici fiyatları (TÜFE) bazında yüzde 49,86 olan dokuz aylık enflasyonla indirgendiğinde bireysel borç hacminin reel olarak 5,4 büyüdüğü, buna karşılık üretici sektörlerin toplam kredi hacminin reel bazda yüzde 9,8 daraldığı belirlendi. Dokuz ayda cari olarak yüzde 40,5 artan, reel bazda ise yüzde 6,3 daralan toplam kredi hacmi eylül sonu itibarıyla 10 trilyon 871,8 milyar lira olurken, bireysel borçların toplam stoktaki payı yüzde 26,1’e yükseldi. Bu oran 2022 sonu itibarıyla yüzde 23,2 düzeyinde bulunuyordu.
Tüketiciye 9 ayda net 1 trilyon
Toplam bireysel borç bakiyesi bu dönemde net 1 trilyon 42,1 milyar lira büyüdü. Bu artışın da 668,4 milyar lira ile büyük bölümü, eylül sonunda1 trilyon 354 milyar liraya ulaşan kredi kartı borç bakiyesinde yaşandı. Kart borçları dokuz ayda cari olarak yüzde 97,5, reel bazda yüzde 31,8 büyüdü.
Aynı dönemde cari olarak yüzde 33,6 artışla 373,7 milyar liraya ulaşan tüketici kredilerinin ise reel bazda yüzde 10,9 daraldığı belirlendi. Toplamda küçük paya sahip olan taşıt kredileri reel olarak yüzde 18 artarken, reel bazda konut kredilerinde yüzde 17,4, en büyük bölümü oluşturan ihtiyaç kredilerinde ise yüzde 9,6 daralma meydana geldi.
Hizmetlerde yüzde 11,5 reel daralma
Büyüklüğü ile orantılı olarak kredi bakiyesi en yüksek ana sektör olan hizmetlerin toplam kredi hacmi, dokuz ayda cari olarak yüzde 32,7 büyüyerek 3 trilyon 517,5 milyar liraya ulaştı. Bankalar bu dönemde hizmetler sektörünü net 866,7 milyar lira fonladı. Ancak cari büyümesi enflasyonun altında kalan sektörün kredi hacmi reel olarak yüzde 11,5 daraldı.
Hizmetlerde en büyük kredi hacmine sahip alt sektör olan toptan ve perakende ticaret, dokuz ayda 341,9 milyar lira ile net kredi artışında başı çekti. Bunu net 141,4 milyar lira ile emlak komisyonculuğu, kiralama ve işletmecilik, 133,1 milyar lira ile taşımacılık, depolama ve haberleşme, 72,7 milyar lira ile turizm sektörü izledi. Kredi hacmi finansal aracılıkta net 60,3 milyar, savunma sanayiinde 42,1 milyar, sağlıkta 18,2 milyar, eğitimde 7 milyar lira büyüdü.
İmalatta da enflasyonun altında
Çok sayıdaki alt sektörü ile milli gelire en çok katkı yapan imalat sanayiinin kredi hacmi de cari olarak yüzde 40,6 oranında net 691 milyar lira artışla 2 trilyon 393,2 milyara yükseldi. Sektörün kredi hacminde reel bazda ise yüzde 6,2 daralma yaşandı. Eylül sonu itibarıyla imalat alt sektörleri içinde en büyük kredi hacmi ise 414,7 milyar lira ile metal ana sanayiinin. Bu alt sektörü 354,9 milyar lira ile tekstil, 308,7 milyar lira ile gıda, 258,1 milyar lira ile ulaşım araçları, 208,7 milyar lira ile kimya izliyor.
Dokuz ayda net bazda en fazla kredi büyümesi 125,4 milyar lira ile metal ana sanayiinde yaşandı; 97,4 milyar lira net artışla ulaşım araçları, 96,8 milyar lira ile tekstil, 67,8 milyar lira ile gıda, 67 milyar lira ile kimya ilk beşte yer aldı. Ocak-eylül döneminde ulaşım araçlarının kredi hacmi yüzde 7,2, elektrikli ve optik aletler alt sektörünün hacmi de yüzde 1,2 ile reel artış gösterirken, ağaç ürünlerindeki cari büyüme enflasyon kadar oldu; diğer tüm alt sektörlerde ise enflasyonun altında kaldı.
Diğer sektörler
Eylül sonu itibarıyla inşaat sektörünün kredi bakiyesi 764,3 milyar, elektrik gaz, su sektörünün 578,7 milyar, tarım, avcılık, ormancılık, balıkçılık sektörünün 604,1 milyar, tarım sektörü kredi hacmi 537,7 milyar ve madencilik ve taş ocakçılığının kredi hacmi de 128,2 milyar liraya ulaştı. Dokuz ayda tarım sektörü kredi hacmi net 200,1 milyar, inşaat sektörü kredileri 190,1 milyar, elektrik gaz, su sektörü kredi hacmi 85,8 milyar ve madencilik ve taş ocakçılığınınki 30,5 milyar lira arttı. Cari büyüme oranları enflasyondan arındırıldığında bu dönemde kredi hacminin reel olarak elektrik, gaz ve suda yüzde 22,2, madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 12,4, inşaatta yüzde 11,2 daraldığı, tarımda ise reel olarak yüzde 6,3 büyüdüğü belirlendi.