818K

Jackson Hole’da Powell “artık zamanı gel­di” dedi. Faiz indirim döngüsünü müjde­ledi. Sanki başka şansı varmış gibi. Geçen hafta “zaten tüm emareler faiz indirimi kaçı­nılmaz diyor” demiştik. Sebep neydi? Fed or­todoks para politikasının enflasyonu yumu­şak iniş ile yenmesi mi?

818 rakamı akıllara başka şeyler getire­bilir. Mesela 300 Spartalı filmi gibi. Veya KKM’den kaynaklı 2023 merkez bankası fi­nansalı gibi. Oysa başka. 818.000 kişi yanıldı geçen sene Bureau of Labor Statistics işsizlik verilerinde. BLS 1.5 yıldır sürekli geriye dö­nük revize ediyor.

Phillips Eğrisi ile Fed, işsizlik karşılığında enflasyonu düşürmeyi ortodoks para politi­kası ile göze alırken, “ekonomi soğumazken işsizlik verisi iyi geliyor, yumuşak inişle enf­lasyonu düşürdüler” diye söyleniyordu. Oysa işsizlik rakamı Avrupa ve dünyadaki birçok ülkenin nüfusundan fazla yanılmış. Trump X ve Truth Social hesaplarından skandal de­di. ABD’de tanıdıkları olanlar bilir, işsizlik ve enflasyon ABD’de hala sorun bu arada.

İktisat bilimi kuralları baz paraya göre değişmez

Fed dual mandate ile işsizliği de dikkate alırken, geriden düzeltilerek gelen bu ABD verisi ile izlenen Fed para politikasını sorgu­lamayan, tersine “muhteşem iletişimle mer­kez bankacılığı örneği gösteriyorlar” savını öne süren ana akım iktisat, bizde enflasyon verisi üzerinden (reel) faiz haddini sürekli sorguluyor, veriye bağlı olarak yürütülen pa­ra politikası kritik diyor. Bu tarz tezatlarına dikkat çekildiğinde ise cevap genelde: “Ama dolar baz para veya yapısal reform yok ya da maliye politikası eşlik etmedi”.

Powell’ın konuşmasındaki şu cümleyi me­sela etkin beklenti yönetimi ile acı reçetenin etkisini azaltma, merkez bankacılığı geleneği ve kredibilite ile liyakat olarak yorumluyor­lar: “İş gücü piyasasını güçlü tutarak dezenf­lasyon sağlamak, ancak enflasyon beklentile­rinin çıpalanmasıyla mümkündür. Bu da hal­kın merkez bankasının zamanla enflasyonu yüzde 2’ye düşüreceğine olan inancını yansı­tır. Bu güven yıllar içinde inşa edilmiş ve al­dığımız önlemlerle pekiştirilmiştir.”

Hazineyi fonlamak için bilançosundaki (MBS dâhil) %95 kâğıttan 1.1 trilyon dolar zarar etmişken, sadece geçen yıl batan 6 ban­kadan birinde bir Fed direktörü CEO’su iken, 818.000 kişi yanılan işsizlik verisi ile ener­ji destekli düşen enflasyonda beklentiler mi çıpalanmış? Enflasyon Haziran 2023’de %3 iken “faiz artışı şart”, bugün %2.9 ile “düşü­şün zamanı geldi” diyen Powell hukuk me­zunu. Hatırlarsak kendi namına hisse işlemi yapan guvernörü ve YK üyeleri de vardı.

KKM değil DTH sorun

KKM dönüşlerinin dağılımı ile ilgili ra­poru ana akım faydalı bulup, tüm bakiyenin DTH’a dönmemiş olmasını olumlu karşıla­dı. Demek ki strese gerek yokmuş. Aynı ana akım yorumlarda ve benzer haberlerde KKM (BDDK raporlaması TL’den farklı olarak) sü­rekli döviz olarak ifade ediliyor, dolarizasyon hesabına katılıyor, grafikleştiriliyor.

Yani grafiklerde, haberlerde, ana akımda döviz olarak gösterilen bir kalem dövize tam olarak dönmemiş mi oluyor? Muhasebesel olarak merkez bankası KKM zararının para politikasına etkisi olmayacağı gibi, kolaylık­la aktifleştirmek, yıllara sâri sigortacılık gibi taşımak mümkün. Hem Fed’in tahvil zararı sorun değilken bizde niye KKM sorun? Kal­dı ki iki tarafta da bu para politikası sonucuy­ken. Hem bitirilmesi gereken KKM değil 32 Sayılı TPKKK varken DTH’lardır.

Pop iktisat

Ekonomide fenomen etkisi diye bilimsel olarak Nobel üzerinden kanıtlanan bir durum var (Huber, vd. 2022). Makale Nobelli birinin olunca birebir aynı içerik bile olsa tanınma­mış kişiye göre daha az ret oluyor ve ret oranı %65’ten %23’e düşüyor. (Dünyada) Ana akı­mın heterodoks iktisadı dışlamasındaki en önemli faktörlerden biri bu. Bilinirlik. Sosyal medyanın etkisi de bu hususta büyük.

Scientific American’da “Bilim, insanlar ya­nıldıklarını anladıklarında gelişir” makalesi çıktı (Oreskes, 2024). Mesela “deneysel ik­tisat” diye bir şey var heterodoks iktisatta. O yüzden “ekonomide heterodoks bir şeyler denediler” denildiğinde o model yanlış olmu­yor. Yanlış olan şey bu denilen oluyor.

TVNet’te iki hafta önce, M-Pox ve CO­VID-19 konuşurken, doktorlarımız sağlıkta dezenformasyona dikkat çekti. “Dezenfor­masyon sadece sağlıkta değil ekonomide de var” dedim. Eksik bilgi de çok.