80 milyar!

Artık öğrendik; 80 milyar, denildiğinde; hele hele 80 milyar dolar denildiğinde aklımıza artık hep 2011 yılının cari açık beklentisi geliyor. İlk olarak bu köşede yazıldı… Tarih 3 Mayıs'tı; "260-140-80" başlıklı yazımızda, 2011 yılının ithalatını 260, ihracatını 140 milyar dolar olarak tahmin ettiğimizi, ortaya çıkacak 120 milyar dolarlık ticaret açığının da 80 milyar dolar civarında bir cari açık doğuracağını belirtmiştik.

Merkez Bankası'nın dün açıkladığı nisan ayı gerçekleşmesinden sonra karşımızda nasıl bir tablo var ve bu tablo bizi ilk tahminimize doğru götürüyor mu, onu inceleyeceğiz. Bu değerlendirme için 2003 yılından bu yana olan dört aylık cari açık ve dış ticaret açığı gerçekleşmesine, ayrıca dört aylık cari açığın yıllık açık içinde aldığı payın seyrine baktık. Şimdi bu veriler ışığında öne çıkanları inceleyelim:

-2003-2011 dönemini kapsayan dokuz yılın ortalamasında, ilk dört aydaki cari açığın, dış ticaret açığına oranı, ortalama yüzde 77 düzeyinde. Bu oran en yüksek düzeye yüzde 88 ile bu yıl ulaşmış durumda. Demek ki bu yıl dış ticaret açığından doğan büyük cari açığı törpüleyecek diğer döviz gelirlerinde görece bir yavaşlama, azalma var. Ancak, ne dokuz yıl ortalamasının yüzde 77'si, ne bu yılın yüzde 88'i, önümüzdeki dönemde cari açığın ticaret açığına oranının böyle süreceğini göstermez; başta turizm olmak üzere önemli döviz gelirleri izleyen aylarda yoğunlaşacak. Ama yine de bu yıl dört ay ortalamasında geçmiş yılların çok üstüne çıkılması önemli.

-2003-2010 dönemini kapsayan sekiz yılın ilk dört ayındaki cari açık, yıllık cari açığın yüzde 36.4'ü düzeyinde gerçekleşti. Aynı oranı bu yılın ilk dört ayındaki 29.6 milyar dolarlık açığa uygularsak, 2011 yılındaki açığın 81 milyar doların biraz üstüne çıkacağı sonucuna ulaşırız.

-Cari açık geçen yılın ilk dört ayında 13.9 milyar, son sekiz ayında 33.7 milyar, dolayısıyla yılın tümünde 47.6 milyar dolar oldu. İlk dört ayda aylık ortalama 3.9 milyar dolar olan açık, son dört ayda aylık ortalama 4.2 milyar dolara çıktı. Yani, aylık ortalama açık, ilk dört ve son sekiz ay itibariyle yüzde 8'e yakın arttı.

-Bu yıl ise tam tersi söz konusu. Dört aylık açık 29.6 milyar dolar, yani aylık ortalama 7.4 milyar dolar. Yıllık rakam 80 milyar olursa, son sekiz ay 50.4, aylık ortalamada da 6.3 milyar dolar açık verilecek demektir. Buna göre, aylık ortalama açık, ilk dört aydaki 7.4 milyar dolara göre yüzde 15'lik azalmayla 6.3 milyara inmiş olacaktır.

-Bu yılın ilk dört ayındaki 29.6 milyar dolarlık açık, geçen yılki 13.9 milyar dolarlık açığa göre 15.8 milyar dolar artış kaydetti. Eğer bu yılın tümünde 80 milyar açık verilirse, son sekiz aydaki açık 50.4 milyar dolar olacak demektir. Geçen yılın son sekiz ayındaki açık 33.7 milyardı. Bu durumda, bu yıl ilk dört ayda geçen yıla göre 15.8 milyar artan cari açık, son sekiz ayda 16.7 milyar artacaktır. Aradaki makası daha da daraltmak neredeyse olanaksız görünmektedir.

-Yıllık cari açık, nisan sonu itibariyle 63.4 milyar doları buldu. Bundan sonraki sekiz ayda, her ayın açığı geçen yılın 2.1 milyar dolar üstüne çıkarsa, zaten 80 milyara ulaşılacaktır.

Nasıl daha az olabilir?

Hep altını çizerek söylüyoruz; 80 milyar dolar, şu anki tabloya ve gidişata göre oluşacak bir açık. İlla açığı buraya taşıyalım, diyen tabii ki yok. Tam aksine amaç, daha az açıkla yılı tamamlamak. Ancak, cari açığı daha aşağılarda tutabilmek için bazı fedakarlıklar yapmak gerekecek. Bunların başında da büyüme geliyor. Biliniyor ki, Türkiye ne zaman hızlı büyüse, hızlı büyümek istese, bu durum önce ithalatı, ithalata bağlı olarak da cari açığı tırmandırıyor.

Şimdi bir tercih yapmak durumundayız. Hızlı büyüyen ve çok cari açık veren bir ekonomi mi, yoksa görece daha ılımlı büyüyen ve can sıkmayan düzeyde seyreden bir cari açık mı? Hükümet öncelikle bu tercihi yapacak ve sonrasında da ona göre uygulamaya girişecektir.