7103 sayılı kanun ile getirilen yeni teşvikler

Süleyman DEMİR - Sosyal Güvenlik Denetmeni / Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı

Türk sosyal güvenlik sisteminde bir işçi/sigortalı için işveren tarafından ödenen primlerin toplam maliyet içinde OECD ülkelerine göre daha yüksek olması, ülke ekonomisinin büyümesine mukabil istihdam da istenilen düzeylerde olmaması sebebiyle ülke düzeyinde uygulanan ve ilki 26/5/2008 tarihinde yayımlanan istihdam teşvik kanunlarında temel amaç istihdam yükünün azaltılması, işsizliğin azaltılması olmuştur.

Bu çerçevede sağlanan istihdam artış hedeflerine ulaşılması beraberinde yeni istihdam teşvikleri getirmiştir. Bu çalışmamızda Son olarak 27/3/2018 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan 7103 sayılı Kanun ile getirilen 2 yeni istihdam teşvikleri ve Daha önce uygulanan asgari ücret desteği üzerinde durulacaktır.

Getirilen yeni teşvikler

Getirilen iki yeni istihdam teşvikinden birinin 31/12/2020 tarihine kadar geçerli olacağını, diğerinin ise sadece 2018 yılı için geçerli olacağını belirtmek gerekir. Uygulanan ve süresi 31/12/2017 tarihinde son bulan asgari ücret desteği süresi 30/9/2018 tarihine kadar uzatılmıştır.
Şimdi bu destekler için aranan şartları aşağıda tek tek görelim;

A-İlave İstihdamda İşçi İşveren Primlerinin ve GV/DV Karşılanması:

1) İşçinin İş-Kur’a kayıtlı işsiz olması

2) İşe alındığı aydan önceki 3 ayda en fazla 10 günlük çalışması olması

3) Bağ-Kur kapsamında sigortalı olmaması(isteğe bağlı sigortalılık hariç)

4) İşe alındığı yıldan önceki yılda ortalama sigortalı sayısına ilave olması

5) Bu teşvik her sigortalı için 12 ay süre ile uygulanır.

6) Sağlanan prim desteği asgari ücret üzerinden uygulanır.

7) Sağlanan prim desteği kapsamındaki sigortalının işten ayrılması sonrası işe girmesi durumunda kalan yararlanabilme süresini tamamlayabilecektir.

8) Sağlanan prim desteği 2020 yılı Aralık ayı/dönemi aşılmamak üzere, destek kapsamına giren sigortalılar için 12 ay süreyle uygulanır. Ancak bu süre; işe giriş tarihi itibarıyla 18 yaşından büyük kadın, 18 yaşından büyük 25 yaşından küçük erkek sigortalılar ile Kuruma engelli olarak kayıtlı sigortalılar için 18 ay olarak uygulanır.

9) Sağlanan prim desteği 01/01/2018-31/12/2020 döneminde işe alınanlar için uygulanacak.

10) Fon tarafından işverene sağlanan, sigortalı hissesine karşılık gelen destek tutarının sigortalıya ödenmesi işverenden talep edilemeyecek.

Bu teşvik unsurundan yararlanabilmek için;
a) İşyeri ile ilgili aylık prim ve hizmet belgelerinin veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin yasal süresi içerisinde verilmesi,
b) Primlerin yasal süresinde ödenmesi
c) Sosyal Güvenlik Kurumuna prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması gerekir.
d) Borcu olup da borcunu yapılandırmış olanlar da bu destekten yararlanır.

Sağlanan prim desteğinden yararlanamayacak işyerleri:
1- Mevcut bir işletmenin kapatılarak değişik bir ad, unvan ya da bir iş birimi olarak açılması veya yönetim ve kontrolü elinde bulunduracak şekilde doğrudan veya dolaylı ortaklık ilişkisi bulunan şirketler arasında istihdamın kaydırılması, şahıs işletmelerinde işletme sahipliğinin değiştirilmesi gibi Fon katkısından yararlanmak amacıyla muvazaalı işlem tesis ettiği anlaşılan işyerlerinden Fon tarafından karşılanan tutar gecikme cezası ve gecikme zammıyla birlikte geri alınır.

2- 5335 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlara ait işyerleri ile 2886 sayılı Kanuna, 4734 sayılı Kanuna ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işleri ile 4734 sayılı Kanundan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri ile sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve yurtdışında çalışan sigortalılar hakkında uygulanmaz.

3- Mahkeme kararıyla veya yapılan kontrol ve denetimlerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalıyı fiilen çalıştırmadığı tespit edilen işyerleri hakkında ilkinde 1 ay süre ile bir yıl içinde tekerrür etmesi halinde 1 yıl süre ile bu destekten yararlanamaz.

4- Sağlanan teşvikten yararlanmakta olan işverenler, bu teşvikten yararlanılan ayda aynı sigortalı için diğer sigorta primi teşvik, destek ve indirimlerinden yararlanamaz.

B- 2017 yılında ortalaması 1-3 olan imalat sektörü teşviki

Söz konusu Teşvikten yararlanabilmek için:
1) 2017 yılında imalat sektöründe faaliyet gösteren işyeri olmak

2) 2017 yılı için İşyerinde çalışan ortalama sigortalı sayısı 1-3 olmak

3) İşe alınacak sigortalının 18 yaşından büyük 25 yaşından küçük olması

4) İş-Kur’a kayıtlı işsiz olmak

5) İşe alındığı aydan önceki 3 ayda en fazla 10 gün çalışması olması

6) Bağ-Kur kapsamında sigortalı olmaması(isteğe bağlı sigortalılık hariç)

7) İşe alındığı yıldan önceki yılda ortalama sigortalı sayısına ilave olması

8) Sağlanan Destek Asgari ücret esas alınarak uygulanır.

9) Prim desteğiyle birlikte 2018 yılı Aralık ayına/dönemine kadar geçerli olmak üzere; sigortalının destek sağlanan aya ilişkin prim ödeme gün sayısının 53,44 Türk lirası ile çarpılması sonucu (aylık 1.603,2 TL) bulunacak tutar, ücret desteği olarak işverene ödenir.

10) Sağlanan prim ve ücret desteği 2018 yılı Aralık ayı/dönemini geçmemek üzere, sigortalının işe alındığı ayı takip eden ilk aydan başlamak üzere her ikinci ay için uygulanır.

11) Sağlanan prim desteği kapsamındaki sigortalının işten ayrılması sonrası işe girmesi durumunda kalan yararlanabilme süresini tamamlayabilecektir.

12) Bir işyeri en fazla 2 sigortalı için bu destekten yararlanabilir. Sayıyı arttırmaya BK yetkilidir.

13) Sağlanan Destek 2018 yılı Aralık dönemine (dahil) kadar geçerli olacak.

14) Fon tarafından işverene sağlanan, sigortalı hissesine karşılık gelen destek tutarının sigortalıya ödenmesi işverenden talep edilemeyecek.

15) Yersiz yararlanılan süreler için 5510 sayılı Kanunun 89 uncu maddesinin ikinci fıkrası uyarınca gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından, yararlanılan ücret desteği tutarı ilgili destek ödemesinin/ödemelerinin yapıldığı tarihten itibaren yasal faiziyle birlikte işverenden tahsil edilecek.

Bu teşvik unsurundan yararlanabilmek için;
a) İşyeri ile ilgili aylık prim ve hizmet belgelerinin veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin yasal süresi içerisinde verilmesi,
b) Primlerin yasal süresinde ödenmesi
c) Sosyal Güvenlik Kurumuna prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması gerekir.
d) Borcu olup da borcunu yapılandırmış olanlar da bu destekten yararlanır.

Sağlanan prim desteğinden yararlanamayacak kişi ve işyerleri:
1- 2018 yılında 5510 sayılı Kanun kapsamına alınan işyerleri ile daha önce Kanun kapsamına alındığı halde 2017 yılında Sosyal Güvenlik Kurumuna aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi vermeyen ve 2018 yılında ilk defa sigortalı bildiriminde bulunan işyerleri bu maddede yer alan destekten yararlanamaz.

2- 5335 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlara ait işyerleri ile 2886 sayılı Kanuna, 4734 sayılı Kanuna ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işleri ile 4734 sayılı Kanundan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri ile sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve yurtdışında çalışan sigortalılar hakkında uygulanmaz.

3- Mahkeme kararıyla veya yapılan kontrol ve denetimlerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalıyı fiilen çalıştırmadığı tespit edilen işyerleri hakkında ilkinde 1 ay süre ile bir yıl içinde tekerrür etmesi halinde 1 yıl süre ile bu destekten yararlanamaz.

4- İşe giriş tarihi itibarıyla sigortalının, işverenin birinci derece kan veya kayın hısmı ya da eşi olması durumunda söz konusu sigortalıdan dolayı bu maddede yer alan destekten yararlanılamaz. Sigortalının işe giriş tarihinden sonra işverenle arasında oluşan hısımlık veya evlilik durumları destekten yararlanmayı etkilemez.

5- Bu madde kapsamındaki destekten yararlanılan ayda aynı sigortalı için diğer sigorta primi teşvik, destek ve indirimlerden yararlanılamaz.

6- Bu destekten yararlanılmayan ayda destek kapsamına giren sigortalıdan dolayı, 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendi ile aynı maddenin ikinci fıkrasında yer alan prim indirimi dışındaki diğer sigorta primi teşvik, destek ve indirimlerden yararlanılamaz.

C- Asgari ücret desteği (2018 Ocak-Eylül)

2016 Yılında başlayan 2017 yılında devam eden asgari ücret desteği 2018 yılında Ocak-Eylül döneminde de uygulanacak.

1) 4/1-a kapsamında haklarında uzun vadeli sigorta kolları hükümleri uygulanan sigortalıları çalıştıran işverenlerce;
a) 2017 yılının aynı ayına ilişkin Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde prime esas günlük kazancı Bakanlar Kurulunca belirlenen tutar ve altında bildirilen sigortalıların toplam prim ödeme gün sayısını geçmemek üzere, 2018 yılında cari aya ilişkin verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısının,
b) 2018 yılı içinde ilk defa bu Kanun kapsamına alınan işyerlerinden bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısının,
2018 yılı Ocak ila Eylül ayları/dönemleri için Bakanlar Kurulunca tespit edilen günlük tutar ile çarpımı sonucu bulunacak tutar, bu işverenlerin Kuruma ödeyecekleri sigorta primlerinden mahsup edilir.

2) Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hükümleri uyarınca toplu iş sözleşmesi uygulanan özel sektör işverenlerine ait işyerleri için ayrıca tespit edilebilir.

3) Yukarıdaki (a) bendinin uygulanmasında, bir önceki yılın aynı ayına ilişkin olarak aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi verilmemiş olması halinde bildirim yapılmış takip eden ilk aya ilişkin aylık prim ve hizmet belgesindeki veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesindeki bildirimler esas alınır.

4) Ücretleri asgarî ücretin iki katından az olamayacağı hükme bağlanan “Linyit” ve “Taşkömürü” çıkarılan işyerlerinde yer altında çalışan sigortalılar için birinci fıkranın uygulanmasında (a) bendi uyarınca belirlenecek günlük kazanç iki kat olarak ve 2017 yılının aynı ayına ilişkin Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde bildirilen prim ödeme gün sayısının yüzde 50’sini geçmemek üzere, 2018 yılında cari aya ilişkin verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısı dikkate alınır.

Sağlanan prim desteğinden yararlanamayacak kişi ve işyerleri:
1) Mevcut bir işletmenin kapatılarak değişik bir ad, unvan ya da bir iş birimi olarak açılması

2) Yönetim ve kontrolü elinde bulunduracak şekilde doğrudan veya dolaylı ortaklık ilişkisi bulunan şirketler arasında istihdamın kaydırılması, şahıs işletmelerinde işletme sahipliğinin değiştirilmesi gibi İşsizlik Sigortası Fonu katkısından yararlanmak amacıyla muvazaalı işlem tesis ettiği anlaşılan

3) Sigortalıların prime esas kazançlarını 2018 yılı Ocak ila Eylül ayları/dönemleri için eksik bildirdiği tespit edilen işyerlerinden İşsizlik Sigortası Fonunca karşılanan tutar gecikme cezası ve gecikme zammıyla birlikte geri alınır ve bu işyerleri hakkında bu madde hükümleri uygulanmaz.

4) İşverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili 2018 yılı Ocak ila Eylül aylarına/dönemlerine ait aylık prim ve hizmet belgelerini veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerini yasal süresi içerisinde verilmemesi

5) Sigorta primlerini yasal süresinde ödememesi

6) Denetim ve kontrolle görevli memurlarca yapılan soruşturma ve incelemelerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığı durumlarının tespit edilmesi,

7) Kuruma prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunması hâllerinde bu maddenin birinci fıkrasının (b) bendine ilişkin hükümler uygulanmaz.

8) 5018 sayılı Kanuna ekli (I) sayılı cetvelde sayılan kamu idarelerine ait kadro ve pozisyonlarda 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalışan sigortalılar için uygulanmaz.

9) Ancak Kuruma olan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarını 6183 sayılı Kanunun 48 inci maddesine göre tecil ve taksitlendiren işverenler bu tecil ve taksitlendirme devam ettiği sürece anılan fıkra hükmünden yararlandırılır.

10) 4734 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (c) ve (d) bentlerinde sayılan idareler tarafından ilgili mevzuatı uyarınca yapılan ve sözleşmesinde fiyat farkı ödeneceği öngörülen hizmet alımlarında, ihale dokümanında personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatinin tamamının idarede kullanılmasının öngörüldüğü işçilikler için birinci fıkra uyarınca İşsizlik Sigortası Fonu tarafından karşılanacak tutarlar bu idarelerce işverenlerin hak edişinden kesilir.

11) 2018 yılı Ocak ila Eylül aylarına/dönemlerine ilişkin yasal süresi dışında Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya Maliye Bakanlığına verilecek muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde kayıtlı sigortalılar için bu madde hükümleri uygulanmaz.

Sonuç

Getirilen yeni iki istihdam teşvikinde özellikle hedeflenen 18-25 yaş aralığındaki gençler ile çalışanın ortalama 1-3 olan imalat sektörü olduğu görülmektedir. Ayrıca çalışan kalifiye elemanlar için yararlanma süresinin normal işçi için öngörülen sürenin 1.5 katı olması da bu nitelikteki işçi/sigortalıların daha uzun süreli istihdam edilmesinin sağlanması yoluna gidilmiştir.

Asgari Ücret desteğinde; Daha önceki yıllarda yeni açılan işyerlerinin de bu desteği alabiliyor iken 2018de ilk def açılan işyerleri için bu desteğin sağlanmadığını görüyoruz.

Yeni istihdam desteklerinde; hedeflenen kitlelerin istihdama katılması, genç nüfusun, nitelikli personelin istihdam edilmesi, bu yaş grubundaki işsizliğin hedeflenen düzeylere indirilmesi, istihdam primlerindeki yükün hafifletilmesi amaçlandığı görülmektedir.