4 aylık bütçe sonuçları nasıl?...

Maliye Bakanı Naci Ağbal 2 gün önce nisan ayı bütçe sonuçlarıyla ilk 4 aylık bütçe gerçekleşmelerini açıkladı. 

Öncelikle bütçe sonuçlarının; düzenli, sistemli ve anlaşılır dille kaleme alındığını söylemek gerekir. Gerçekten de bütçe dilini bilen veya bilmeyen herkes bu sonuçları önemli ölçüde anlayabilir. Kaldı ki bütçe sonuçlarının 15 gün içerisinde çıkıp yayınlanması oldukça büyük bir başarı sayılır. 

Gelelim bütçe sonuçlarına…

2016 bütçesinin nisan ayı ve yılın ilk 4 ayı sonuçlarını irdelediğimizde hem olumlu ve hem de olumsuz gelişmeleri görüyoruz. 

Önce olumlu ya da başarılı gelişmeleri sıralayalım.

- Nisan ayında bütçe gelirleri toplamında geçen yıla göre yüzde 15.7’lik bir artışla 49.7 milyar lira elde edilmiş. Bu performansta vergi gelirleri toplamda yetersiz kalmış ve dolayısıyla çok küçük bir artış sağlanmış. Buna karşın vergi dışı gelirler ile gelir vergisi ve banka ve sigorta muameleleri vergisi gibi bazı vergiler ciddi ölçüde artmış. 

4 aylık sonuçlara göre toplamda bütçe gelirleri performansı daha iyi. Yüzde 16.2 artışla elde edilen gelir 181.4 milyar lira.

- Bütçe gelirlerindeki olumlu artışın yanı sıra bütçe giderlerinde de ciddi tasarruf yapıldığı anlaşılıyor. Nisan ayında bütçe giderleri geçen yıla göre sadece yüzde 6.6 artarken 4 aylık sonuçlara göre de bu artış yüzde 9.9 olmuş ve 176 milyar lira gider yapılmış.

- Faiz giderleri nisan ayında geçen yıla göre yüzde 55.9 azalışla 4.8 milyar lira olmuş. 4 aylık sonuçlar itibariyle benzer gelişmeler görülüyor. Şöyle ki 2016 Ocak-Nisan döneminde faizler geçen yıla göre yüzde 20.8 düşüş sergilemiş ve 34.2 milyar lirada kalmış. Uluslararası ve bölgesel ekonomik gelişmelere rağmen bu faiz sonuçları oldukça başarılı görülüyor.

- Öte yandan em nisan ayına ilişkin ve hem de 4 aylık sonuçlara ilişkin rakamlara göre bütçe fazla vermiş. Nisan ayı itibariyle bütçe fazlası geçen yıla göre yaklaşık 3 kat artışla 5.4 milyar lira olmuş. Aynı şekilde 4 aylık sonuçlara göre de geçen yılın bütçe açığına karşın bu yıl aynı tutarda yani 5.4 milyar lira bütçe fazlası elde edilmiş. 

- Faizlerin olmadığı varsayımıyla bütçe dengesinde durumu ortaya koyan faiz dışı fazla da Nisan ayında 8 milyar lira ve 4 ayın sonunda da 24.6 milyar lira olmuş. Bir bakıma bütçe giderlerinde tasarrufa gidilmiş.

Yukarıda birkaç başlık altında sıralanan olumlu gelişmeler yanında şimdi de olumsuz gelişmelere bir göz atalım.

- 2016 yılının Nisan ayında bütçe gelirleri yüzde 15.7 artarken bunun içerisinde yer alan vergi gelirleri sadece yüzde 1.7 oranında artmış. 

Bu gelişmeyi çok önemsemek durumundayız. Zira enflasyon oranının ve hatta büyüme oranının çok altında vergi geliri elde edilmiş. Açıkçası sürdürülebilir bir sonuç değil. 

- Nisan ayındaki bu olumsuz gelişmeyi niçin önemsemek lazım?... Çünkü bu ayda kurumlar vergisi beyan ediliyor. Bakıyoruz kurumlar vergisi tahsilatı geçen yılın da altına düşmüş, kurumlar vergisi tahsilatında geçen yıla göre yüzde 35.7 azalış ortaya çıkmış. 

- Aslında bunun nedeni basit. 2015 yılının son çeyreğinde dolar ve euro kurlarındaki dalgalanmalar şirketlerde çok ciddi kur farkı ve faiz gideri yaratmıştı. Bu da kurumlar vergisi matrahlarının aşınmasına neden olmuştu. Hatta öyle ki firmaların pek çoğu teknik iflasın eşiğine gelmişti. Böyle bir durumda ister istemez kurumlar vergisi hasılatı da düşmüş.

- Nisan ayında vergi gelirleri içerisinde düşüş kaydeden bir başka kalem de ithalde alınan katma değer vergisi. Gerçekten de ithalde alınan KDV, geçen yılın nisan ayına göre yüzde 14.3 düşüş sergilemiş. Ancak; 4 aylık sonuçlarda biraz toparlanma yaşanmış. 

Bunun da nedeni basit. Büyümeye ve kurlardaki yükselişe bağlı olarak ithalatın pahalılaşması ve dolayısıyla ithalde alınan KDV’de düşüş yaşanması.

- Bu arada iç talepteki daralma nedeniyle işlem hacmi düşmüş ve buna bağlı olarak da dahilde alınan KDV de artış olmamış.

- Ancak; 4 aylık sonuçlara bakıldığında toplamda vergi gelirlerinde geçen yılın aynı dönemine nazaran yüzde 10 artış sağlanmış olması teselli veriyor. 

- Bütçe disiplinini bozması ve enflasyonu körüklemesi bakımından rahatsız edici bir gelişme de personel giderlerindeki artış. Gerçekten de hem nisan ayında ve hem de Ocak-Nisan ayları toplamında personel giderleri yüzde 20’nin üzerinde artış göstermiş. Personel harcamalarındaki artışta sürekli ve büyük miktarlarda personel alımları bu sonucu doğurmuş. Açıklama ve politikalardan da bu uygulamanın sürdürüleceği anlaşılıyor.

Sonuç itibariyle şunu söyleyebiliriz: AKP Hükümeti, bütçeyi çok iyi bir siyaset enstrümanı olarak kullanabiliyor ve bu politikayı da başından beri sürdürüyor. Çok sayıda ve etkin sosyal politika tedbirlerini uyguluyor. Kimsesize, yoksula, yaşlıya, işsize, ailelere çeşitli adlarla doğrudan veya yerel yönetimler üzerinden ciddi destekler sağlıyor. 

Buna karşın muhalefet sessiz ve etkisiz kalıyor. Bütçe sonuçları hakkında muhalefetin hiç ses çıkarmaması veya dönemsel değerlendirmeler yapmaması da bunu gösteriyor.