32 trilyon dolarlık ülke
1974 yapımı “6 milyon dolarlık adam” diye bir dizi vardı. Albay Steve Austin (Lee Majors) uçak kazası sonrası 6 milyon dolar harcanarak biyonik adam olarak hayata döndürülür.
1974; Başkan Nixon “dolar getirene altın vermem” dedikten sonra “Smithsonian Antlaşması” ile resmiyete dökülüp “serbest dalgalı kur rejimine” geçilen yıl. 2023 Haziran sonu USD LIBOR’un resmi olarak sonu.
Nazlı Bolak’ın 27 Şubat 2020 tarihli TV100 programında, gazete yazılarımda Türkiye’de ve dünyada ilk olarak “serbest dalgalı faiz rejimine geçiyoruz” demiştim. Mayıs 2022’de Özlem Karakullukçu’nun, sonra CRI Türk’te Mehmet Kıvanç’ın programında ve Şalom’da, Türkiye’de ilk olarak “ABD tahvillerini Fed almazsa, yabancılar satıyorsa kim alacak, faizler 1 yıl içinde iki katına giderse kimse şaşırmasın” demiştim.
Evet, yanıldım. 5 katına kadar gitti. Tahviller nedeni ile x (batan ABD ticari bankaları + Fed’in 1,080 trilyon dolar + ECB’nin 60 milyar Euro + İsviçre Merkez Bankasının 143 milyar dolar) x zararı Fed’in hızlı faiz artışlarından kaynaklandı. Bank Of England tahvil faizleri nedeni ile emeklilik fonlarını batmaktan kurtarmak için 1 haftada para politikasını U dönüşü ile geri aldı.
Bazı ABD bankaları Liz Truss hükümeti (izlemek istediği para ve maliye politikası) giderse volatilitenin azalacağını raporlarında yazdı. Son Durum Nasıl? ABD hazinesine göre, Ocak 2023-2022 arasında Japonya 200, Çin 170, Fransa 50 milyar dolar ABD tahvili satmış. Toplamda 255 milyar dolar azalma var. %3,3 azalma tahvil faizi artışı için de fikir veriyor. İlk defa ABD 3 aylık bonosu, şirket bonoları ve S&P 500 Endeksi 12 aylık getirisi %5,3 ile aynı seviyeye geldi. Yılbaşından bu yana %15’den fazla artış gösterdi.
Mevduat faizleri binde 5’lerde. Politika faizi de sabit kaldı. M2 uzun zaman sonra terse döndü. Fred (Saint Louis) grafikleri bize 3 şeyi net gösteriyor. ABD CPI Endeksi, M2 ve bütçe açığı 1970’lerin başından beri boğa piyasasında. 6 milyon dolarlık adam artık 32 trilyon dolarlık bütçe açığı ile dünyanın en biyonik ekonomisine sahip. Dolarizasyon kalkanı ile hiçbir şeyden etkilenmiyor.
Ancak 1974-2023 yıllarının 2 rakamı arasındaki dehşet fark yani enflasyon aşil tendonu olarak duruyor. Homeros'un İlyada’sında, Truva’da çarpışan Achilles (Akhilleus-Aşil), annesi Thetis tarafından kutsal nehir Styx'te, topuğundan tutularak ölümsüzlük için yıkanır. Topukları suya girmediğinden aşil tendonu tek ölümcül noktasıdır.
Fed’in Mart 2023 finansallarında 274 milyar dolarlık hazine (garantili) kâğıt satışından kaynaklı olarak tahvil zararı 1,080 trilyondan 910 milyar dolara düşmüş. 10 yıl üzeri vadeli kâğıt miktarı artarken aşağı vadelerde düşmüş. Çin, Japonya, Fed, dünya bu kâğıtları satarken, 32 trilyon bütçe açığı olan ABD Hazinesi, borç tavanı için yetki alıp 50 trilyon dolara doğru koşarken kahramanlık destanı nerede saklı? Yellen en son senatoda soruya “faizler düşerse 50 trilyon dolar sorun değil” diye cevap vermişti. Denk bütçe miydi sahi? Peki, o zaman Fed bu yüzden mi durdu? Daha önce çok yazdım.
“ABD enflasyonu düşüyor, Fed’in faiz artışı ve ortodoks politikası başarılı oldu” diyenler var. Ulusal petrol rezervleri (SPR) ile CPI grafiği yapışık ikizler gibi. Enflasyondaki düşüş BLS, Eurostat verilerinde net olarak salt enerjiden diyor. Fed değil yani. Politika faizi, enflasyon, SPR’nin kesiştiği yer zaten son FOMC toplantısında durulacağını “gözlü yönlendirme” ile söylüyordu.
M2 düşüyor ama para arzı azalmıyor. Çünkü mevduatlar kopuk faiz makası nedeni ile para piyasası fonlarında. Çekirdek enflasyonların düşmemesi bunu teyit ediyor. Merkez bankaları açgözlülük veya şirket ya da kar güdümlü enflasyon tanımı koyarak veya Phillips Eğrisini, Taylor Kuralını sorgulayarak, enerji ve arz enflasyonunu kabul ederek bu durumu anlamlandırmaya çalışıyor.
Bütçe açığı, cari açık, kamu borcu versus GSYİH oranları kabul edilen seviyelerin üstünde rekor kırıyor. Bunlarla fair value dolar paritesi kaç olmalı diye sorduğumda Robin Brooks’tan blok yemiştim. Sormaya devam. Enflasyon bir tek paranın miktarı, monetarizm, talep veya ücret enflasyonu ile oluşmuyor. Yani ver piyasaya faizi kurtul enflasyondan, cari açıktan derken, ABD örneğini unutmayalım. Aşil dahi biyonikti.