3 tane 5 o kadar kolay mı?

4+4+4'ü bir dönem yeterince konuştuk; en azından başka platformlarda. Şimdi ekonomide Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı'nın gündeme getirdiği "3 tane 5" kavramı var.

Bu 5'lerin her biri başka bir hedefe dönük. Biri enflasyon hedefini gösteriyor, biri büyümeyi, bir diğeri ise cari açığın milli gelire oranını.

Enflasyonda yüzde 5'i hiç göremedik; kıyısına bile yaklaşamadık. Bu yıl için de kıyısına yaklaşma beklentimiz var, o kadar. Dün yılın ilk enflasyon raporunu açıklayan Erdem Başçı, 2013 yılı enflasyonuna ilişkin yüzde 5.3'lük hedefi değiştirmediklerini söyledi. Başçı, 2013 yılsonu enflasyonunu orta noktası yüzde 5.3 olmak üzere yüzde 3.9 ile yüzde 6.7 arasında beklediklerini ifade etti.

Merkez Bankası Başkanı, gelecek yılın enflasyonunu ise orta noktası yüzde 4.9 olmak üzere yüzde 3.1 ile yüzde 6.7 arasında tahmin ettiklerini açıkladı. Yani, sözü edilen 3 tane 5'in birine, en iyi olasılıkla iki yıl sonra ulaşmış olacağız.

Diğer oranlar büyük ölçüde birbirine bağlı, birbirini etkiliyor. Ne zaman hızlı büyürsek o ölçüde fazla cari açık veriyoruz. Cari açıktaki büyüme, milli gelir büyümesinin genellikle çok çok ötesine geçtiği için de cari açık/milli gelir oranı yukarı gidiyor.

Kuşkusuz cari açığın büyümeyle ilintili olmayan yönleri de yok değil. Büyük ölçüde dışa bağımlı olduğumuz enerji ithalatının fiyat artışları yüzünden daha fazla yük getirmesi, büyümeye hiç katkıda bulunmayan bir cari açık artışı olarak geri dönüyor. Bu gerçeği de göz ardı etmemek durumundayız.

Ancak bu istisnai sayılabilecek bir durum. Genellikle hızlı büyüme yüksek ithalata, ithalat yüksek ticaret açığına, ticaret açığı da yüksek cari açığa yol açıyor ve bu zinciri kırmak pek mümkün olmuyor.

Bu köşede 17 Aralık'ta yazmıştık. Türkiye, dış ticaret dışındaki kalemlerde net döviz geliri yaratmada çok başarılı değil ve bu yüzden cari açığı belirleyen dış ticaret açığının düzeyi.

Dolayısıyla önümüzdeki dönemde ne olacak da, cari açık küçülecek ve aynı zamanda milli gelir büyüyecek, böylece de 2011'de yüzde 10'a yaklaşan, 2012'de ise yüzde 6.5 dolayında gerçekleşeceği tahmin edilen cari açık/milli gelir oranı yüzde 5'e çekilebilecek?

Zaten hedef daha yukarıda  

Bir tuhaflık da cari açığın milli gelire oranının zaten 2013-2015 döneminde de yüzde 5'in çok üstünde öngörülüyor olması. Son orta vadeli programa göre, söz konusu oran bu yıl için yüzde 7.1, 2014 için yüzde 6.9, 2015 için yüzde 6.5 olarak öngörülüyor.

Gerçi cari açığın daha küçük görünmesi sonucunu doğuracak bir çalışma var ve Başkan Erdem Başçı bu çalışmaya da işaret etti. Özellikle turizm gelirleri olmak üzere bazı gelirlerin ölçülmesinde sorun yaşanıyor ve bu giderilmeye çalışılıyor.

Hemen şunu vurgulayalım; yapılmakta olan bu çalışma, sulandırılmadığı takdirde, cari açığı küçük göstermeye dönük bir çalışma değil. Bu, yapılması gereken, hatta geç bile kalınmış bir çalışma niteliğinde. Ödemeler dengesi toplamının her zaman sıfır olması gerekiyor. Bunu sağlamak için de ölçüm hatasından dolayı ilgili kalemlerde gösterilemeyen döviz girişi (ya da çıkışı) net hata ve noksana yazılıyor. Yapılan, bu ölçüm hatalarını en aza indirebilmek. Zaten, gerçek cari açığı, bir anlamda "görünen cari açık+net hata noksan" toplamı veriyor.

Bu kısa açıklamadan sonra konumuza dönersek... Merkez Bankası Başkanı Başçı diyor ki, "Biz büyümeyi ve cari açığın büyümeye oranını da yüzde 5 olarak öngörüyoruz". Ama orta vadeli program, yukarıda da aktardık, aynı şeyi söylemiyor.

Reuters'ın Ankara Haber Müdürü arkadaşım Orhan Coşkun, Başkan Erdem Başçı'ya enflasyon raporunu açıkladığı toplantıda "Cari açığın milli gelire oranının yüzde 5'e indiğini görmeye görev süreniz yetecek mi" şeklinde bir soru yöneltti. Başçı'ya göre, 5'ler içinde en kolay ulaşılacak 5, cari açığın milli gelire oranını gösteren 5! Acaba?

Bu nasıl olacak ki? Örneğin bu yıl ya da gelecek yıl... Ya milli gelir fırlayıp gidecek, ama bu olurken ne ithalat patlayacak ve dolayısıyla ne cari açık... Ya da milli gelir normal temposunda artarken belki yeni enerji kaynakları bulunacak ve bu sayede ithalat azalacak veya müthiş teknolojik bir hamle sağlanarak, belki de yepyeni bir doğal kaynak bulunarak ihracat fırlayıp gidecek.

Yani 3 tane 5, güzel bir hedef de, güzel bir hedef işte!