281 milyon avroluk köprüde Osmanlı izleri

Şu günlerde Balkanlar’ın güneyinde, belki de tarihin en tuhaf köprü tartışması yaşanıyor. Osmanlı İmparatorluğu’nun 17. yüzyılda çizdiği haritanın üzerinde, 281 milyon avroluk bir proje etrafında hararetli tartışmalar sürüyor.

Sorun, Bosna Hersek Cumhuriyeti’nin, haritada dikkatle bakmazsanız muhtemelen fark edemeyeceğiniz 19 kilometrelik, Adriyatik Denizi’ne uzanan ve yegane kıyı bölgesi olan toprak parçasından kaynaklanıyor.

6 bin 400 kilometreyi bulan kıyıları ile Adriyatik’in sahibi görünen Hırvatistan’ın, kıyıdaki güney toprakları ile Dubrovnik’e, kuzeye uzanan toprakları arasında “yabancı” bir bölge var:

Bosna Hersek’in Neum sahil şehrinin bulunduğu bu toprak parçasını 10 dakikalık karayolu yolculuğu ile geçecekleri vakit, Hırvatlar Boşnakların gümrük noktasında pasaport göstermek zorunda. Hırvatistan’a gelen turistler de, Zagreb ya da diğer kuzey şehrilerinden Dubrıvnik’e ulaşmak için bu çileyi çekiyor. İki sınır kapısından gir-çık yapılıyor. Çünkü kıyıda bu bölümü by pass edecek başka bir yol yok!

İşte bu eziyetten kurtulmak için Hırvatlar, AB fonlarıyla şu günlerde 2,4 kilometrelik bir asma köprü inşaatına başlıyor. Ancak Boşnaklar, açık denize çıkışlarına engel olacağı gerekçesiyle köprüye karşı. Pasaport kontrol noktalarını kaldırmayı da “egemenlik hakkı” nedeniyle reddediyor.

Tüm bu itirazlara rağmen ilerleyen ve 2021’de tamamlanması beklenen Peljesac Köprüsü'nün sebeb-i hikmeti aslında Balkanlar ve Güney Akdeniz’e Osmanlı İmparatorluğu’nun egemen olduğu yıllarda saklı.

Adriyatik Denizi’nde iki “süper güç” olarak Osmanlı ve Venedik imparatorluklarının mücadele ettiği 17. yüzyılda, Dubrovnik bir şehir devlet olarak Osmanlı’nın koruması altına girmiş, böylece Venediklilerin istilasından kurtulmuştu. Venedik’e karşı bir “tampon bölge” kurulması için de, bugünkü Bosna Hersek’ten Adriyatik’e uzanan dar bir koridorun Osmanlı’ya bırakılmasını Dubrovnikliler kabul etmişti.

320 yıl sonra Bosna Hersek’in yegane kıyısı işte bu Neum bölgesi. Bu minik ara bölge, asırlar sonra Balkanlar’da baş ağrısı gerginlik noktalarından biri oldu. 1990’ların ortasında kanlı çatışmaların yaşandığı eski Yugoslavya topraklarında, 1995 Dayton Anlaşması sonrası, Bosna Hersek Neum geçidini korudu. Hırvatistan bu yüzden, tarihin ikiye böldüğü topraklarını şimdi köprü ile birleştirme derdinde.

Bosna Hersek’ten gelen tüm homurdanmalara rağmen, sonunda Hırvatlar, Çinlilerle birlikte projeye başladı. İtiraz eden Boşnaklara, “Köprünün yüksekliği 55 metre, gemileriniz altından geçsin” diyerek… Ancak medyada, Bosna Hersek’in meseleyi karasuları ihlali olarak gördüğü, açık denize çıkışı kapatma projesi saydığı ve Lahey Adalet Divanı’na taşıyacağı yazılıp çiziliyor.

Hırvatistan’ın “patlayan” turizmine yeni bir ivme kazandıracak köprünün altından daha çok sular akacağa benziyor. 19 kilometrelik bu yolun altında, Osmanlı’nın yüzyıllara uzanan egemenliğinin izleri var…