2025 yılına girerken dünyada ve Türkiye’de çelik sektörü

Bu köşede genelde Türkiye’deki makro­ekonomik gelişmeleri analiz ediyoruz. Fakat zaman zaman sektörel analizler yap­makta fayda olduğunu düşünüyoruz. Bu nedenle bu hafta köşemizi çelik sektörüne ayırdık.

Çelik sektörü son yıllarda hem Türkiye’de hem de dünya da enteresan gelişmelere sah­ne oluyor. Çelik sektörü sanayileşmenin ana unsurlarından birisi olarak görülür.

Bu nedenle çelik sektörü yatırımları hem geliş­miş ülkelerin hem de gelişmekte olan ülke­lerin sanayileşme sürecinde oldukça önem­li bir yere sahiptir. Erken dönem sanayi­leşme süreci sonrasında da çelik sektörü ekonomiler için hayati öneme sahiptir. Ni­tekim, günümüz gelişmiş ülkeleri çelik sek­törlerini koruma amaçlı adımları tereddüt etmeden atabilmektedir.

Küresel üretim ve tüketim dinamikleri ne yönde?

Sektörde 2022 yılı ortalarında başlayan talep daralması devam ediyor. Rusya-Uk­rayna savaşı, artan jeopolitik riskler, küre­sel imalat sanayindeki daralma, Avrupa’da otomobil sektöründeki yavaşlama, Çin’de inşaat sektörünün içinde bulunduğu du­rum çelik talebini baskılamaya devam edi­yor. OECD verilerine göre dünya çelik tüke­timi 2024 yılının ilk sekiz ayında %5 daral­dı. Dünya çelik talebinde Çin toplam talebin %51’ini oluşturuyor. Onu %7.5 ile Hindis­tan, %5.1 ile ABD takip ediyor. Türkiye top­lam talebin %2.1’ini yaratıyor.

Çelik talebi daralırken dünya çelik üre­tim kapasitesi giderek artıyor. Çin dünya çelik üretiminin %54’ünü gerçekleştirerek dünyada birinci sırada yer alıyor. İkinci sı­rada %7.4 ile Hindistan, üçüncü sırada %4.6 ile Japonya yer alıyor. Türkiye %1.7 pay ile dünyanın en büyük sekizinci çelik üreticisi. Yine OECD verilerine göre en yüksek kapa­site artışı Asya’da gerçekleşiyor. Çin’in batı­lı ülkelerin vergilerinden kaçınabilmek adı­na çeşitli Asya ülkelerinde yatırım yapıyor olması bu artışın temel nedeni olarak göste­riliyor.

OECD’nin Kasım 2024’e yayınladığı de­ğerlendirme notuna göre 2024 yılında­ki küresel çelik üretim kapasitesi artışı 50 milyon ton olacak. Bu artış 2013’ten beri görülen en yüksek artış. Toplam küresel ka­pasite 2482 milyon tona ulaşırken kapasite fazlası 573 milyon tona yükselecek. Kapasi­te fazlasının 2025-2027 döneminde üretim kapasitesine 146 milyon ton daha eklenme­si ile daha da artması bekleniyor.

Kapasite fazlası dünya çelik fiyatlarında kaçınılmaz olarak düşüşe neden oluyor. İn­şaat demiri ve yatay çeliğin fiyatı Temmuz 2021’de gördüğü zirveye göre sırası ile %30 ve %50 düşüş göstermiş durumda.

Çelik üretiminde gelecek yıllarda ne bekleniyor?

Artan kapasite fazlası ve düşen fiyatla­rın olduğu bir ortamda ülkeler özellikle Çin’den gelen ucuz çelik karşısında sektör­lerini korumaya çalışıyorlar. Çin’in 2024 yı­lı ihracatının 100 milyon tona ulaştığı tah­min ediliyor. Çin’in agresif çelik ihracatının ardında devletin sağladığı teşvik politikala­rı var. Çin’in çelik sektörüne sağladığı süb­vansiyonlar OECD üyesi ülkelerin on ka­tı, OECD üyesi olmayan ülkelerin beş katı büyüklüğünde.

Dolayısıyla, Çin’li üreticiler maliyet avantajı ile ihracat yapamaya de­vam ediyorlar. Bu durumun önüne geçebil­mek için ülkeler Çin çeliğine karşı tedbir al­maya çalışıyor. Türkiye’de 2024 yılı başında uygulamaya koyduğu çelik ithalat vergileri ile haksız rekabet ortamını önlemeye çalışı­yor. ABD’nin yeni başkanı Donald Trump’ın da göreve geldikten sonra Çin’den ithalata karşı tedbir alması bekleniyor.

Türkiye ne durumda?

Türkiye’nin çelik üretimi 2024 Ocak-E­kim döneminde geçen yıla göre %12.4 artış gösterdi. Bunun yurt içindeki nedeni inşaat aktivitesinin deprem sonrasında hız kazan­ması ve kentsel dönüşüm çalışmaları oldu. Çelik ihracatında da 2024’te artış kaydedil­di. Jeopolitik nedenlerle Çin’den Avrupa’ya ithalatın pahalı hale gelmesi Avrupa’nın Türk çeliğine talebini artırdı.

2025 yılı küresel olarak çelik sektörü için zor bir yıl olacak. Artan kapasite, düşen ta­lep, yükselen ithalat vergileri ve yeşil dönü­şüm çabaları sektörün gündemini oluştura­cak.