2025 enflasyonuna asgari ücret etkisi azami 3,6 puan

Ücret artışlarının tale­bi, onun da enflasyo­nu körüklediği, bu ne­denle asgari ücretteki yüksek oranlı artışların “ücret-fiyat sarmalı”na yol açtığı görüşü ekonomi çevrelerinde karşı­lık bulurken, konuya ilişkin bir Merkez Bankası araştırması etkinin sanılanın aksine yük­sek olmadığını ortaya koyuyor. Teknik analizler baz alındığın­da yüzde 30’luk asgari ücret zammının 2025 enflasyonuna olası etkisi azami 3,6 puan ola­rak tahmin ediliyor.

Yıllar itibarıyla asgari ücret artışları ve enflasyon gerçek­leşmeleri karşılaştırıldığında iki unsur arasında somut bir ilişki yerine ilişkisizlik unsuru göze çarpıyor. Yıllık gerçekleş­meler, enflasyonu azdırdığı ge­rekçesiyle yüksek oranlı asgari ücret artışlarına karşı yönel­tilen argümanları desteklemi­yor. Asgari ücrette çok yüksek artışların olduğu bazı yıllarda enflasyonun çok düşük kala­bildiği ya da tersine asgari üc­ret artışının düşük tutulduğu bazı yıllarda çok daha yüksek enflasyon yaşanabildiği dikka­ti çekiyor.

Teknik analizin ortaya koyduğu veri

Merkez Bankası araştırma­sında ücret artışlarının enflas­yona olası etkilerini değerlen­dirmek amacıyla yapılan “Ba­yesçi VAR” modellerine dayalı analizler (medyan tepkilere) bu konuda somut veri sunu­yor.

Buna göre enflasyon ora­nına etki edebilecek ithalat fi­yatları, ekonominin döngüsel durumu, kur seviyeleri, üreti­ci fiyatları, gelecek enflasyona ilişkin beklentiler gibi değiş­kenlerin etkileri kontrol edil­diğinde asgari ücretteki yüz­de 1’lik nominal artış, İşlenme­miş Gıda ve Alkol-Tütün Dışı TÜFE’ye (D enflasyonu) izle­yen ilk çeyrekte 0,06-0,08 pu­an, bir yıllık bir dönemde ise 0,08-0,12 puan bandında bir katkı yapıyor.

Bu puanlar, di­ğer alanlardaki fiyat gelişme­lerinden bağımsız olarak asga­ri ücretteki artışın tek başına enflasyona katkısını ifade edi­yor. Ayrıca, etki-tepki analizi bulgularına göre asgari ücret artışının enflasyona etkisi ilk çeyrekte belirgin olmak üze­re büyük ölçüde iki çeyrek içe­risinde tamamlanıyor. D enf­lasyonunun ise manşet enflas­yonda yüzde 90 dolayında payı bulunuyor.

Yüzde 30’un enflasyona etkisi ne olur?

Tespit komisyonunun çalış­maları sonrasında bu yılki 17 bin 2 liralık tutara göre yüzde 30 artırılarak net 22 bin 104 li­raya çıkarılan yeni asgari üc­ret Ocak 2025 başında geçer­li olacak. Hükümet tarafından açıklanan yeni asgari ücret, ücretlerini çalıştıkları ayın ar­dından alan özel sektör çalı­şanlarının eline şubat başında geçecek.

Bu çerçevede Merkez Ban­kası araştırması baz alındığın­da, asgari ücrete yapılan yüzde 30’luk zammın tüketici enflas­yonuna ilk üç aydaki olası et­kisi 1,8- 2,4 puan, bir yıllık dö­nemdeki olası etkisi ise 2,4-3,6 puan arasında bulunuyor. Bu­na göre 2025 için asgari ücret­te yapılan yüzde 30’luk artış, Orta Vadeli Program’da (OVP) yüzde 17,5 Merkez Bankası tahmininde yüzde 21 olarak öngörülen yıllık enflasyon he­def ve tahminleri için ciddi bir handikap oluşturmuyor. An­cak sosyo ekonomik koşullar ve siyasetteki gelişmeler yılın ikinci yarısında ikinci bir artı­şı zorunlu kılarsa, enflasyona etki biraz daha artacak.

Gıda ve hizmetlerde daha etkili

Mal ve hizmet alt grupla­rı bazında oluşturulan denk­lem tahminleri ise özellikle iş­lenmiş gıda ve seçilmiş hizmet kalemleri fiyatları üzerinde asgari ücretin anlamlı bir et­kiye sahip olduğuna işaret edi­yor. Benzer şekilde, özellikle asgari ücret üzerinden hesap­lanan reel birim işgücü mali­yeti ölçüsünün hizmet enflas­yonu ile yakından ilişkili ol­duğu belirtiliyor. Bu durum, hizmet sektörünün hizmet dı­şı sektörlere kıyasla daha yük­sek bir işgücü girdisi ve daha düşük bir ithal girdi payı kul­lanması anlamında makul gö­rünüyor.

Firmaların ücret artışları­nı fiyatlara yansıtabilme im­kânı, talep ve rekabet koşulla­rına, sektöre, piyasa yapısına veya firmalara özgü durum­lara bağlı olarak farklılaşabi­liyor. Asgari ücret zammının daha uygulanmaya başlama­dan önce de etkileri bulunu­yor. Mevcut enflasyonist or­tam içinde alım gücünü koru­yacak bir asgari ücret artışının beklenmesi dolayısıyla ücret kaynaklı etkinin bir kısmı ön­ceki ayda fiyatlara yansıtıla­biliyor. Fiyat ayarlama sık­lığının yüksek seyrettiği, iç talebin güçlü olduğu ve hare­ketliliğin arttığı yaz aylarında yapılan asgari ücret artışları da bazı harcamaları öne çeke­rek kısa dönemde enflasyonu daha yüksek bir oranda etki yapabiliyor.

Öte yandan, yıllar itibarıyla ücretli çalışanların yıllık orta­lama net geliri ile asgari ücret artışları karşılaştırıldığında, 1 puanlık asgari ücret artışının yaklaşık 0,93 puanlık ortala­ma ücret artışına karşılık gel­diği görülüyor.

Yıllara göre asgari ücret ve enflasyon

Yıllar itibarıyla fiili asgari ücret artışları ile yıllık enf­lasyon oranları karşılaştı­rıldığında edinilen sonuç, iki unsur arasında somut bir ilişkinin varlığını destekle­miyor. Son on yıllık dönem­de yüksek oranlı asgari ücret artışlarının olduğu yıllarda enflasyonun çok daha düşük kalabildiği ya da tersine bir tablonun oluşabildiği dikka­ti çekiyor.

2014 ve 2015 yıllarında tü­ketici fiyatları (TÜFE) bazın­da yıllık enflasyon asgari üc­retteki yıllık artışın az farkla altında kalırken, 2016 yılında makas daha da açıldı. Anılan yılda asgari ücretteki yüzde 33,5’lik artışa karşılık yıllık TÜFE artışı yüzde 8,5 oldu. Buna göre bir önceki yıl enf­lasyon yüzde 8,8 olduğu halde asgari ücrete yapılan yüksek oranlı artış, 2016’da enflasyo­nu tetiklemedi. Yıllık enflas­yondan arındırıldığında as­gari ücret 2016’da reel olarak yüzde 23 arttı.

2017 ve 2018 yıllarında ise artışları enflasyonun altın­da kalan asgari ücret reel ola­rak azaldı. 2019 yılında asgari ücret yüzde 26,1 artırılırken, yıllık enflasyon yüzde 11,8’de kaldığı için reel olarak yüzde 12,8 reel artış kaydetti.

2020 yılında asgari ücret artışı ile enflasyon yaklaşık başa baş gerçekleşirken, as­gari ücretin yüzde 21,6 artı­rıldığı 2021’de enflasyon yüz­de 36,1’e ulaştı. Asgari ücret pandeminin yoğun dönemi olan 2021’de reel olarak yüz­de 10,6 düşüş kaydetti. Asga­ri ücret yüzde 72,6 artırıldı­ğı 2022’de, yüzde 64,3’te ka­lan enflasyona göre yüzde 5,1 değerlendi. 2023’te ise asga­ri ücret-enflasyon ilişkisiz­liğine dair en çarpıcı durum oluştu.

Asgari ücretin yüzde 104,1 artırıldığı anılan yılda enflas­yon yüzde 64,8’de kaldı ve as­gari ücret reel olarak yüzde 23,9 artmış oldu. 2024’te ise asgari ücret yılın başında tek seferde yüzde 70,8 artırılır­ken, yılın tümündeki enflas­yonun yüzde 45-46 aralığın­da gerçekleşmesi bekleniyor. Bu da 2023 sonuna göre yüz­de 17 reel değerlenme demek.

2025 için asgari ücret yüz­de 30 artırılırken, yıllık enf­lasyon OVP yüzde 17,5 Mer­kez Bankası’nın son tah­mininde yüzde 21 olarak öngörülüyor. Ancak mevcut dinamiklerle 2025 enflasyo­nuna ilişkin bu hedef ve tah­minlerin tutma olasılığı dü­şük gözüküyor.