2024’te verginin yarısı İstanbul’dan
Ekonomik faaliyet hacminin büyüklüğü, bankacılık ve hizmetler başta birçok sektörün merkezi olması, ülkenin en büyük sanayi kuruluşlarını bünyesinde barındırması dolayısıyla devletin en çok vergi topladığı il olan İstanbul, 2024 yılında pastadaki payını daha da artırdı. Kişi başına ortalama vergi miktarında ise ağır sanayi kenti Kocaeli birinciliğini sürdürdü.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın bütçe verilerine göre 2024 yılında ülke genelinde vergi tahakkuku önceki yıla göre yüzde 55,9 artışla 8 trilyon 367,6 milyar, tahsilatı ise yüzde 62,3 artışla 7 trilyon 304,9 milyar lira oldu. Toplam verginin 3 trilyon 877,4 milyar lirası İstanbul’da tahakkuk ederken, tahsilatın da 3 trilyon 567,9 milyar liralık bölümü bu ilde gerçekleşti.
Önceki yıla göre İstanbul’da vergi tahakkuku yüzde 61,8, tahsilatı yüzde 66,6 arttı ve tahsilatın tahakkuka oranı yüzde 89,4’ten yüzde 92’ye yükseldi. Ülke geneli toplam tahsilatta İstanbul’un 2023 yılında yüzde 47,6 olan payı, geçen yıl yüzde 48,8’e çıktı. Buna göre, 85,4 milyon olan ülke nüfusunun 15,7 milyon kişi ile yüzde 18,3’ünün yaşadığı İstanbul tek başına vergi pastasının yaklaşık yarısını yaratırken, diğer 80 il toplamda vergi havuzuna ancak İstanbul kadar katkı verdi.
Kurumlar vergisinin yüzde 61,6’sı bir ilden
Aralarında bankalar ve büyük holdinglerin merkezlerinin ve Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuruluşundan 151’inin bulunulduğu İstanbullu mükellefler geçen yıl;
-548,8 milyar lira ile toplam kurumlar vergisinin yüzde 61,6’sını,
-821,8 milyar lira ile de toplam gelir vergisinin yüzde 53,8’ini,
-477,8 milyar lira ile dahilde KDV’nin yüzde 48,1’ini,
-Akaryakıt, doğalgaz, içki, sigara, kolalı gazoz ve dayanıklı tüketim mallarından alınan ÖTV’nin 659,6 milyar TL ile yüzde 45,4’ünü,
-339,6 milyar TL ile bankacılık ve sigorta muameleleri vergisinin yüzde 98,9’unu
-25,8 milyar TL ile özel iletişim vergisinin yüzde 85,3’ünü,
-21 milyar TL ile dijital hizmet vergisinin tamamını ödedi.
İstanbul’un yıl boyu tahsil edilen gümrük vergilerindeki payı 114,3 milyar lira ile yüzde 50,3, ithalde alınan KDV’deki payı 399,2 milyar lira ile yüzde 29,9 ve toplam dış ticaret vergilerindeki payı yüzde 32,9 düzeyinde gerçekleşti.
Geçen yıl ülke genelinde tahsil edilen harçların 70,5 milyar lira ile yüzde 34’ünü, damga vergisinin de 46,9 milyar lira ile yüzde 31,7’sini İstanbullu mükellefler ödedi.
Ekonomi ağırlıkla on ilde dönüyor
2024 yılında vergi pastasına İstanbul’dan sonra en fazla katkıyı 782,5 milyar lira ve yüzde 10,7 payla Ankara yaptı. Geçen yıl 753 milyar lira vergi ödeyen Kocaeli yüzde 10,3 payla üçüncü oldu. Bu illeri 683,9 milyar liralık tahsilat ve yüzde 9,4 payla İzmir, 181,9 milyar lira ve yüzde 2,5 payla Bursa, 152,9 milyar lira ve yüzde 2,1 payla Mersin izledi. Yıllık vergi tahsilatı sıralamasında daha sonra 113,7 milyar lira ile Antalya, 74,9 milyar lira ile Adana, 74,5 milyar lira ile Tekirdağ ve 54,8 milyar lira ile Hatay geldi.
Ülke nüfusunun yüzde 47,9’unun yaşadığı bu on ilde toplam tahsilat 6 trilyon 440,1 milyar lira, bu illerin toplam vergideki payı yüzde 88,2 oldu. Toplam verginin yüzde 11,2’si, nüfusun yüzde 52,1’inin yaşadığı 71 ilden toplandı.
2024 yılında en az vergi ödeyenler ise düşük nüfus ve ekonomik faaliyet düzeyine sahip illerden 755,5 milyon lira ile Bayburt, 961,8 milyon lira ile Tunceli, 963,5 milyon lira ile Ardahan, 1 milyar 91,6 milyon lira ile Gümüşhane ve 1 milyar 474,3 milyon lira ile Kilis oldu.
Kişi başı vergide Kocaeli birinci
2024 yılı boyunca ülke genelinde toplanan verginin kişi başına ortalama tutarı 85 bin 565 liraya gelirken, bu tutar illere göre göre oldukça farklı bir aralıkta oluştu. Kişi başına vergi tahsilat miktarına göre yapılan sıralamada, TÜPRAŞ, Ford, Çolakoğlu, Şişecam, Hyundai, Enerjisa, Aygaz gibi büyük sanayi kuruluşlarına ev sahipliği yapan Kocaeli 358 bin 91 lira ile 81 il içinde açık ara birinci oldu. Bu ilde kişi başına vergi tahsilatı, Türkiye ortalamasının 4,2 katı düzeyinde gerçekleşti.
Ekonomisi en büyük ancak aşırı yüksek nüfusa sahip il olan İstanbul ise kişi başına ortalama yıllık vergi tahsilatında 227 bin 896 lira ile Kocaeli’nin ardından ikinci sırada yer aldı. Tarım sektörü katma değeri en yüksek illerden İzmir, kişi başına 152 bin 673 lira vergi ile üçüncü, en büyük nüfusa sahip ikinci il olan ve son yıllarda sanayisi hızla gelişen Ankara 134 bin 840 lira ile dördüncü, liman kenti Mersin de 78 bin 884 lira ile beşinci sırada yer aldı.
Bu illeri, kişi başına 75 bin 138 lira vergi ile Yalova, 63 bin 847 lira ile Tekirdağ, 56 bin 573 lira ile Bursa, 42 bin 183 lira ile turizm kenti Antalya ve 35 bin 560 lira ile yine turizm katma değeri yüksek illerden Muğla izledi.
Kişi başına ödenen ortalama vergi miktarı en düşük iller ise 5 bin 494 lira ile Şırnak, 6 bin 127 lira ile Hakkâri ve 6 bin 349 lira ile Muş oldu.
En yüksek tahsilat oranı da Kocaeli’de
2024’te iller bazında vergi tahsilatının, geçmiş yıllardan devreden tutarları da kapsayan tahakkuka oranında da yüzde 95’le Kocaeli ilk sırada yer aldı. Yıl içinde yapılan tahsilatın toplam tahakkuka oranında bu ili sırasıyla yüzde 92 ile İstanbul, yüzde 90,5 oranı ile Erzurum ve Samsun, yüzde 90,4’le Bayburt, yüzde 89,7 ile Yalova, yüzde 89,5’le Erzincan, yüzde 89,1 oranı ile Kırşehir ve Rize ve yüzde 89’la Çanakkale izledi. Tahsilat/tahakkuk oranının en düşük olduğu il ise deprem dolayısıyla gidilen ertelemelerin de etkisiyle Kahramanmaraş oldu.
Bu ilde vergi tahsilatının tahakkuka oranı geçen yıl yüzde 22,7 düzeyinde kaldı. Şırnak yüzde 42,8, Malatya yüzde 51,3, Mardin yüzde 56,3, Adıyaman yüzde 57,5’le tahsilat/tahakkuk oranı en düşük diğer illeri oluşturdu. Vergide 81 il ile merkez muhasebe birimi toplamında geçmişten gelen alacakların da üzerine eklenmesiyle oluşan kümülatif tahakkuk tutarına göre 2023 yılında yüzde 83,9 olan Türkiye geneli tahsilat oranı, 2024’te yüzde 87,3’e yükseldi.
