2024 yılında ücret ve faiz geliri elde edenler ne yapmalı?

3 gün sürecek yazımızın ilk bölümünü dün, ‘kira geliri’ beyan edilirken nelere dikkat edilmesi gerektiğini yazmıştık. Bugün ise ücret geliri, faiz geliri ile diğer ve kazanç elde edenleri ele alacağız.

Buna göre, tek işverenden yılda 3 milyon lira ve üzeri ücret alanlar yıllık beyanname verecek. Ayrıca, iş değiştirip de ikinci işverenden aldığı ücret 2024 yılında 230 bin lirayı geçiyorsa yıllık beyanname vermesi gerekiyor.

2024 yılına ilişkin ge­lir vergisi beyan dönemi başladı. Gerçek kişilerin, 2024 takvim yılında ücret ve fa­iz geliri olmak üzere 7 (yedi) ge­lir unsurunu 2025 yılı Mart ayı­nın sonuna kadar beyan etme­leri, çıkacak verginin ise Mart ve Temmuz ayları olmak üzere 2 (iki) eşit taksit halinde öde­meleri gerekiyor. İlgili gelirler beyan edilirken, verginin hata­lı eksik ya da fazla ödenmeme­si için yapılması gerekenler ile indirim ve istisna hakları konu­suna dikkat çekeceğiz.

Ücret geliri elde edenler

Gelir vergisi açısından bir ödemenin ücret ya da başka bir gelir unsuru olarak vergi­lendirilip vergilendirilmeye­ceği aşağıda sayılan üç unsu­ra göre tespit edilecektir. Bu üç unsur birlikte varsa elde edilen gelir ücret olarak ver­gilendirilecek, aksi takdirde ücretten söz etmek mümkün olmayacaktır. Ücret gelirini meydana getiren üç temel un­sur şöyledir;

-Bir işverene tabi olma,

-Belli bir iş yerine bağlı ol­ma,

-Hizmetin karşılığı olarak bir ödemenin yapılması

-Bir işverene bağlı olma­dan elde edilen ve vergiye tab, diğer ücretler ise aşağıdaki gi­bidir.

-TBMM, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile özel kanunlarına veya idari kararlara göre kurulan daimi veya geçici bütün komisyon­ların üyelerine ve yukarıda sa­yılanlara benzer diğer kişile­re bu sıfatları dolayısıyla öde­nen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler,

-Yönetim ve denetim ku­rulları başkanı ve üyeleriyle, tasfiye memurlarına bu sıfat­ları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfa­atler,

-Bilirkişilere, resmi ara­buluculara, eksperlere, spor hakemlerine ve her türlü ya­rışma jürisi üyelerine ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler,

-Sporculara transfer üc­reti veya sair adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan menfa­atler,

-Hizmet sözleşmesi so­na erdikten sonra; karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazmi­natları, iş güvencesi tazmi­natları gibi çeşitli adlar altın­da yapılan ödemeler ve yar­dımlar.

2024 takvim yılında tek iş­verenden alınmış ve kesinti suretiyle vergilendirilmiş üc­ret gelirlerinin vergi tarifesi­nin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2024 takvim yılı için 3.000.000 TL, 2025 takvim yılı için 4.300.000 TL) aşması durumunda yıl­lık beyanname ile beyan edil­mesi gerekecektir. Ücret ge­lirleri, vergi tarifesinin dör­düncü gelir diliminde yer alan tutarı (2024 takvim yılı için 3.000.000 TL, 2025 takvim yı­lı için 4.300.000 TL) aşmazsa yıllık beyanname verilmeye­cek, diğer gelirler için beyan­name verilmesi halinde bu ge­lirler beyannameye dahil edil­meyecektir.

-Tek işverenden kesinti yoluyla vergilendirilmiş üc­ret geliri elde eden ve ücreti 3.000.000 TL’yi (2025 takvim yılı için 4.300.000 TL) aşan ücretliler,

-Birden fazla işverenden kesinti yoluyla vergilendiril­miş ücret geliri elde eden üc­retlilerden, birden sonraki iş­verenden aldıkları ücretlerin toplamı 230.000 TL’yi (2025 takvim yılı için 330.000 TL) aşan ücretliler,

-Birden fazla işverenden kesinti yoluyla vergilendi­rilmiş ücret geliri elde eden ücretlilerden, birinci işve­renden aldıkları ücret geli­ri dahil olmak üzere aldıkları ücretlerin toplamı 3.000.000 TL’yi (2025 takvim yılı için 4.300.000 TL) aşan ücretliler,

-Tevkifata tabi olan ücret geliri toplamı, vergi tarifesi­nin dördüncü diliminde yer alan tutarı (2024 takvim yılı için 3.000.000 TL, 2025 tak­vim yılı için 4.300.000 TL) aşan sporcular,

-Tevkifata tabi ücret ge­lirleri vergi tarifesinin dör­düncü diliminde yer alan tu­tarı (2024 takvim yılı için 3.000.000 TL, 2025 takvim yı­lı için 4.300.000 TL) aşan ve­ya birden fazla işverenden üc­ret alan ve birden sonraki iş­verenden aldıkları ücretlerin toplamı 230.000 TL’yi (2025 takvim yılı için 330.000 TL) aşan profesyonel spor yarış­maları ile basketbol ve voley­bol spor dallarının en üst lig­lerindeki yarışmaları yöneten spor hakemleri

1/1/2022 tarihinden itiba­ren, tevkif suretiyle vergilen­dirilmemiş ücret gelirlerinin yıllık gelir vergisi matrahının, asgari ücretin yıllık gelir ver­gisi matrahını aşmaması ha­linde, bu gelirler beyan edil­meyecektir. Söz konusu, gelir­lerin asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşması ha­linde ise bu gelirlerin tamamı beyan edilecek ve hesaplanan gelir vergisinden asgari ücre­tin yıllık matrahı üzerinden hesaplanan vergi indirim ko­nusu yapılacaktır.

Menkul sermaye iradı (faiz geliri) elde edenler

-Sahibinin ticari, zirai ve­ya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden mü­teşekkil sermaye dolayısıyla elde ettiği kâr payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul ser­maye iradıdır. Aşağıda yazılı gelirler menkul sermaye iradı sayılmaktadır; Her türlü his­se senetlerinin kâr payları (te­mettü gelirleri),

-İştirak hisselerinden do­ğan kazançlar (Limited şirket ortaklarının, iş ortaklıkları ortaklarının ve komanditerle­rin kâr payları ile kooperatif­lerin dağıttıkları kazançlar),

-Kurumların idare mecli­si Başkan ve üyelerine verilen kâr payları,

-Devlet tahvili ve Hazine bonosu faizleri ile diğer her türlü tahvil ve bono faizle­ri (Toplu Konut İdaresi, Ka­mu Ortaklığı İdaresi ve Özel­leştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetler ve varlık ki­ralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikala­rından sağlanan gelirler dâhil olmak üzere),

-Her türlü alacak faizleri,

-Mevduat faizleri,

-Hisse senetleri ve tahvil­lerin vadesi gelmemiş kupon­larının satışından elde edilen bedeller,

-İştirak hisselerinin sahi­bi adına henüz tahakkuk et­memiş kâr paylarının devir ve temliki karşılığında alınan pa­ra ve ayınlar,

-Her çeşit senetlerin is­konto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri,

-Faizsiz olarak kredi ve­renlere ödenen kâr payları ile kâr ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kâr payları ve katılım bankalarınca kâr ve zarara katılma hesabı karşılı­ğında ödenen kâr payları,

-Yatırım fonlarının katıl­ma paylarına ödenen kâr pay­ları,

-Menkul kıymetlerin geri alım veya satım taahhüdü ile iktisap veya elden çıkarılması karşılığında sağlanan menfa­atler (Repo gelirleri),

-Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkla­rı ile sigorta ve emeklilik şir­ketleri tarafından ayrılmalar nedeniyle yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarları,

-Bireysel emeklilik siste­minden ayrılanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutar­ları,

-Yukarıda sayılanlar dı­şında Sermaye Piyasası Ka­nunu hükümlerine göre ihraç edilen her türlü sermaye pi­yasası aracından elde edilen kâr payı, faiz, kira vb. gelirler. Yukarıda yazılı iratlar, bunları elde eden sermaye sahibinin ticari faaliyetine bağlı bulun­duğu takdirde, ticari kazancın tespitinde nazara alınır.

Gerçek kişilerce 2024 tak­vim yılında elde edilen men­kul sermaye iratlarının bir kısmı beyan edilecek ge­lir toplamının 230.000 TL’yi (2025 takvim yılı için 330.000 TL) aşması halinde, bir kıs­mı ise vergi kesintisine ve is­tisnaya tabi olmadıkları için 13.000 TL’yi (2025 takvim yılı için 18.000 TL) aşması halin­de yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Menkul sermaye iratlarının yıllık beyanname ile beyan edilip edilmeyeceği­ne ilişkin açıklamalar aşağıda yer almaktadır.

Aşağıda sayılan menkul ser­maye iratları tutarı ne olursa olsun beyan edilmez ve diğer gelirler nedeniyle verilen be­yannameye de dâhil edilmez; Gelir Vergisi Kanununun ge­çici 67 nci maddesi kapsamın­da vergi kesintisine tabi tutul­muş olan (Ticari kazançla iliş­kisi olmaması şartıyla);

-Mevduat faizleri,

-Katılım Bankalarınca kâr ve zarara katılma hesabı kar­şılığında ödenen kâr payları,

-Repo gelirleri,

-Menkul kıymetler ve di­ğer sermaye piyasası araçla­rından elde edilen gelirler.

Diğer kazanç ve iratları elde edenler

Gelir Vergisi Kanunu’na gö­re; kişilerin bazı mal varlıkla­rında kendiliğinden meyda­na gelen kazanç ve iratlardır. Diğer kazanç ve iratlar; değer artışı kazançları ve Arızi ka­zançlar, olmak üzere ikiye ay­rılmaktadır. Gelir Vergisi Ka­nununun mükerrer 80 inci maddesine göre aşağıda sayı­lan mal ve hakların elden çıka­rılmasından doğan kazançlar değer artışı kazançları olarak vergilendirilir

1- İvazsız olarak iktisap edi­lenler ile tam mükellef ku­rumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan his­se senetleri hariç, menkul kıy­metlerin veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çı­karılmasından sağlanan ka­zançlar.

2- 70 inci maddenin birin­ci fıkrasının (5) numaralı bendinde yazılı hakların (ihti­ra beratları hariç) elden çıka­rılmasından doğan kazançlar.

3- Telif haklarının ve ihtira beratlarının müellifleri, mucitleri ve bunların kanuni mirasçıları dışında kalan kim­seler tarafından elden çıkarıl­masından doğan kazançlar.

4- Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarıl­masından doğan kazançlar.

5- Faaliyeti durdurulan bir işletmenin kısmen veya tamamen elden çıkarılmasın­dan doğan kazançlar.

6- İktisap şekli ne olursa ol­sun (ivazsız olarak iktisap edilenler hariç) 70 inci mad­de de yazılı mal (gerçek usul­de vergiye tabi çiftçilerin zirai istihsalde kullandıkları gayri­menkuller dâhil) ve hakların, iktisap tarihinden başlayarak beş yıl içinde elden çıkarılma­sından doğan kazançlar (Ko­operatiflerin ortaklarına bu sıfatları dolayısıyla tahsis et­tikleri gayrimenkulleri tahsis tarihinde ortak tarafından sa­tın alınmış sayılır.)

Gayrimenkulün 5 yıl içinde elden çıkarılmasında doğan kazanç vergiye tabi

 Elden çıkarma; yukarıda yazılı mal ve hakların satılması, bir ivaz karşılığında devir ve temliki, trampa edilmesi, takası, kamulaştırılması, devletleştirilmesi, ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasını ifade etmektedir. Örnek: Mükellef (A), 3/10/2022 tarihinde 1.500.000 TL’ye satın almış olduğu gayrimenkulü 10/12/2024 tarihinde 4.000.000 TL’ye satmıştır.

Buna göre Mükellef (A), söz konusu gayrimenkulü alış tarihinden itibaren beş tam yıl geçmeden satmış olduğundan, elde ettiği kazancın istisna tutarını (87.000 TL) aşan kısmı değer artışı kazancı olarak vergiye tabi olacaktır. Menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlananlar hariç olmak üzere bir takvim yılında elde edilen değer artışı kazancının 2024 takvim yılı için 87.000 TL’si (2025 yılı için istisna tutarı 120.000 TL), gelir vergisinden istisna edilmiştir.

Geçek kişilerin cezalı duruma düşmemeleri için, içinde bulunduğumuz 2025 yılı Mart ayı sonuna kadar, 2024 yılına ilişkin beyanı gerektiren gelirlerinin zamanında beyan edilmesi gerekiyor. Kişiler, Gelir İdaresi Başkanlığının (GİB) internet sayfasında yer alan detaylı “Gelir Vergisi Beyan Rehberi”ni incelemelerinde fayda vardır. Ayrıca, GİB’in internet sayfasında yer alan “Hazır Beyan Sistemi” üzerinden beyanlarını kolaylıkla verebilecekleri bilinmelidir.