2024 riskleriyle beraber geldi
2024 global sorunlar pencerinden baktığımızda 2023’ten çok parlak bir miras devralmamıştı. Maalesef yeni yıl da 2023’ü aratacak şekilde başladı. Özellikle Ortadoğu’da yaşanan olayların br türlü sönümlenmemesi, hatta giderek boyut değiştirmesi riskin bir miktar daha arttığını gösteriyor.
Kızıldeniz’de yaşananlar sürecek olursa dünya enflasyonunda uzun zamandır görmeye alışık olduğumuz arz kaynaklı yukarı yönlü etkiler devam edecek gibi gözüküyor. Merkez bankalarının ellerinde enflasyonla mücadele için en önemli araç olarak faiz bulunsa da, faizlerdeki hareketin arz yönlü enflasyon üzerinde etkisi sınırlı.
Ama yine de navlun ve potansiyel olarak petrol fiyatlarında yaşanabilecek bir artış karşısında faiz indirimlerinin başlama zamanlarının ötelenmesi kuvvetle muhtemel. Zaten özellikle Avrupa Merkez Bankası(ECB) içinden bu yönde çıkışlar gelmeye başladı.
Petrol riski
Ortadoğu’daki olaylara fiilen İran’ın dahil olmaması petrol konusunda korktuğumuz yere gelmemizi önledi. Bloomberg International 2024 global risklerini sıralayan bir makale yayımladı.
İran’ın denkleme dahil olması durumunda dünya petrol arzının %20’sinin etkileneceği ve varil başına 150 doların bu durumda masada olabileceğini yazmışlar. Bu da dünya büyümesinden 1 puan götürürken, dünya enflasyonuna 1.2 puan katkı yapma potansiyeli taşıyor. Gün gün petrol fiyatlarının seyrinin talepten mi arzdan mı kaynaklandığı ölçülüyor.
Buna göre Aralık ortasından beri talep fiyatları yukarı doğru çekerken, arzdaki artış bu yukarı hareketi dengeliyor. Ama yukarıda bahsettiğim durumun realize olması durumunda arz etkisi de yukarı yönlü olacaktır. Başta Almanya olmak üzere Avrupa büyüme konusunda diğer gelişmiş ülkelere göre daha fazla zorlanıyor.
Sıkı para politikasının gecikmeli etkilerinin de eklenmesiyle Avrupa için işler biraz daha zorlaşabilir 2024’te. Özellikle elektirkli araç konusunda Çin etkisi negatif unsurlardan bir diğeri. Son yıllarda Avrupa-Çin arasındaki otomobil ticaretine bakıldığında bir dengenin sağlandığı hatta zaman zaman bu dengenin Çin lehine bozulduğunu görüyoruz. Halbuki birkaç yıl öncesine kadar Çin’den Avrupa’ya hiç araç ihracatı görmüyorduk.
Çin’deki riskler
Çin 2023’ü %5.2 büyümeyle kapattı. 2024 büyümesi için beklentiler %4.5’lar civarında. Özellikle gayrımenkul sektörünün durumu uzun yıllardır sorun olmaya devam ediyor.
Bir de bunun üzerine yüksek borçluluk ve deflasyon riski eklendi. Bu noktada kamunun teşvikleri önemli hale geliyor. Ama yüksek kamu borçluluğu buna engel unsurlardan biri. Eğer bahsettiğim problemler bir finansal krize yol açarsa büyümenin hedef olan %5’lerin çok altında gelme ihtimali de söz konusu.
Tabii bu durum dünyanın geri kalanı için de büyük bir risk oluşturuyor. Yukarıda bahsettiğim Almanya’nın önemli ihracat pazarlarından olan Çin’in bir krize girmesi Avrupa’yı ve dolayısıyla dünyanın geri kalanını da olumsuz etkileyecektir.
Ukrayna – Tayvan riskleri
Ortadoğu dışında dünyanın kargaşa içinde olduğu diğer bölge de hala Ukrayna. Savaş henüz sonuçlanmış değil. Ukrayna’nın finansmanı giderek batı ülkeleri için sorun olmaya başladı. Hatta Rusya’nın dondurulan rezervlerinin bile savaşın finansmanı için kullanılması görüşü ortaya atıldı. 2024’te her an baş ağrıtabilecek bir konu olarak masada yerini alıyor Ukrayna-Rusya meselesi.
Daha az riskli ama potansiyel sonuçları daha büyük olan Tayvan-Çin-Amerika gerginliği de bu yılın jeopolitik risklerinden. Tayvan’da geçen hafta yapılan seçimleri mevcut parti kazandı ama mecliste çoğunluğa sahip değil. Bu aşamada büyük güçlerin denkleme dahil olmasını gerektirecek bir durum yok ama bu olmayacağı anlamına da gelmiyor.
Yine Bloomberg’ün ve IMF’in çalışmasına göre olası bir Tayvan savaşının global üretimde %10’a yakın bir etki yaratması muhtemel. 2008 krizi ve Covid’in etkilerinin %6’lar seviyelerinde olduğunu dikkate alırsak tehlikenin büyüklüğünü de görmüş oluruz. 2024’ün son riskinin ismi de Trump. Kasım’da ABD’de seçimler var.
Trump ithal ürünlere %10 tarife koymayı planlıyor. Bunun gerçekleşmesi ve ticaret partnerlerinden karşılık bulması halinde dünya üretimi %0.4 azalabilir. Parasal gevşemenin piyasaları gülük gülistanlık yapmasını beklediğimiz 2024 birçok riski de beraberinde getiriyor. Adı üstünde bunlar risk. Gerçekleşmeme ihtimalleri de var, umalım öyle olsun.