2023’te rahat yok…
Salgın, tedarik krizi, göç, iklim değişikliğinin yarattığı felaketler ve ülkeler arası gerilimler 2022'ye damgasını vurdu. Bazı ülkelerde iç savaş ve darbe girişimleri yaşandı, bazıları ise sıcak çatışmanın eşiğinden döndü. Gerçi bu saydıklarım neredeyse her yıl karşılaştıklarımızdan farklı değildi… 2023 de farklı geçmiyor, geçmeyecek. Dünyanın ekonomik merkezinin kaydığı Asya-Pasifik bölgesi giderek küresel mücadelenin merkezi olmaya aday. Çin, teknolojik gelişmede ABD'yi yakaladı ve Amerikan ekonomisi için güçlü bir rakip haline geldi. Bu nedenle Washington'un dış politikadaki ana hedeflerinden biri Çin'in gelişimini kontrol altına almak. Clinton döneminde ABD tarafından “stratejik ortak” olarak tanımlanan Çin, George W. Bush’un ikinci döneminden itibaren Obama, Trump ve Biden’ın ulusal güvenlik stratejilerinde “rakip,” hatta “düşman”a yakın bir tanımla ifade ediliyor. ABD’nin Çin’i çevreleme hamleleri artık bir gerçek. QUAD (Avustralya, Hindistan, Japonya ve ABD) ve ANZUS paktı (Avustralya, Yeni Zelanda, ABD) ile birlikte ABD’nin Tayvan’a verdiği destek bu çevrelemeyi bize tanımlatan gerçekler. Bir de füze denemelerini artıran nükleer bir güç Kuzey Kore gerçeği var.
Dünyanın en sakin denizlerinden biriyken Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısıyla en büyük cephe hattı Karadeniz oldu. ABD, Ukrayna üzerinden gerilimi tırmandırarak Rusya’yı kuşatma stratejisine AB’yi dahil etmeyi başardı. İşgalin yarattığı kaos Avrupa’yı sarmış durumda. Gıda ve enerji sorunu ile göçmen krizi uzun yıllara yayılacak gibi duruyor.
Balkanlar yeni bir deprem bölgesi gibi… patladı, patlayacak... Balkanların makus talihi sorunların hep dondurulmuş olması. Bosna’da Bosna Sırp Cumhuriyeti liderlerinin ayrı devletleşme çıkışları, Kosova’da Sırbistan ile yaşanan gerginliğin azalmadan devam etmesi, Karadağ’da Sırp-Ortodoks Kilisesi destekli muhalefetin kazanması 2023’ün ikinci yarısında Balkanlar’da yeniden çatışma çanlarının çalmaya başlamasına neden olabilir. Afrika mücadelenin yükseleceği bir diğer bölge. Afrika Boynuzu’nda çözümlenememiş yıllara yayılmış sorunların bir kısmı çözülmeye başlansa da Etiyopya, Somali ve Sudan’daki çatışmalar istikrarsızlık yaratmaya devam ediyor. Orta ve Batı Afrika’da Fransa’yla birlikte Çin ve Rusya’nın mücadelesi var. Bölgede köktendinci yapıların varlığı büyük sorun.
Güney ve Orta Amerika’da ABD ile sol iktidarların mücadelesi sürecek gibi gözüküyor. Bu da bölgeyi ABD müdahalelerine açık hale getiriyor. Diğer bir ifadeyle ülkeler iç karışıklıkla karşılaşmaya devam edecekler.
Ortadoğu’da değişen bir şeyler olur mu? Olmaz. Bölge yine yanmaya devam eder. Suriye’de kriz bu yılda çözülemeyecek. Çin öncülüğünde İran-Suudi Arabistan anlaşması Yemen krizini olumlu etkileyebilecek. Bölgede Rusya-ABD rekabetine Çin de dahil oldu. Suriye’nin Arap Birliğine dönüşü olumlu görülse de İsrail-Filistin sorunu Lübnan’da var olan sorunları derinleştirecek. Bir de ülkelerin iç karışıklıkları var. Yani değişen bir şey yok… Kafkaslar, Ermenistan’ın politikasızlığının verdiği bir dengesizliği yaşamaya devam edecek. Sorunu tek başına çözebilecek bir Rusya yok artık. İran ve tabii ki Türkiye önemli oyuncular. Türkiye’nin merkezinde yer aldığı Doğu Akdeniz paylaşım savaşlarının ortasında. Deprem diplomasisiyle yumuşayan Türkiye-Yunanistan ilişkileri misine ipliğine bağlıymış havası veriyor. Tabii bir de Ege ve Kıbrıs’ı düşünürsek tansiyon her an yükselmeye hazır.
Ülkeler arasındaki sorunlarla birlikte, 2023 yılında, ekonomik krizin tüm dünyada derinleşmesi bekleniyor. Salgından çıkış kapısının henüz aralanmamış olması ve Rusya-Ukrayna sorunuyla yaşanan çok sayıda sektörel kriz buna işaret ediyor. Uzmanlara göre enflasyon rakamlarındaki yükseliş seyri, 2023 hatta 2024’ü vurabilir. Bunların yanında küresel iklim değişikliğinin etkileriyle yaşanan kuraklık ve sellerin ülkelerin tarımını vurması, gıda fiyat artışlarını tetikledi. Tedarik zincirindeki kırılmalar da cabası.
Bu kadar çatışma merkezi olur, gıda krizi yaşanır, doğal afetlerle karşılaşılır da göç sorunuyla karşılaşılmaz mı? Göçün nedeni olan çatışma, savaş, kuraklık, kıtlık, siyasi baskı ve terör gibi sorunlar 2023’ün de temel sorunları olmaya devam ediyor.
Kısacası rahat yok…