2023 Bilim-Teknoloji Almanağı
1) Neredeyse bütün sene tüm dünya, en çok yapay zeka ve dil işlemedeki atılımlarla meşgul oldu. Daha gelişmiş versiyonlarının (AGI) başta güvenlik, etik ve işsizlik olmak üzere gelecekte yaratabileceği sorunları tartıştı. ChatGPT’nin açtığı yoldan Bard, Bing, Grok ve Çin’deki WuDao hızla ilerledi. İnsanlık adeta yeni bir aydınlanma yaşadı ve yeni bir evreye geçti.
2) 2023 yılında yapay zekanın ses, görüntü işleme, deepfake ve video yeteneklerindeki ilerlemeler, pazarlama, reklam, eğitim, eğlence ve sağlık gibi çeşitli alanlarda çığır açan uygulamaların ortaya çıkmasına yol açtı. Ancak bu gelişmeler, aynı zamanda dolandırıcılık ve dezenformasyon gibi alanlarda olası kötüye kullanımlar hakkında endişeleri de beraberinde getirdi.
3) Kuantum bilgisayarların gelişimi, özellikle yılın son aylarında IBM’in 1000 kübit eşiğini geçen süper iletken kübit quantum işlemcisi Condor’u tanıtması, Google’ın 70 kübitli Sycamore kuantum bilgisayarının ticarileşmeye doğru ilerlemesi, Çin'deki Zuchongzhi 2 kuantum bilgisayarının da 176 kubite ulaşarak hızla geliştirilmesi, yeni bir bilişim devriminin ve teknoloji rekabetinin kapısını araladı.
4) 2023’in yükselenleri arasında robotlar ve otonom sürüş teknolojisine sahip çeşitli araçlar yıl boyunca üst sıralarda yer aldı. Uçan taksiler, otonom otomobiller ve hizmet robotları hem ABD ve batıda hem de Çin’de en büyük yatırım yapılan alanlardan oldu.
5) Füzyon enerji araştırmalarındaki ilerleme yenilenebilir enerji çağına geçiş için büyük heyecan yarattı, umut verdi. ABD'de Ulusal Ateşleme Tesisi'nde bir füzyon reaksiyonundan dünyanın ilk net pozitif enerji kazancı elde edildi. Çin'in HL-2M Tokamak'ı da füzyon araştırmalarında önemli adımlar attı.
6) İklim değişikliği mücadelesinde önemli olan “atmosferden karbon tutma” teknolojilerinde ABD, Kanada ve Çin rekabeti büyüdü. İngiltere “Yarışta biz de varız” dedi. Yenilenebilir enerji kaynaklarının verimliliğini artıracak buluşlarda nerdeyse her gün gelişme kaydedildi. Çin, dünyanın en büyük rüzgar ve güneş enerjisi üreticisi haline geldi.
7) ABD’nin Perseverance ve Çin’in Zhurong rovelerinin Mars'a inişleri, uzay madenciliği girişimleri ve asteroid savunma sistemleri üzerine yapılan çalışmalarda büyük aşamalar kaydedildi. Çin, dünyanın bir ülke tarafından tek başına uzayda inşa edilen ilk uzay istasyonu Tiangong'u tamamladı. 3 kişilik araştırma ekibi 400 km yükseklikteki çalışmalara başladı.
8) CRISPR-Cas9 gibi gen düzenleme, gen terapisi alanlarında kaydedilen önemli gelişmeler, özellikle Çin’de yapılan metabolik hastalıklar, hormonal sistem ve kanser araştırmaları, pek çok hastalığın tedavisi için büyük aşamalar kaydedilmesini sağladı.
9) 3D biyo-yazıcılar ile organ nakli bekleyen hastalara umut olan kalp, böbrek gibi yapay organ geliştirme çalışmaları hızlandı. Çin, yapay deri, kemik ve kan damarı gibi dokuların üretiminde başarılı denemeler yaptığını duyurdu.
10) Çin, beyin implant teknolojisinde önemli ilerlemeler kat etti. Ocak 2023’te, ALS hastası bir kişi, bir beyin implantı takıldıktan sonra normal konuşma hızına yaklaşan ifadelerle iletişim kurabildi. Elon Musk’ın beyin implant girişimi Neuralink de insan klinik denemeleri için FDA onayı aldı ve ilk deneme için uygun insan arayışına geçildi.
Burada bahsedemediğim onlarca diğer buluşla birlikte, 2023 yılı adeta bir dönüm noktasıydı ve bu atılımlar, geleceğin daha parlak, sürdürülebilir ve teknolojik açıdan daha ileri olacağına işaretti. O zaman tüm olumsuzluklara rağmen hala 'Gelecek Güzel Gelecek', 2024, daha da güzel olacak diyebiliriz.
Mutlu seneler…