2019 tarım destekleri neden açıklanamıyor?

Çiftçiye verilen tarımsal desteklerin temel hedeflerinden birisi üretim planlaması yapmaktır. Devlet hangi ürünün daha çok üretilmesini istiyorsa, o ürüne daha çok destek verir. Arz fazlası olan ve üretimini artırmak istemediği ürüne ise daha az destek verir veya hiç vermez. Böylece üretimde bir planlama sağlanır.

İkinci temel hedef, yüksek girdi maliyetleri nedeniyle üretim yapmakta zorlanan çiftçiye destek verilerek üretimin devamı sağlanır.

Bir başka önemli hedef, ithal ürünlere karşı çiftçinin rekabet gücünü artırmak, tüketicinin güvenilir, sağlıklı ürünleri uygun fiyata almalarını sağlamaktır.

Gıda sanayisine uygun koşullarda hammadde temin edilmesi, ihracatta rekabet gücünün artırılması ve daha birçok amaç, hedef sıralanabilir. Fakat asıl önemli olan bu hedeflere ulaşabilmek için doğru zamanda ve doğru oranda tarımsal desteklemelerin yapılmasıdır.
Türkiye'deki uygulamalar bakıldığında bu hedeflerin hemen hiçbirisinin gerçekleşmediğini görüyoruz. Çünkü Türkiye, doğru zamanda ve doğru oranda tarımsal destek vermiyor. Her yıl bütçeye konulan bir kaynak var. Bu kaynak para olarak dağıtılıyor. Amacı, hedefi olmayan bir şekilde para dağıtılıyor.

Verilen desteklerin üretime, verimliliğe yansıması hesaplanmıyor. Etki analizi yapılmıyor. Toplamda 100'den fazla destek kalemi var. Her sene ayrılan bütçe ile bu kalemlerde bir kaç kuruşluk artış yapılıyor. Bazıları yıllarca artırılmıyor. Çiftçi aldığı destekten, devlet verdiği destekten memnun değil.

Tohum ekilmeden destekler belli olmalı

Bu yılın 7 ayı geride kaldı tarımsal destekleri henüz açıklanmadı. Birçok üründe ekim yapıldı, hasat büyük oranda tamamlandı fakat çiftçinin alacağı destek daha açıklanmış değil. Bu durumda üretim planlaması hedefini nasıl gerçekleştireceksiniz?
Yüksek girdi fiyatları karşısında çiftçiyi nasıl koruyacaksınız?

Çiftçinin en çok ihtiyaç duyduğu ekim zamanı desteği açıklamaz ve ödemezseniz üretimi nasıl sürdüreceksiniz?

Denilebilir ki, bu destekler zaten bir yıl sonraki bütçeden ödenecek. Erken açıklansa ne olacak? Doğrudur. 2019 yılında üretilen ürünlerin desteği büyük oranda 2020 yılı bütçesinden ödenecek. Geçen yılın hububat, yağlı tohumlar desteğinin üçte biri bugün çiftçiye ödenecek. Bu kadar geç ödenen desteğin bir yararı olur mu?

Her fırsatta yazıyoruz, söylüyoruz. Avrupa Birliği 7 yıllık bütçe yapar ve 7 yıllık dönem itibariyle tarıma verilecek destek miktarları bellidir. Amerika 5 yılda bir çıkardığı Tarım Kanunu ile tarımsal destekleri açıklıyor. Türkiye'de hükümet değişmese de bakan değiştikçe destekleme politikası değişiyor.

Hatırlarsanız daha 3 yıl önce 2016'da dönemin Başbakanı Binali Yıldırım tarım desteklerinin yılda iki kez, iki taksitle ödeneceğini söyledi. Bir yıl bile uygulanamadan bundan vazgeçildi.

Hazine ve Maliye Bakanlığı desteklerin düşürülmesini istiyor

Birçok çiftçi, tarım teşkilatında çalışanlar; "2019 destekleri ne zaman açıklanacak?" diye soruyor. Son 12 yılın 9'unda tarım desteklerini bakanlıktan önce açıkladık. Çok önceden açıklanması gereken tarım desteklerini "atlatma haber" olarak yazdık. Fakat bu yıl ortada henüz hazırlanmış bir kararname yok. Sadece bir takım söylentiler var.

Tarım ve Orman Bakanlığı'nın hazırladığı tarımsal destekleme bütçesi 20 milyar lirayı aşıyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı "bütçede para yok, bu kadar desteği veremeyiz" diyerek desteklerin düşürülmesini istiyor. Bu nedenle 2019 tarım desteklerinin açıklanamadığı ifade ediliyor.

Hayvancılık destekleri düşürülecek

Sızan bilgilere göre hayvancılık desteklerinde kısıtlamaya gidilecek. Besilik erkek hayvan desteği kapsamında hayvanlarını bakanlık onaylı kesimhanede kestiren besicilere 200 başa kadar hayvan başına ödenen 250 liralık desteğin 100 liraya indirileceği ifade ediliyor.
Besicilik bölgesi olarak ilan edilen illerde değişiklik yapılacak. Hayvan varlığı yüksek bazı iller bu kapsamdan çıkarılırken hayvan varlığı az olan yeni iller eklenecek. Besicilik bölgesi kapsamındaki illerde buzağı başına ödenen 200 lira ilave desteğin kaldırılması veya azaltılması yine sızan haberler arasında. Soykütüğüne kayıtlı hayvan başına ilave desteğinde kaldırılabileceği konuşuluyor.

Yerel seçim öncesi verilen sözler

2019 tarım destekleri konusunda 31 Mart'ta yapılan yerel seçim öncesinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli'nin seçim meydanlarında verdiği vaatler, sözler de var. Bazı ürünlerde fiyat açıklanırken verilecek destek miktarı da açıklandı. Bunlar destekleme kararnamesine ne oranda yansıyacak?

Cumhurbaşkanı Erdoğan, seçim öncesi Van mitinginde küçükbaşta hayvan başına 25 lira olan desteğin 100 liraya çıkarılacağını söyledi. Doğan her kuzuya 100 lira destek verileceğini açıkladı. O zaman doğan kuzular koyun oldu ama daha ortada destek yok.

Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, buğday ve arpada 2018 yılında kilo başına 5 kuruş olan destekleme priminin yüzde 100 artışla 10 kuruşa çıkarılacağını açıkladı.

Pakdemirli, Rize'de yaş çay alım fiyatını açıklanırken çayda destekleme priminin kiloda 13 kuruş olacağını söyledi. Geçen yıla göre artış olmayacak.

Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli Manisa Akhisar’da zeytin üreticileri ile konuşurken, zeytinyağının yanı sıra ilk kez zeytin danesine de prim verileceğini söyledi.

Bakan Pakdemirli, seçim öncesinde ve geçtiğimiz günlerde Aksaray'daki konuşmasında düve alımında 31 ilde uygulanan yüzde 40 hibe desteğinin 81 ilde uygulanacağını açıkladı. Bu nedenle düve satışları durdu. Herkes hibe desteğinin resmi olarak açıklanmasını bekliyor.

Özetle, çiftçi, sanayici, tüccar, ihracatçı, tarım teşkilatı çalışanları; tarımla ilgili herkes 2019 tarım desteklerinin bir an önce açıklanmasını istiyor. Ödemesi 2020 yılında yapılsa da çiftçi ne kadar mazot, gübre desteği alacağını, hayvancılıkta hangi desteklerin artacağını hangilerinin azalacağını, alan bazlı ve prim (fark ödemesi) desteklerindeki artış oranlarını merakla bekliyor. Destekler acilen açıklanmalı. 2019 üretim yılı geride kalırken, en azından 2020 üretim yılı için belirleyici olur.