2017’nin hızlı büyümesi bölgesel eşitsizliği azaltmadı, artırdı
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) hesaplarına göre 2017’de yüzde 7.44’ü bulan yüksek büyüme hızının, illere yansımasının dengesiz olduğunu ve böyle bir yüksek büyüme yılında bile ekonomisi küçülen iller olduğunu önceki yazılarımızda ortaya koymuştuk.
Bugün de 2017’deki yüksek hızlı büyümenin bölgesel eşitsizliklere yansımasını ele alacağız. TÜİK’in il düzeyinde gayrısafi yurtiçi hasıla (GSYH) verilerinden yaptığımız hesaplamaların, bölgesel eşitsizlik penceresinden ortaya koyduğu manzara şöyle:
* 2017’de gelişmiş bölgeler daha hızlı, geri kalmış bölgeler daha yavaş büyüdü. Dolayısıyla yüksek büyüme yılında bölgesel eşitsizlikler azalmak yerine daha da arttı.
* Temel hedefi bölgesel eşitsizlikleri azaltmak olan sektörel-bölgesel teşvik sistemi, 2017’de hedefinin tam tersi bir sonuçla karşılaştı.
* Büyüme hızı en yüksek teşvik bölgesi, yüzde 8.03 ile en gelişmiş illeri kapsayan 1. Bölge oldu. Onu yüzde 7.45’lik büyüme ile yine gelişmiş illeri kapsayan 2. teşvik bölgesi izledi. Orta ve az gelişmiş teşvik bölgelerinin tamamının büyüme hızı Türkiye ortalamasının altında.
* Büyüme hızı en düşük bölgeler, en yoksul illerin toplandığı 5. ve 6. teşvik bölgeleri oldu. 5. bölgede büyüme yüzde 5.63 ile en düşük düzeyde. 6. bölgenin büyüme hızı ise yüzde 6.21.
* Aynı ters gelişme coğrafi bölgeler için de geçerli. En hızlı büyüyen bölgeler yüzde 8.57 ile Marmara ve yüzde 7.85 ile Ege bölgeleri. En düşük hızla büyüyen bölgeler ise yüzde 4.74 ile Doğu Anadolu ve yüzde 5.01 ile Karadeniz bölgeleri.
* Sonuç olarak en gelişmiş illerin yer aldığı 1. teşvik bölgesinin, toplam GSYİH’dan aldığı pay 0.32 puan artarken 2. bölge hariç tüm bölgelerin payı azaldı. 2. bölge ise ancak payını korumakla yetindi. Coğrafi bölgeler içinde de Marmara’nın payı 0.47 puan, Ege’nin payı 0.05 puan artarken diğer 5 bölgenin payı azaldı. Payı en fazla düşenler 0.21 puanla İç Anadolu ve 0.11 puanla 3. teşvik bölgesi oldu.
* Bölgesel dengelerdeki tersine gidiş, kişi başına düşen gelir eşitsizliğinin daha da artmasına yol açtı.
* Kişi başına GSYİH’nın reel olarak en fazla arttığı teşvik bölgesi yüzde 6.13 ile en zengin 1. bölge oldu. Kişi başına gelirin en az arttığı bölge ise yüzde 4.25 ile yine 5. bölge oldu.
* Kişi başına GSYİH en fazla yüzde 6.63 ile Marmara’da, en az ise yüzde 3.66 ile Karadeniz’de arttı.
* Dolar bazında kişi başına GSYİH tüm bölgelerde düştü. En fazla kayıp ise yüzde 3.97 ile 5. bölge ve yüzde 4.52 ile Karadeniz’de oldu.
* Teşvikte 1. bölge ile 6. bölge arasındaki kişi başına GSYİH farkı, bir yılda 3.28 kattan 3.32 kata çıktı.
