‘2016’da en çok perakende küçüldü ‘esnek istihdam’, Türkiye için gerekli’
İstihdamda dönemsel sıkıntılar var. Ekonominin bugünkü durumunda bunu tahmin etmek çok şaşırtıcı değil… Fakat değişen trendlerin etkisini de hissediyoruz. Özel istihdam şirketlerinden İngiliz Reed Global’in Türkiye Genel Müdürü Asiye Yıldırım ile trendler ve son durumla ilgili sohbet ettim… Değişik kültürleri tanıma, çok yönlülük yanı sıra uzmanlaşma da artıyor. Ayrıca Türkiye’nin özellikle şu an geçtiği dönem için önemli olan ‘esnek istihdam’ı da konuştuk. Kanun çıktı ama lisanslar henüz verilmedi. KOBİ tarafı için önemli avantajlar getirebilir. Gençlerin, kadınların istihdamını kolaylaştırabilir.
Reed Global Türkiye Genel Müdürü Asiye Yıldırım ile istihdamda son durumu ve trendleri konuştuk. İngiliz Reed Global, 2011 yılından beri Türkiye’de çalışan, özel istihdam şirketlerinden birisi… Pek çok kademede ve ağırlıklı orta ve üst düzey yerleştirme yapıyorlar.
Tabii bir de “esnek istihdam” konusu var. Bu konuda hâlâ maalesef tam bir fikir birliği oluşmadı… Kısaca olumsuz tarafl arı da olabilir. Ama yine de Türkiye’nin işsizlikten çıkış ve verimlilik artışı, KOBİ’lerin desteklenmesi için başka çaresi olmadığını düşünüyorum.
Önce mevcut durumdan başlayalım. Asiye Yıldırım’ın yorumları şöyle: “İşverenler olarak yaşanan bir sıkıntı olduğu, bazı sektörlerde bazı firmaların istihdam planlarını yavaşlattığını biliyoruz. Bekleyip, görüp ondan sonra çalışan almak gibi… Bunun bir bölümünün nedeni yatırım planlarının ötelenmesi. Bazı firmalar ise alımlarına devam ediyor. Çünkü eğer giden birisinin yerine alınıyorsa şirket mecbur o pozisyonu doldurmak zorunda kalıyor. 2016’ya benzer bir yıl yaşayacağız. 2017’de verimliliğe odaklanırsak, nerede zaman kaybettiğimizi iyi bir şekilde analiz edersek, içeriye de yatırım yaparsak 2017’den çok daha keyifli çıkabilir işverenler.”
KÜÇÜLEN SEKTÖRLER HANGİSİ?
Asiye Yıldırım’a küçülen sektörleri soruyorum. “En çok perakende sektörü küçülüyor. Bazı yabancı zincirler çıkıyor ancak mağazaları farklı markalara devroluyor. Bence perakende evriliyor, küçülmüyor. E- ticarete yatırım yapıyor. Verimliliğe yatırım yapıyor. Bence verimlilik çok önemli bir nokta. Her zaman öyleydi, bu sene daha çok öyle olacak. Bunların dışında. Hızlı tüketim (FMCG) devam edecek. Sağlık sektörü regülasyonlarla destekleniyor. Mühendislik tarafına baktığımız zaman inşaat işi bence bir yerde bir şekilde büyük inşaatlar, uluslararası müteahhitlik ve projeler tarafında devam edecek.
Ancak yerel inşaat işinde istihdam açısından sıkıntı olacağını düşünüyoruz. Buralarda yeni projeler azalacak… Savunma sanayi, bilişim, yazılım, eğitim, telekom gibi sektörlere olan ilginin artacağını düşünüyoruz. Bilim insanları belki bugüne kadar olmadığı kadar revaçta olacak. Çünkü bizi buradan çıkartacak olan yenilik ve teknolojik yatırımlar. TÜSİAD üyesi şirketler sanayi 4.0’a geçmeyi konuşuyorlar.”
GELEN Mİ ÇOK GİDEN Mİ ÇOK?
Bunlar ilginç ve ayrıntıdaki noktalar… Durum, daha nitelikli insanların ön plana çıkacağını gösteriyor. Peki yurt dışına gidenler veya gelenler… “Şimdi aslında gitmek isteyen bir grup var. Kendi organizasyonları ile birlikte yurt dışındaki bir işe gitmeyi arzu ediyorlar. Onun dışında özellikle Dubai ve Avrupa ülkelerinde de bir pozisyon olursa gitmek istiyorlar. Ama arz talep dengesinde uyuşmazlık var. İstek var, yabancı bir ülkeye gideyim, farklı kültür, organizasyon göreyim diyen var. Ancak o kadar talep yok. Avrupa ülkelerindeki hareketlilik, istihdam piyasasının küçülmesi nedeniyle kendi ülkeme döneyim bilgi birikimimi aktarayım diyen de var. Diğer ülkelerdeki kültürel farklılıktan sıkılıp, kendi ülkeme döneyim diyen de var.”
ÇALIŞMA BİÇİMLERİ DEĞİŞİYOR
Tüm bu trendler, dijital dönüşüm, inovasyonun ön plana çıkması işe alımları da etkiliyor. İşte bazı noktaları Reed Global Genel Müdürü Asiye Yıldırım şöyle aktarıyor: “Hangi pozisyon olursa olsun artık adaylarda, değişik kültürleri tanımış olması, çok farklı organizasyonlarda tecrübe edinmiş olması isteniyor. Önümüzdeki dönemde aynı anda birden çok işi yapabilmek ve uzmanlık da çok önemli olacak. Avrupa’da da, Türkiye’de de yataya doğru uzmanlaşma önemli. Çalışma biçimlerinin değişmesi, çalışanların da değişmesini zorunlu kılıyor. Örneğin kendini motive eden, kendi hedeflerini gerçekleştirebilen daha bireysel çalışan. Neden mi? Asiye Yıldırım şöyle anlatıyor: “Teknolojinin bu kadar gelişmesi, zamanın değer kazanmasıyla hemen hızlıca sonuca gitme ihtiyacı artıyor. Artık şirketinde bir toplantıya gitmek zorunda değilsin. Artık bir konferans görüşmesi yapıyorsun, herkes görevlerini alıyor ve iş devam ediyor. Yani bir takım duygusal ihtiyaçların karşılandığı iş ortamları yok aslında. Sadece işini yapmak ve devam etmek zorundasın.”
ESNEK İŞ GÜCÜNDE DURUM
Gelelim esnek istihdam konusuna… Buradaki son durumu ve beklentileri Asiye Yıldırım şöyle özetliyor: “Esnek işgücü, dönemsel işgücü sizin de aşına olduğunun bir konu… Aslında özellikle yeni mezunlar için çözüm oluşturacak. Sizin de bildiğiniz gibi yasa 2016 Mayıs ayında çıktı. Yasanın işleyebilmesi için, lisansının alınması lazım. Lisansla ilgili olarak da yaşanan olaylardan ötürü daha İŞKUR lisans vermiyor. Bu sistemle dünden bugüne farklılıklar olacak. İşsizlik oranlarını azaltacak, iş hayatına girmek isteyen gençlere olanak tanıyacak, kadınların iş yaşamına katılımının arttığını göreceğiz. Yaşam tarzı olarak da dönemsel çalışmak isteyen insanlar var. Dolaysıyla bu tip ihtiyaçlara tabii ki ideal bir modelle kurgulanmış harika bir çözüm olmuş diyemem ama bir yol almış mıyız almışız. Avrupa ülkelerinde yıllardır var olan yasa Türkiye’de özel istihdam büroları üzerinden yürütülen bir hizmet şekline döndü bence en büyük fark o…”
SİSTEM NASIL İŞLEYECEK?
Burada sitemin işleyişiyle ilgili biraz daha bilgi alırsak: “Sistem bizim üzerimizden yani özel istihdam büroları üzerinden işleyecek. O kişiler bizim çalışanımız, bizim kadromuzda olacak. Ona göre çeşitli firmalarda çalışacaklar… Tabii ki bu bir süreç. Bu konuyu yıllardır tartışıyoruz. Bir ihtiyaç var mı? Evet var. Bence evrilecek… Aksaklıklar olursa düzeltmek gerekecek ve bu sisteme alışılacak. İş dünyasını, iş gücü piyasasını çok rahatlatacak ama popülizm bir türlü yenilemiyor. Türkiye’de baktığımızda sigortasız çalışan pek çok kişi var. Bu sistemle belki önemli bölümünü sigorta şemsiyesi altına alabilir. Biz Reed olarak böyle bir alana girmeye karar verdik. Eğer son yaşananlar olmasaydı 10 tane şube açıyor olacaktık. Dünya Ekonomik Forumu’da da güvenceli esneklik denilen iş modelleri ciddiye alınıyor. Geleceğin çalışma biçimi olarak görülüyor. Esneklik gündemde, umudumuzu yitirmemeliyiz, yeniliklere açık olmayız, dünyayı ve gelişmeleri takip etmeliyiz.”
KOBİ’ler için esnek çalışma önemli
Reed Global Türkiye Genel Müdürü Asiye Yıldırım, esnek çalışma ile ilgili bazı görüşlerini de şöyle özetliyor: “İstanbul, Ankara, İzmir insan kaynağı alanında arayı açmış durumda… Dolayısı ile bizim diğer şehirlerdeki KOBİ’lerde de doğru insanları istihdam ediyor olmamız lazım. Günümüzde uzmanlaşmanın öneminden bahsettik. KOBİ’lerin gelişmesini istiyoruz. KOBİ’ler kalifiye elemanı maddi, manevi imkansızlıklar nedeniyle çalıştıramıyor. KOBİ’ye kalifiye eleman gelmiyor. Ama proje bazlı desen o kişiler KOBİ’lerle de çalışacak. Yani örneğin, 1 uzman ayda 4 KOBİ ile çalışma imkanı bulabilir. Kişilere deneme şansı veriyoruz. İki ayda o kişiyle çalışıp çalışamayacağınızı anlayamazsınız. Deneyip görecek kurumlar, o kişiyle çalışıp çalışamayacağını daha rahat anlıyor. Bu yasa 4, 6, 8 ay gibi bir süre veriyor. Bu istihdamı kolaylaştıracak. Ben bu insanla çalışayım mı ya da mevsimsellik dönemlerde kendi maliyetlerini düşürmek için esnek işgücünü kullanabilirsin. Buna sendikalar çok karşı çıkıyor. 365 gün SSK’lı çalışana bir itiraz yok o devam edecek. Halihazırda SSK’lı çalışanın işine bir tehdit değil. Bir kişiye dönemsel bir iş önerisinde bulunuyorsun, o da ben hazır paramı harcayacağıma çalışıyım diyor kendi öz iradesiyle.”