2016 yılı bütçesinde izlenecek yol...

Gündem öylesine yoğun ve değişken ki normal süreçleri olan gündem konularını bile ıskalar hale geldik. Yani; başta Anayasa olmak üzere, kanunların ve ilgili mevzuatın öngördüğü yılın belli günlerinde veya zamanlarında gündeme gelmesi gereken konuları adeta unuttuk. 

Bunlardan birisi de bütçe kanunu. Bilindiği gibi; deyim yerinde ise, bugünler bütçe ile yatıp kalktığımız günler, yani “bütçe günleri”… Bizler veya kamuoyu unutsa da Maliye Bakanlığı unutmuş değil. Maliye, ev ödevini yapmaya devam ediyor. Dolayısıyla önümüzdeki hafta sonunda Maliye Bakanlığı, 2016 yılı merkezi yönetim bütçesini TBMM’ne sunmuş olacak. Bu, pek tabii aynı zamanda Anayasa hükmü çerçevesinde bir yükümlülük. Ayrıca diğer 5018 sayılı KMYK Kanunu açısından da bazı yükümlülükler söz konusu.  

Mevzuat ne diyor?

Anayasamız, vergiler ve bütçe ile ilgili çok özel ve hatta ayrıntılı düzenlemeler yapmış. Şöyle ki; Anayasamızın 73. Maddesi'yle vergilerin ancak kanunla konulup kaldırılacağı veya değiştirilebileceği hükme bağlanmış. Yani kanun dışında hiçbir irade veya güce böyle bir vergi koyma veya kaldırma yetkisi verilmemiş. Öte yandan yine Anayasamızın 161. Maddesi ve devamında da bütçe ile ilgili hükümler yer almış. Anılan düzenlemeyle; devletin harcamalarının yıllık bütçelerle yapılacağı, merkezî yönetim bütçesinin hazırlanması ile uygulanması ve kontrolünün ancak kanunla düzenleneceği ifade edilmiş. Hatta bir adım daha öteye gidilerek; bütçe kanununa, bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konulamayacağı düzenlemesine yer verilmiş. Aynı şekilde; Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin, bütçe kanunu tasarılarının Genel Kurul'da görüşülmesi sırasında, gider artırıcı veya gelirleri azaltıcı önerilerde bulunamayacakları kısıtı getirilmiş. Bu kısıtlardan bir diğerini de; Bakanlar Kurulu'na kanun hükmünde kararname ile bütçe yapma yetkisinin verilmemesi hükmü oluşturmuş. 

Öte yandan 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (KMYKK) Madde 15 ile de merkezî yönetim bütçe kanununda; yılı ve izleyen iki yılın gelir ve gider tahminleri, varsa bütçe açığının veya fazlasının tutarı, açığın nasıl kapatılacağı veya fazlanın nasıl kullanılacağı, vergi muafiyeti, istisnası ve indirimleri ile benzeri uygulamalar nedeniyle vazgeçilen vergi gelirleri, borçlanma ve garanti sınırları, bütçelerin uygulanmasında tanınacak yetkiler, bağlı cetveller, malî yıl içinde gelir ve giderlere yönelik olarak uygulanacak hükümler getirilmiş.    

Anılan Kanun'un 16. Maddesi'yle de şu düzenlemeye yer verilmiş: “Merkezî yönetim bütçesinin hazırlanma süreci, Bakanlar Kurulu'nun en geç eylül ayının ilk haftası sonuna kadar toplanarak kalkınma planları, stratejik planlar ve genel ekonomik koşulların gerekleri doğrultusunda makro politikaları, ilkeleri, hedef ve gösterge niteliğindeki temel ekonomik büyüklükleri de kapsayacak şekilde Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı'nca hazırlanan “Orta Vadeli Programı” (OVP) kabul etmesiyle başlar. Orta Vadeli Program, aynı süre içinde Resmî Gazete'de yayımlanır. 

Orta Vadeli Program ile uyumlu olmak üzere, gelecek üç yıla ilişkin toplam gelir ve gider tahminleri ile birlikte hedef açık ve borçlanma durumu ile kamu idarelerinin ödenek teklif tavanlarını içeren ve Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan “Orta Vadeli Malî Plan” (OVMP) en geç eylül ayının on beşine kadar Yüksek Planlama Kurulu tarafından karara bağlanır ve Resmî Gazetede yayımlanır.”

Herhangi bir nedenle bütçe kanununun çıkmaması haline de anılan Kanun'un 19. maddesiyle çözüm getirilmiş: “Zorunlu nedenlerle merkezî yönetim bütçe kanununun süresinde yürürlüğe konulamaması halinde, geçici bütçe kanunu çıkarılır. Geçici bütçe ödenekleri, bir önceki yıl bütçe başlangıç ödeneklerinin belirli bir oranı esas alınarak belirlenir. Geçici bütçe uygulaması altı ayı geçemez. Cari yıl bütçesinin yürürlüğe girmesiyle geçici bütçe uygulaması sona erer ve o tarihe kadar yapılan harcamalar ve girişilen yüklenmeler ile tahsil olunan gelirler cari yıl bütçesine dahil edilir.” Yani bütçe kanunu kabul edilmezse geçici (on ikide bir) bütçe devreye girer.

Uygulama nasıl olacak?

Önce bir tespitimizi yapalım. İlgili mevzuatına göre eylül ayının ilk haftasında OVP ve eylül ayının ikinci haftasında da OVMP çıkması gerekiyordu, çıkmadı. Oysa bu yükümlülük hükümete aitti. Bu noktada hükümetin geçici veya kalıcı olmasının hiçbir önemi yoktu. 

Bu metinler çıkmadı ama 2016 bütçe kanunu ile birlikte sunulacak.

Maliye Bakanlığı, 2016 bütçesini, hükümetin siyasi hedef ve düşüncelerine uygun olarak şekillendirecek. Yani seçim yokmuş gibi hedeflerini bütçe kanunu tasarısına yansıtacak. 

Bu konu biraz da seçimler nedeniyle önem kazanmış galiba. Yani seçimlerde hükümetin yapacağı bazı vaatlere bağlı olarak bütçe ödenekleri şekillendirilecek. Örneğin yeni memur alımlarının maliyetleri personel ödeneklerine yansıtılacak. Bazı önem verilen yatırımlara ödenek verilmesine devam edilecek. Seçimlerde vaat edilen sosyal programlara uygun olarak sosyal transferlerde artış öngörülecek. Bu arada piyasalara mesaj vermek adına 31.12.2015 tarihi itibariyle süresi dolacak bazı vergi hükümleri ve diğer konular da bütçe kanununda düzenlenecek. Ancak; bu noktada Anayasanın kısıtlayıcı hükmünü ve Anayasa Mahkemesi'nin yasaklayıcı kararlarını göz önünde bulundurmak gerekecek.