2015’te büyümenin yapısı nasıl değişti?
2015 yılı büyümesi yüzde 3.98 ile yılın başlarındaki beklentilerden daha iyi bir düzeyde gerçekleşti. Büyümenin bu düzeye çıkmasında yılın son çeyreğinde büyüme hızının yüzde 5.71’e ulaşmasının önemli bir payı oldu. Böylece hükümetin yüzde 4 olarak belirlediği büyüme hedefi de gerçekleşmiş oldu.
Ancak bu madalyonun bir yüzü. Madalyonun diğer yüzünde büyümenin yüzde 4’e ulaşmasını sağlayan faktörlerin neler olduğu var. Yani büyümenin iç yapısı, sağlığı…
Büyümenin iç yapısına baktığımızda, aynı ölçüde olumlu bir manzara ortaya çıkmıyor. “Sen sonuca bak. Ekonomi, nihayetinde yüzde 4 büyümedi mi? Nasıl olduğunun önemi yok” diyerek işin bu boyutuna gözlerinizi kapatabilirsiniz. Ancak konunun bu boyutu, sonuçta gerçekleşen büyüme hızı kadar, uzun vadede bekli de ondan da önemli. Çünkü büyümenin iç yapısı, onun ne kadar sağlam ve sürdürülebilir olduğunu bize gösteriyor.
Harcamalara göre büyüme hesabının iç yapısına ve dengelerindeki değişime baktığımızda ortaya şu sonuçlar çıkıyor.
* 2014’te yüzde 3.02 olan büyüme hızı 0.96 puan artarak yüzde 3.98 oldu.
* Kamunun nihai tüketim harcamaları ile kamu yatırımlarının toplamına göre hesaplanan kamu büyümesi, 2014’e göre 6.20 puanlık bir sıçrama ile yüzde 0.76’dan yüzde 6.96’ya çıktı. Kamunun toplam büyümeye katkısı 2014’te 0.12 puan iken 1.07 puana çıktı. Kamunun büyümeye katkısındaki artış 0.95 puan ile büyümedeki toplam artışa neredeyse eşit. Bu sonucu bakarak büyümenin yüzde 3’ten yüzde 4’e kamu harcamalarındaki artış sayesinde çıktığını söyleyebiliriz.
* Kamu harcamaları, esas olarak mal ve hizmet alımları ile inşaat yatırımları yoluyla artırıldı. Devletin mal ve hizmet alımlarında 2014’te yüzde 5.47 olan büyüme hızı, 2015’te 4.22 puan artarak yüzde 9.69’a çıktı. 2014’te yüzde 10.68 küçülen kamu inşaat yatırımları ise 19.12 puanlık bir hızlanma ile yüzde 8.44 büyüdü. Kamunun makine ve teçhizat yatırımlarındaki büyüme hızı da yüzde 1.34’ten yüzde 4.78’e çıktı. Kamudaki büyümenin özellikle mal ve hizmet alımları ile inşaata yoğunlaşmasının seçimlere bağlı olduğunu söyleyebiliriz.
* Tüketim, yatırım ve stok değişiminin toplamıyla hesaplanan toplam iç talep büyümesi 2014’e göre 3.27 puan artarak yüzde 0.97’den yüzde 4.24’e çıktı. Toplam iç talebin büyümeye katkısı 2014’te 1 puan iken 2015’te 3.29 puanlık bir artışla 4.29 puana çıktı.
* Buna karşın ihracat ve ithalatın farkından oluşan net dış talebin büyümeye katkısında 2.32 puanlık bir bozulma ortaya çıktı. Net dış talep 2014’te büyümeye 2.02 puanlık bir katkı yapmıştı, 2015’te büyümeyi 0.30 puan aşağı çekti.
* 2014’te yüzde 7.44 büyüyen ihracat, 2015’te yüzde 0.83 puan daraldı. 2014’te yüzde 0.28 daralan ithalat, 2015’te yüzde 0.27 büyüdü. 2014’te büyümeye 1.94 puan katkı yapan ihracat, 2015’te büyümeyi 0.22 puan aşağı çekti. 2014’te büyümeye 0.08 puanlık bir katkı yapan ithalat, 2015’te büyümeyi 0.08 puan aşağı çekti.
* Bu haliyle büyümenin yapısına ilişkin OVP hedeflerinden de ciddi bir sapma var. OVP 2015’te özel tüketimin yüzde 4 ile yüzde 2.2 olması planlanan kamu nihai tüketiminden hızlı artmasını hedefliyordu. Tam tersi bir denge ortaya çıktı ve özel tüketim yüzde 4.5 büyürken kamu tüketimi büyümesi yüzde 6.72’ye çıktı. OVP’de kamu yatırımları yüzde 2.1 daralırken özel yatırımların yüzde 6.1 büyümesi hedefleniyordu. Özel yatırımlarda büyüme hızı yüzde 2.72’de kalırken kamu yatırımları daralmak bir yana yüzde 7.60 büyüdü.
Bu veriler büyümedeki 0.96 puanlık artışın hem kamu-özel dengesinde, hem de dış talep-iç talep dengesinde olumsuz yönde bir bozulma sonucunda ortaya çıktığını gösteriyor.
