2014’ün ekonomi karnesi 2013’ten de kötü
2014 yılının tüm ekonomik göstergeleri henüz tam olarak açıklanmadı. Ancak açıklanan en son verilere göre 2014’ün ekonomi karnesini çıkarmak mümkün. 2014’te ekonomik göstergelerin bir yıl öncesine göre nasıl değiştiğine baktığımızda dış açıklar hariç tüm temel göstergelerde durumun 2013’ten daha kötü olduğunu görüyoruz. Açıklanan en son verilere göre ortaya çıkan karne şöyle:
Büyüme: 3. çeyrekte büyüme hızı yüzde 1.66’ya kadar düştü. 9 aylık toplam büyüme hızı, 1.20 puan azalarak yüzde 2.79’a indi. Özel tüketimdeki 9 aylık büyüme hızı, 2013’e göre 3.51 puan düştü. Yatırımlar, 2013’ün ilk 9 ayında yüzde 3.03 büyürken, 2014’te yüzde 1.45 daraldı. Kötü performansa bir de kur artışı eklenince kişi başına gelir, 450 dolar düştü. 2013’ün 3. çeyreğinde 10 bin 880 dolar dolayında olan kişi başına gelir, 2014’te 10 bin 430 dolar dolayına indi.
Sanayi: Sanayi üretimi, 11 ayın toplamında yüzde 3.34 arttı. 2014’teki üretim artış hızı, 2013’ün 11 ayına göre 0.66 puan daha yüksek. Ancak bu durum madencilikte baz etkisiyle yaşanan üretim artışı ve enerjiden kaynaklanıyor. Sanayinin bel kemiğini oluşturan imalat sanayiinde üretim artış hızı 0.85 puan gerileyerek yüzde 3.67’den yüzde 2.83’e indi.
Enflasyon: Yılın ikinci yarısında petrol fiyatlarında ortaya çıkan hızlı ve yüksek oranlı düşüşe rağmen enfl asyon hedefi tutmadı. Üstelik yıllık enflasyon, 2013’e göre de 0.77 puan artarak yüzde 8.17’ye çıktı.
Dış ticaret: Ekonomideki performans kaybına bağlı olarak yılın ilk 10 ayında ithalat yüzde 3.53 ve yaklaşık 14 milyar dolar düştü. Buna karşın ihracat yüzde 4.23 ve 5.86 milyar dolar arttı. Böylece dış ticaret açığı yüzde 15.5 ve 13.93 milyar dolar azaldı.
Cari açık: Dış ticaret açığının azalmasına paralel olarak cari açık, yılın ilk 10 ayında yüzde 36.81 ve 19.31 milyar dolar azalarak 33.1 milyar dolara indi. Yılın ilk 3 çeyreği toplamında 2013’te yüzde 7.90 olan cari açığın GSYİH’ya oranı, 2014’te yüzde 5.19 düzeyine kadar indi.
Cari açık ve büyüme hızının düşmesinde sıcak para girişindeki azalma önemli rol oynadı. 2014’ün ilk 10 ayında sıcak para girişi, 10.32 milyar dolar ve yüzde 36.25 azalarak 18.14 milyar dolara indi. Buna karşın kaynağı belirsiz döviz girişi yüzde 273’lük bir artışla 5.92 milyar dolar düzeyine fırladı.
İşsizlik: Ekonomideki performans kaybı işsizlikte de artışa neden oldu. İşsizlik oranı, eylül dönemi itibarıyla 2013’e göre 1.3 puan yükselerek yüzde 10.5’e çıktı. Tarım dışı işsizlik oranı 1.4 puanlık artışla yüzde 12.7’ye, gençler arasındaki işsizlik oranı 1.3 puanlık artışla yüzde 19.1’e çıktı.
Bütçe: İthalat ve iç tüketimden alınan dolaylı vergilere aşırı ölçüde bağımlı olan bütçe, büyüme hızındaki düşüşten büyük yara aldı. Yılın ilk 11 ayında bütçe açığı 2013’e göre 9 katlandı. 2013’te 22 milyar TL fazla veren IMF tanımlı faiz dışı denge, 2014’te 18.77 milyar TL açık verdi. İç borç stoku 8.2 milyar TL artarak 413.6 milyar TL’ye yükseldi.
Dış borç: Toplam dış borç stoku eylül sonu itibarıyla 23.12 milyar dolar artarak 396.8 milyar dolara tırmandı. Özel sektörün dış borçları ise 18.96 milyar dolarlık artışla 275.22 milyar dolara çıktı. Cari açıktaki düşüşe rağmen uluslararası rezervler ilk 10 ay sonunda 883 milyon dolar azaldı. 2013 karnesi zaten zayıf olan ekonominin bu haliyle 2014 karnesinde zayıfl arın daha da arttığını, zayıf olan ortalamasının daha da düştüğünü söyleyebiliriz.
