2014 değer artış kazançları ve ücretlerin beyanı
BİLGÜTAY YAŞAR
Siz DÜNYA okurları için hazırlamış olduğum ve gazetemizde yayımlanan yazılarımda, kira gelirleri ile menkul sermaye iradı olarak tanımlanan kar payı, faiz gibi gelirlerin 2014 yılında beyanına ilişkin açıklamalar yapmıştım. Bu yazımda da 2014 gelirlerinin beyanı ile ilgili konuya devam edip, ücret ve değer artış gelirleri ile ilgili açıklamalar yapacağım.
Değer artış kazançları
Gelir Vergisi Kanunu’muzda sayılan değer artış kazançlarından yaygınlığı nedeniyle önemli bulduklarım şunlar;
►1- Gayrimenkul satış kazançları
2014 yılında ticari nitelik taşımayan bir gayrimenkul satışınız varsa, örneğin daha iyi bir ev almak için oturduğunuz evi satmışsanız, bu evi ne zaman aldığınıza bağlı olarak vergi vermeniz gerekebilir. Mevcut yasaya göre, satın alma tarihinden itibaren 5 yıl içinde satılan gayrimenkullerden elde edilen kazanç vergiye tabi olacaktır. Eğer bu süre geçmiş ise kazancınız ne olursa olsun bu kazanç gelir vergisine tabi değildir.
İvazsız (bedelsiz) olarak, örneğin miras yoluyla edinilen gayrimenkullerin satışından elde edilen kazançlar, elde tutma süresine bağlı olmaksızın vergiden istisnadır.
Eğer evinizi 5 yıl geçmeden satmış iseniz vergiye tabi gelir şöyle hesaplanacaktır:
Evin satın alma bedeli toptan eşya fiyat endeksine göre düzeltilecektir. Bunun yapılabilmesi için ilgili alış-satış tarihi arasındaki toplam oranın %10’u geçmesi gerekmektedir. Aksi halde endeksleme yapılmayacaktır.
Satış bedelinden satış için ödenen masraflar, örneğin emlak komisyoncusuna yapılan ödeme ve satış nedeniyle ödenen vergi ve harçlar düşülecektir.
Bu düzeltmeler sonucunda alış ile satış bedeli arasındaki fark değer artış kazancıdır. Yine Gelir Vergisi Kanunu’na göre bu kazançların 2014 yılı için 9 bin 700 lirası vergiden istisnadır. Bu istisna da düşüldükten sonraki tutarı beyan edilecektir.
Örnek:
2011 yılında alınan bina 2014 yılında satılmıştır.
Alış bedeli: 150.000 (Endekslenmiş)
Satış bedeli: 300.000 Giderler: 20.000 Kazanç: 130.000 İstisna: 9.700 Beyan edilecek gelir: 121.000
► 2- Hisse senetlerinin satışından elde edilen kazançlar
Hisse senetlerinin satışı ile ilgili birden farklı durum söz konusudur:
• Borsa İstanbul’daki işlemlerden doğan bir kazanç varsa: Borsada yapılan alım – satımdan elde edilen kazançlar elde tutma süresine bakmaksızın beyan edilmeyecek.
• Türkiye’de borsada işlem görmeyen bir şirkete ait hisse senedinin satışı: Bu hisse senedi 2 yıldan fazla elde tutulduktan sonra satılmış ise kazanç ne olursa olsun vergiden istisnadır, beyan yoktur. 2 yıllık süre içerisinde satılmışsa kazanç vergiye tabidir. Bu durumda gayrimenkullerde olduğu gibi endeksleme uygulanıyor (%10 şartına bağlı olarak) ancak gayrimenkullerdeki 9 bin 700 liralık istisna hisse senedi satışında söz konusu değildir.
• Yabancı bir şirkete ait hisse senedinin satışı: Yurt dışında bulunan bir şirketin hissesine sahipseniz ve bunu satarak bir kazanç elde etmişseniz, 2 yıllık elde tutulup tutulmadığına bakılmaksızın bu geliri beyan etmeniz gerekiyor. Bu kazanç nedeniyle yurt dışında da bir vergi ödemişseniz bunu Türkiye’de ödeyeceğiniz vergiden indirebilirsiniz.
Gerek yerli gerekse yabancı hisse senetlerinin ivazsız (bedelsiz) olarak, örneğin miras yoluyla, elde edilmesi durumunda satış sırasındaki kazancın tamamı bir şarta bağlı olmaksızın vergiden istisna edilmiştir.
Limited Şirket payları ortaklık payı ya da hissesi sayıldığından hisse senetlerinin yararlandığı istisnalardan yararlanamamaktadır. Bu payların satışından elde edilen kazancın 9.700 lirayı geçmesi durumunda, elde tutma süresine bakılmaksızın, beyan edilmesi gerekmektedir.
►2- Devlet tahvilleri hazine bonosu satışı
01.01.2006’dan sonra ihraç edilen bu tür kâğıtların vergilemesi stopaj yoluyla yapılmakta olduğundan bunların ayrıca beyanı gerekmemektedir.
►3- Eurobond satış kazancı
Eurobondların satışından elde edilen kazançların, tutarına bakılmaksızın beyan edilmesi gerekmektedir. Kazancın tespiti için alış bedeli TL’ye çevrilip endekslenecek, TL’ye çevrilen satış bedeli arasındaki fark alınacaktır.
Ücretler
Bildiğiniz gibi, Gelir Vergisi Kanununa (GVK) göre bir işverene bağlı olarak çalışan kişilere, bu çalışmaları karşılığı sağlanan nakit ya da ayni her türlü ödeme ve menfaatler ücret geliri olarak tanımlanmakta ve gelir vergisine tabi tutulmaktadır.
Vergi sistemimizde ücretler, işverence ödeme sırasında artan oranlı olarak vergi kesintisine (Stopaj) tabi tutulmaktadır. Tek işverenden alınan ve bu şekilde stopaj uygulamasına tabi tutulan ücret, tutarı ne olursa olsun ayrıca beyan edilmemektedir. Ücretlilerdeki stopaj sorumluluğu da işverenlere ait olduğundan ülkemizde ücret geliri elde eden milyonlarca çalışanın vergi idaresi ile bir işi olmamaktadır.
Ancak, aşağıda saydığımız durumlarda ücret geliri elde edenlerin de ücret gelirleri için Mart ayında yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeleri gerekmektedir. Buna göre; aşağıdaki durumlar söz konusuysa ücret geliriniz için de beyanname vermeniz gerekebilir:
► 1- 2014 yılında birden fazla işverenden ücret geliri elde etmişseniz.
Bu durum, aynı zamanda birden fazla işte çalışmanız ya da bir yıl içerisinde iş değiştirmeniz durumlarında söz konusu olabilir. Böyle bir durum söz konusuysa ve birinci işveren dışındaki işverenlerden almış olduğunuz yıllık ücret toplamı 2014 için 27.000 lirayı geçiyorsa, tüm ücretlerinizi toplayıp Mart ayında yıllık beyanname ile beyan etmeniz gerekecektir. Hangi işvereni birinci işveren seçeceğinize serbestçe siz karar verebileceksiniz. Örnek;
2014 yılında Ahmet Bey aşağıdaki işyerlerinden ücret geliri elde etmiştir.
X AŞ’den alınan ücret: 150.000
Y AŞ’ den alınan huzur hakkı: 20.000 Z Ltd. Şti.’den alınan ücret: 70.000
Üç işveren de bu ücretleri öderken vergi kesintisi yoluyla ücretleri vergilendirmiştir. Bu durumda X AŞ’yi birinci işveren kabul ettiğimizde, Y ve Z den alınan ücretlerin toplamı 90.000 = (20.000+70.000) 2014 için belirlenen sınır olan 27.000 TL yi geçtiğinden bu üç ücretin toplamı olan 240.000 liranın 25 Mart 2015’e kadar verilecek yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekecektir. Bu beyannamede hesaplanacak gelir vergisinden daha önce işverenlerin stopaj yoluyla kesmiş oldukları vergiler mahsup edilip artan kısmın ödenmesi gerekecektir.
Özellikle çalıştıkları şirket dışındaki şirketlerde yönetim kurulu üyesi ya da yönetim kurulu başkanı olan kişilerin almış oldukları huzur hakları ücret sayıldığından, beyanname kapsamına girip girmediklerini kontrol etmelerinde fayda var.
►2- Yurt dışından ücret alınması
Ücretler için yıllık beyanname verilmesini gerektiren bir başka durum ise yurt dışında bulunan işverenlerden alınan ücretlerdir. Bu durum özellikle yabancı sermayeli şirketlerde çalışan üst düzey yabancı çalışanlar için söz konusu olabilir. Bu kişiler hem Türkiye’deki işverenden hem de yurt dışında bağlı oldukları şirketlerden ücret alabilmektedirler.
Yurt dışından ücret alınması durumunda alınan ücret tutarı ne olursa olsun beyan edilmesi gerekmektedir.
Yurt dışından alınan ücretlerdeki gelir vergisi istisnası;
Gelir Vergisi Kanunu’muzun 23/14’üncü maddesine göre kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işverenlerin yanında çalışanlara, işverenin Türkiye dışındaki gelirlerinden ödenen ücretler gelir vergisinden istisna edilmiştir. İşvereni Türkiye dışında bulunan ve Türkiye’de gelir getirici bir faaliyette bulunmayan kişilerin bu istisnadan yararlanmaları mümkün. Bu kişilerin beyanname vermeleri gerekmemektedir.
►3- Yabancı elçilik ve konsolosluklarda çalışan ancak istisnadan yararlanmayan çalışanların da ücretleri için yıllık beyanname vermeleri gerekmektedir.
Ücretler için yıllık beyanname verilmesi ilave bir külfet gibi gözükebilir. Ancak beyanname verenlerin yaralanabileceği bazı avantajlı durumlar da söz konusu. Örneğin; beyanname vermeyen bir ücretli çocuğunun eğitim masrafl arı ile ilgili bir indirimden yararlanamamaktayken beyanname veren bir ücretli bu indirimden yararlanabilmektedir. Keza sağlık giderleri, yapılan bağışların indirimi gibi indirimler ancak beyanname verilmesi durumunda söz konusu olabilmektedir. Bu indirimlere izleyen yazılarımızda ayrıca değineceğiz.