2012 yılında dünya ekonomisi
Yılın sonuna geldik. Yıl sonlarında biten yılı değerlendirmek, gelen yıla ilişkin ilk öngörüleri tartışmaya açmak adettendir. Ben de bu gün 2012 yılında dünyaya bakarak başlayacağım, gelecek hafta da Türkiye ekonomisini değerlendireceğim. ,
2012 yılı dünya ekonomisi için nasıl bir yıl oldu diye sorarsanız tek kelimeyle "yavaşlama yılı oldu" diyebilirim. 2010 yılının sonunda başlayan ve 2011'de hızlanan büyüme küresel krizden çıkışın göstergesi olarak kabul edildi. Ancak, kriz sonrasındaki canlanma ivmesi korunamadı. Büyüme hevesi yerini yavaşlama beklentisine bıraktı. Ardından yaygın bir durgunluk eğilimi gelişti.
Bu bağlamda 2012 yılı dönüm noktası olmaya aday bir yıldı. Ya boy vermeye başlayan yavaşlama ile başa çıkılacak, en azından yıl sonuna doğru yeniden canlanma ivmesinin yeşermesi sağlanacaktı; ya da dünya yavaşlama eğiliminin altında kalacak, canlanma umudu sonraki yıllara aktarılacaktı.
2012 yılında dünya ekonomisinin yavaşlamayla başa çıkabildiğini, ikna edici bir canlanma ivmesini devreye sokulabildiğini söylemek zor. Tersine yavaşlama söylem ve eylemi yıl boyunca sürüp gitti. Yeniden resesyona yuvarlanma tehdidi hiç ortadan kalkmadı. Yıl biterken yavaşlama söylemi hala gündemde yer buluyor.
İktisadi yavaşlama 2012 yılında küresel ölçekte yaygın bir eğilim haline geldi. Ekonomiler büyüme ivmelerini kaybetti, şu veya bu ölçüde yavaşladı. Böylesine yaygın yavaşlamanın dünya ekonomisinin merkezini oluşturan iki bölgedeki iktisadi sorunların yarattığı bulaşma dinamiğinden kaynaklandığı söylenebilir. ABD ve Avrupa Birliği kendi durgunluklarını finansal kaynak akışı, pazar boyutu ve beklenti biçimlenmesi gibi olağan kanallardan öteki ülkelere de bulaştırdılar.
* * *
ABD ve AB de yaşanan durgunlaşmanın kaynakları, doz olarak olmasa da, nitelik olarak birbirine benziyordu. Bu bağlamda üç ana nedenin altı çizilebilir. Bunlardan birisi özel finansman alanındaki, özellikle de banka sistemindeki kirlenmenin izlerinin silinememesidir. Finans kurumları üzerindeki kuşkunun yeterince giderilememesi banka sisteminin işlevselliğini önemli ölçüde engelledi ve özel kaynak akışını yavaşlattı.
Kamu finansmanındaki zafiyet ikinci neden olarak öne çıktı. Bu ülkelerde kamu açıklarının abartılı boyutlara gelmesi ve bunun borç dinamiğini hızlandırması ciddi bir risk olarak algılandı ve büyümenin sürdürülebilirliğini kuşkulu hale getirdi.
Üçüncü etki de yavaşlama konjonktüründe uygulanabilecek uygun iktisat politikaları bileşiminin belirlenmesinde ortaya çıkan tereddüt ve siyasi uzlaşmazlıklardı. Ekonomiler durgunlaşırken iktisat politikalarını kararsızlaştırıp, aktif uygulamaya imkan vermeyen bu durum yavaşlamanın 2012 yılında göğüslenip, ters yöne çevrilmesini engelledi.
Bu üç etken dünya ekonomisinin 2012 yılını durgunluk patikasında geçirmesine neden oldu. ABD ve AB büyüyemedi, öteki ülkelerin büyümesi için imkan da yaratamadı.
* * *
2013 yılının benzer bir manzara ile başlayacağını düşünüyorum. Öte yandan 2012'nin son haftalarında hem ABD'de hem de AB'de durgunluğu besleyene etkenlerde hafif bir çözülme olmaya başladığı söylenebilir. ABD ekonomisi yılın ikinci çeyreğinden sonra biraz hızlanmaya başlamıştı. Şimdi seçimlerin aşılmış olması, tercihleri ve uygulaması bilinen bir başkanın yeniden görev alması ve bu bağlamda "mali uçurum" tehdidinin de ortadan kalkıyor olması ABD için 2013 yılında yavaşlamanın sonunun alınabileceğini söylüyor.
Avrupa Birliği için bu kadar iyimser olmak pek mümkün görünmüyor. Üye ülkelerde, tekil olarak, önemli yapı sorunları var. Bunları tek hamlede aşmak zor. Üstelik, Birlik olmaktan kaynaklanan atalet bunu daha da zorlaştırıyor. 2013 yılında AB için yapılabilecek en iyimser yorum bu sorunların aşılması yönünde önemli adımların atılacağını söylemek olur. Yılın sonuna doğru Birlik içinde yakalanan birliktelik havasının böyle bir yoruma imkan verdiğini düşünüyorum.