2009'da dört şirket kuruldu, bir şirket kapandı

Türkiye İstatistik Kurumu'nun dün açıkladığı 2009'un aralık ayına ve dolayısıyla yılın tümüne ilişkin şirket kuruluş ve kapanışıyla ilgili veriler, çok geniş yelpazede bir değerlendirmeye olanak veriyor. Yani bardağın yarısı dolu da denilebilir, yarısı boş da… Nasıl bakmak, nasıl görmek istediğinize bağlı. Biz bardağın tümüne bakalım ve önce dolu tarafını irdeleyelim.

Şirket kuruluşlarında ilk beş ayda 2008'e göre yüzde 20 ile yüzde 35 arasında değişen gerilemeler yaşandı. Haziranla birlikte gerileme büyük ölçüde hız kesti; haziran, temmuz ve ağustosta yüzde 1-2 dolayında düşüşler kaydedildi, eylüldeki oran ise yüzde 5 oldu. Sonrasında hızlı bir artış sürecine girildi. Ekim ayında 2008'e göre yüzde 24 daha fazla şirket kuruldu. Kasımdaki artış yüzde 14 olarak gerçekleşti ve rekor aralıkta kırıldı. Geçen aralık ayında 4 bin 177 şirket kuruldu ve 2008'in aynı ayına göre tam yüzde 56'lık bir artış kaydedildi.

2009 yılı, şirket kuruluşları açısında ocak ayında 2008'e göre yüzde 34.7 düşüşle başladı, aralık ayında yüzde 56.1'lik artışla tamamlandı. Müthiş bir ivme söz konusu. Ancak, bu olumlu tablo içinde can sıkan detaylar da yok değil. Örneğin şirket kapanışında en yüksek iki oran ekim ve aralıkta gerçekleşti. Ekimde 2008'den yüzde 40, aralıkta da yüzde 29 daha fazla şirket kapandı. Yine, şirket kuruluşunda tablo son aylarda olumluya dönmekle birlikte, yılın tümünde kurulan şirket sayısı 2008'in altında kalırken, kapananlar daha fazla oldu.

Bu aktardıklarımız bardağın dolu tarafı. Gerçi o da tartışılır, çünkü ekim ve aralıktaki kapanışlar ve yıllık rakamlar ortada. Ama bir de bardağın tümüyle boş tarafı var. 2009, şirketleşmede son on beş yılın, daha doğrusu şimdiye kadarki tüm dönemlerin en kötü performansının ortaya çıktığı bir yıl durumunda. 1995 ve 1996 yıllarında kurulan her 100 şirkete karşılık yalnızca 1.1, evet 1.1 şirket kapanmış. 2001 krizini yaşadığımız yılda kapanan şirket sayısı, yani kurulan her 100 şirkete karşılık kapanan şirket sayısı 8.3 düzeyinde. Geçen yıl ise kurulan her 100 şirkete karşılık 23.4 şirket kapanmış. Bir başka ifadeyle her dört şirkete karşılık bir şirket…

Kabul, 2009'un kendine özgü koşulları vardı, küresel bir krizin yansımasıyla bu durum ortaya çıkmıştı. Ama, kurulan-kapanan şirket dengesinde sorun ta 2003 yılından itibaren kendini gösteriyordu. 2001 krizinde 8.3 olduğunu belirttiğimiz kurulan-kapanan dengesi 2002'de 12'ye, 2003'te 17'ye çıkıyor ve sonrasında hep artış eğilimi sergiliyordu. 2004 ve 2005 yılları 18.7'lik denge rakamıyla geçiliyor, 2006 ve 2007'de 100 kurulana karşılık 18 şirket kapanıyor, 2008'deki sayı ise 19.5 olarak belirleniyordu. Ve krizin de etkisiyle geçen yıl kurulan her 100 şirkete karşılık 23.4 şirket ticari faaliyete veda etmek durumunda kalıyordu.

Yani on beş yıl öncesinin 1.1'lik düzeyinden 23.4'e gelinmiş oluyordu.

2009'un kendine özgü koşulları olduğunu kabul etmek gerekiyor. En azından 2009'daki denge rakamının bir önceki yıla göre iyileşmesi zaten beklenmiyordu, beklenemezdi de. Ancak, eğer 2009 tümüyle küresel krizin etkisiyle böyle bir tablo sergilemişse, 2010'dan daha umutlu olmak, daha iyi bir tablo görmek, beklemek gerekiyor.

Tüm dünyada, yeni bir dip görülmediği takdirde ekonomik gelişmenin 2009'dan daha iyi olacağı bekleniyor. Türkiye'de geçen yıl için en az yüzde 6 tahmin edilen küçülmenin de bu yıl yüzde 4, hatta 5 büyümeye dönüşeceği umuluyor. Normalde bu gelişmelere şirketleşmenin de ayak uydurması gerekir. Ama eğer şirketleşmedeki dengesizlik 2010'da da sürerse, ekonomideki bozulma küresel olmaktan ulusal olmaya doğru yol alıyor ve şapkayı önümüze koyup düşünmenin zamanı çoktan geçiyor demektir.