2008'in enerji faturası 50 milyar doları aşabilir
EKO ANALİZ / Alaattin Aktaş [email protected] Geçen yıl varilini ortalama 68 dolardan ithal ettiğimiz, bu yılki ortalama fiyatı da 72 dolar olarak öngördüğümüz petrol, tüm analistleri yanıltarak rekor üstüne rekor kırıyor. Son olarak Merkez Bankası enflasyonla ilgili bir değerlendirmesinde petrolün 2008 yılı için baz fiyatını 105 dolar düzeyinde öngördü. Merkez Bankası, iyimser senaryo olarak fiyatın 95 dolar, kötümser senaryo olarak ise 125 dolar olabileceğini belirtti. Ancak, petrol daha yıl yarılanmadan 130 doları da geride bıraktı. Daha şimdiden 130 dolara ulaşan petrolün buralarda mı kalacağı, yoksa bir süre sonra gerileme mi göstereceği meçhul. Tabii ki, daha da kötüsü, fiyatların kimi analistlerin dile getirdiği gibi 150, hatta 200 doları bile bulması. Fiyatın, yılın tümünde 130 dolar civarına oturması durumunda ortaya nasıl bir tablo çıkıyor? Bunu analiz etmeye çalıştık ve gördük ki Türkiye için hiç de hoş olmayan bir tablo çıkıyor ortaya... Fatura 50 milyar dolar Petrolde 130 dolarlık yıl ortalaması gerçekleştiği takdirde, bu fiyat, geçen yıl 68 dolar olan fiyata göre yaklaşık yüzde 90'lık bir fiyat artışı anlamına geliyor. Başta petrol ve doğalgaz olmak üzere geçen yılki toplam enerji ithalatı faturamız yaklaşık 34 milyar dolar oldu. Petrol ve bağlı olarak doğalgaz fiyatındaki hızlı artış yüzünden, 2002 bazlı reel enerji ithalatının azalması, bir başka ifadeyle bu yıl geçen yıldan daha az enerji ithal edilmesi ve tüketilmesi bekleniyor. 2006 ve 2007 yıllarında sırasıyla 12.7 ve 12.6 milyar dolar olan 2002 bazlı reel enerji ithalatının, fiyatların hızlı artışı yüzünden bu yıl 12 milyar dolarda kalması bekleniyor. Yine 2002 yılındaki fiyatlar baz alınarak hesaplanan ve geçen yıl 21 milyar dolar olan fiyat etkisinin ise bu yıl 39 milyar dolara çıkacağı tahmin ediliyor. Böylece, toplam enerji ithalatı 50 milyar doları aşıyor. Geçen yıl yaklaşık 34 milyar dolar olan enerji faturası da bu yıl yüzde 50 dolayında büyümüş oluyor. 50 milyar dolarlık enerji faturası, yılın tümünde 230 milyar dolara doğru giden toplam ithalat içinde yüzde 22'ye yakın bir yer tutmuş olacak. Petrol ithalatı yerinde sayıyor Türkiye'nin ham petrol ithalatı, son on yıldır neredeyse hiç değişmiyor. Öyle ki, geçen yıl, on yıl öncesinden, yani 1998 yılından daha az petrol ithal ettik. 1998 yılında 23.8 milyon ton olan petrol ithalatı, 1999'da 22.8, 2000 yılında 21.4 milyon tona indi. Daha sonra artmaya başlayan ithalat, 2001'de 23.1, 2002'de 23.7, 2003'te 24 milyon ton oldu. Petrol ithalatı, izleyen dönemde çok az değişik gösterdi. 2004 yılında 23.9, 2005'te 23.4, 2006'da 23.8, 2007'de ise 23.4 milyon ton petrol ithal edildi. Petrol ithalatının yerinde sayması, Türkiye'nin daha az enerji tükettiğini göstermiyor kuşkusuz. Petrolün yerini giderek doğalgaz alıyor. Fuel-oille elektrik enerjisi üreten santrallardan doğalgaz santrallarına geçiliyor, konutlardaki kalorifer sistemlerinde de aynı şekilde fuel-oil, yerini doğalgaza bırakıyor. Ayrıca, akaryakıt tüketiminde bir türlü önlenemeyen kaçakçılık da daha az petrol kullanımında rol oynuyor. Trafikteki araç sayısı her geçen gün artmasına rağmen, petrol ithalatının yerinde sayması, petrolün araçlar dışındaki kullanımının azaldığının bir göstergesi. Ayrıca, araç sayısı artmakla birlikte, giderek daha az yakıt tüketen araçlara yönelinmesi de tüketimi frenleyen bir başka etken. Fatura kabarıyor Petrol ithalatı miktar olarak yerinde sayarken, fatura her geçen gün büyüdü. 1998 yılındaki petrol ithalatına, 11.8 dolarlık varil fiyatı üzerinden toplam 2.1 milyar dolar ödedik. 1999'da varil fiyatı 16.3 dolara, toplam fatura 2.8 milyar dolara çıktı. 2000, fiyatların hızla arttığı bir yıl oldu. Varil fiyatı 26.6 dolara, yıllık fatura 4.2 milyar dolara yükseldi. İzleyen üç yıl fiyatlar fazla bir değişiklik göstermedi. 2001'de variline 22.6 dolar ödenerek 3.9 milyar, 2002'de 23.3 dolarlık fiyattan 4.1 milyar, 2003'te de 26.9 dolardan 4.8 milyar dolarlık petrol ithal edildi. 2004 yılında petrolün varil fiyatı 34.4 dolara çıktı, toplam fatura 6.1 milyar doları buldu. 2005'te 50 dolardan 8.6, 2006'da 60.8 dolardan 10.7 milyar dolarlık petrol ithal ettik. Geçen yıl ise ortalama fiyat 67.9 dolar, toplam fatura 11.8 milyar dolar oldu. 2008 faturası Bu yılki petrol ithalatının, yüzde 90'a ulaşan fiyat artışıyla 22 milyar dolar civarına yükselebileceği tahmin ediliyor. Ancak, çok artan fiyat yüzünden tüketimde ortaya çıkabilecek sınırlı da olsa azalma sayesinde toplam faturanın 22 milyar doların bir miktar altında kalma olasılığı da bulunuyor. Ayrıca, yıl ortalamasında fiyatın 130 dolar olması için, önümüzdeki dönemde daha yüksek fiyatların gerçekleşmesi gerekiyor. Petrol ithalatına ilişkin olarak bu yılın yalnızca ocak ayı verilerine sahibiz. Petrolde tek ithalatçı konumda olan Tüpraş'ın, ithalat rakamlarının iki ay gecikmeyle açıklanmasına izin vermesi yüzünden Türkiye İstatistik Kurumu petrol ithalatıyla ilgili rakamları gecikmeli açıklayabiliyor. Bu yüzden de dış ticarette üç aylık verilere sahip olmamıza rağmen, petrol ithalatında yalnızca ocak ayı rakamlarını biliyoruz. Buna göre, ocak ayındaki ithalatta petrolün variline 89 dolar ödedik. Enflasyona etki Enerji faturasında ortaya çıkan ve bu fiyat düzeyi yıl ortalaması olduğu takdirde yüzde 90'ı bulacak olan artıştan sonra enflasyonla mücadelede deyim yerindeyse tümüyle havlu atmış duruma geliyoruz. Merkez Bankası'nın yüzde 9.3 olarak revize ettiği 2008 TÜFE hedefi bile sanki iyimser kalmış gibi görünüyor. Özellikle ÜFE'de mart ve nisan aylarında gerçekleşen yüzde 3.17 ve yüzde 4.5'lik artışların bir süre sonra TÜFE'yi yukarı çekmesi, ayrıca TÜFE'yi doğrudan etkileyen enerji fiyatlarının daha etkili olmasıyla yüzde 9.3'ü de iyimser bulanlar artıyor. TÜFE'yi tek hanede tutmanın mümkün görünmediği, bu gidişle yüzde 15'lik bir oranın bile gündeme gelebileceği vurgulanıyor.