2006 Nobel Ekonomi Ödülü sahibi Edmund Phelps: Tarımda olduğu gibi, şirk

2006 Nobel Ekonomi Ödülü sahibi Edmund Phelps, ABD ekonomisinin en dibe vurduğunu, bundan sonrasında ise yeniden yükselişe geçmesinin zorlu olacağını söylüyor.

"Dibe vurduk ve yeniden yükseliş sürecine gireceğiz. Tabii ki daha kötüsü de olabilir. İşsizlik tahmin ettiğim gibi yüzde 10 civarında kalmayıp, yüzde 11 hatta yüzde 12'ye yükselebilir. Fakat yine de ekonominin yükselişe geçmesi için doğal koşullar mevcut. Şirketler stoklarını normal seviyelere getirdiklerinde, üretime yeniden hız vermeleri gerekecek ve bu da insanların rahatlamalarını, geleceğe daha güvenle bakmalarını sağlayacak" yorumlarında bulunan Edmund Phelps, iki, üç ya da dört sene sonrasına yönelik ise çok daha karamsar bir bakış açısına sahip olduğunu ifade ediyor. Bu karamsarlığının nedeni ise refahın nereden kaynaklanacağına dair hiçbir fikrinin olmaması.

Phelps bir çok ekonomistin savunduğu "W" tipi toparlanmayı kastetmediğini de söylüyor, çünkü ani bir düşüşten sonra ani bir yükseliş için gerekli olan tüm unsurların bir araya gelmesinin şu an için çok kolay olmadığını düşünüyor.

Phelps, önümüzdeki üç-dört seneye karamsar bakmasının diğer nedenlerini ise şöyle açıklıyor: "Tüketimin hızlı bir şekilde eski seviyesine yükselmesi kolay değil. Vatandaşlarının eski refahlarına ulaşmaları zaman alacak. İnsanlar varlıklarının yaklaşık beşte ikisini kaybetti. Konut sahibi olanların oranı yüzde 40 azaldı. Emeklilik için yapılan tasarrufların yüzde 35-40'ı eridi. Amerikalılar'ın yeniden tasarruf yapmaları gerekecek, bu da 15 sene sürebilir."

Tüketim motoru işe yaramazsa, ihracat bu rolü üstlenebilir mi?

Phelps'in bu soruya verdiği yanıt da çok iç açıcı değil: "Büyümenin sağlanması açısından ihracatın tüketimin yerini alabileceğini sanmıyorum" diyen Phelps, şöyle devam ediyor: "İhracatın artması, rekabet gücü kazanması için ABD Doları'nın önemli ölçüde değer kaybetmesi gerekli. Yabancı hükümetler bunu kabul etmezler. Dolar değer kaybetme durumunda, ithalatın artması söz konusu olabilir. Bu da Amerikalı üreticileri fiyat artışına zorlar ve bunun ardından da ücret artışı gelir. Tüm bu gelişmeler ekonominin iyice karışmasına yol açar ve FED enflasyonu engellemek için para vidasını sıkmak zorunda kalır."

Bütçe açığını seneler boyunca sürdürmek söz konusu değil

Phelps'in dikkat çektiği bir diğer sorun da ABD'nin bütçe açığı. "GSYİH'nin yüzde 10'unu aşan bütçe açığını uzun seneler boyunca sürdürmek söz konusu olamaz" diyen Phelps, kamu harcamalarında kısıtlama ve vergi artışının gündeme geleceğini ifade ediyor. Vergilerin yükselmesinin ise, zaten çok fazla vergi ödeyen zenginlerin girişimcilik ruhunu olumsuz etkileyebileceğini vurguluyor Phelps.

Bankacılık sektörü şirketleri destekleyemiyor

Küresel ekonomi krizinin 'zombi bankalar', yani kredi veremeyen finans kurumları doğurduğunu ifade eden Phelps, "Kapitalizmin altın çağında olduğu gibi bankacılık sektörünün büyük bir bölümü artık şirketleri ve şirketlerin inovasyon projelerinin finansmanını gerçekleştiremiyor. Tarım sektöründe olduğu gibi, şirketlere finansman sağlayacak ticari bankalar ağı oluşturmak gerekiyor" yorumunda bulunuyor.

Önümüzdeki on senenin ABD için hayal kırıcı olacağını düşünen Phelps, Avrupa'nın da daha şimdiden çok fazla sorunu olduğunu söylüyor. Phelps, "Bazı ülkelerde kamu borçları çok fazla, yatırımlar zayıf. Sonuçta, ABD'nin de Avrupalılaşma riski var" derken, bu sürecin ABD kapitalizmi için bir tür kendini kanıtlama süreci olacağını ve eğer finans sektöründe gerekli reformlar yapılabilirse, 1950-60'lı yılların dinamizmine yeniden ulaşılabileceğini ifade ediyor.