2003 Tarsus İŞGEM’le umutla çıktığımız yolculuk ve bugünkü çalıştay

Rahmetli Faruk Yalnız, 2003 yılında TASİAD olarak kendilerinin de içinde yer aldığı Tarsus İŞGEM’in kurulduğunu KOSGEB, Özeleştirme İdaresi destekleri ve Dünya Bankası hibe yardımıyla 30 işlikte üretime başladıklarını, 300 kadar sigortalı çalıştırdıklarını, gelip görmemi öneriyordu. Tarsus Belediyesinin de desteklediği İŞGEM’i ziyaret edip beni coşkulandıran projenin “İş kurma fikri olan” yeterli imkanı bulunmayan gençlerin önünü açacağını, küçük yatırımla istihdam imkanı yaratacağına inanarak konuyu yazımda yansıtmıştım. 

Zaman içerisinde de hem Tarsus, hem Van, Adana, Mersin, Samsun İŞGEM’leri izleyip destek yazıları yazdım. 2006 yılında da Ankara’daki çalıştayda da İŞGEM’lerin yasa, vergi ve destek sorunlarını çözmek gerektiğinden söz edip, İŞGEM yöneticilerinin dile getirdiği sorunlarını yansıttım. Sorunlarının çözümü için tek çatı altında bir dernek kurmalarının önemini dile getirdim. 

İŞGEM’ler kurulurken Özeleştirme İdaresi bina yardımı, KOSGEB bilgi desteği ve kuruluş için finansal destek ve Dünya Bankası finansal hibe desteği veriyordu. Bu desteklerle 2003 yılında Tarsus, Adana, Ereğli, Van, Mersin, Zonguldak İŞ- GEM’ler birbiri ardından kuruldu. 2007 yılında bunlara Elazığ, Yozgat, Diyarbakır, Samsun, Nevşehir ve Avanos İŞGEM’leri eklendi. Bugün yurdumuzda 24 İŞGEM faaliyette, üç İŞGEM’de kuruluş aşamasında. Bu İŞGEM’lerde toplam 350 işlikte 2 binin üzerinde çalışan bulunuyor. Bu 2003 yılında Tarsus İŞGEM ile çıkılan yolculuğun yeterli ve başarılı sonucu vermediğini gösteriyor. 1950’li yıllarda ilk kez gündeme gelen İŞGEM’lerin sayısı bugün dünyada 4 binin üzerinde, bunun bin kadarı Amerika’da bulunuyor. İŞGEM deneyinin ülkemizde neden yeterli başarı ve ivmeyi sağlayamadığını, Ankara’daki toplantı öncesinde çeşitli İŞGEM yöneticileriyle konuştum. Verdikleri bilgiler ve beklentileri şöyle: 

-İŞGEM’ler için 11 yılda bir yasaoluşturulmadı. Bu önemli ihtiyaç. 
-Başlangıçta KOSGEB, Özelleştirme İdaresi ve Dünya Bankası destekleri söz konusuydu. Zamanla desteklerin artması gerekirken, kısıtlamalar, azalmalar gündeme geldi. 
-Vergi muafiyetleri sağlanamadı. Normal ticari şirketler gibi vergilendiriliyoruz. Bazı şehirlerin İŞ- GEM’leri vergi rekortmeni. 
-Enerji ödemelerinde de avantaj söz konusu değil. Bu konuda İŞ- GEM’ler, en yüksek ticari şirket ödemeleri gibi faturalandırılıyor.
 -Vergi-enerji avantajlarına sahip olamadıkları için Çorum Avanos gibi İŞGEM’ler kapandı. 
-Van, Tarsus, Samsun, Adana, Eskişehir iyi durumdaki İŞGEM’ler. Onların da sorunları var, ama diğerlerinin sorunları çok daha fazla. 
-Teknoparklar da Çalıştay’a İŞ- GEM’lerle birlikte davet edilmiş durumda. Bunun üniversitelerle işbirliklerini artıracağına ve iş kurmak isteyen gençlerin İŞGEM’lerde yer alacağına inanıyorlar. 

Görüldüğü kadarıyla bugün başlayan çalıştayın başarılı olması için, İŞGEM yasası yolunda adım atılmasına, vergi ve enerjide muafiyetlerin neler olabileceğinin belirlenmesine ihtiyaç var. Ayrıca, işlerliğini kaybeden İŞGEM’lerin sorunlarının ve 11 yılda karşılaşılan engellerin neler olduğu ele alınmalı. Yeni dönemde atılacak örgütlenme, destek ve yasa adımlarının saptanmasına yardımcı olabilirse, İŞGEM’lerin ülkemizde yaygınlaşmasına yardımcı olabilecek yeni bir dönem başlayabilir. Normal bir işyerinde bir kişiye iş yaratmak için 100 bin dolarlık yatırım gerekirken, İŞGEM’lerde bir kişiye istihdam için 10 bin doların altında yatırım yapılıyor olması İŞ- GEM’lerin istihdam açısından önemini ortaya koymaktadır. Bu açıdan İŞGEM’lerin işlerlik kazanması ve sayılarının artması çok önemlidir.