- 1X -
Geçen hafta sıfırcı başkan Mario Draghi, Avrupa Komisyonu Başkanı’nın istediği raporu açıkladı. Genişlemeci maliye politikası önerdi. Aynı euro geçişi sonrası veya pandemi döneminde ECB’nin yaptığı gibi. ECB de Fed gibi bilançosunu AB ülkelerinin tahvilleri ile doldurmuştu.
Aslında hazinelerinin bütçe açıklarının ucuza finansmanı için literatür tonla makale içerirken maliye politikası para politikasına değil, para politikası maliye politikasına eşlik ediyordu. Sıfırcı başkan döneminde faiz artışına da aynı sebeplerle gitmemişti.
Modern Para Teorisi’ne göre kamu finansmanı için yoktan para yaratılır. Vergi bölüşüm ve yaratılan paranın toplanması içindir. ABD’de şirketlerden asgari yüzde 15 vergi alınmasına yönelik IRS’in taslağı verginin tavana yayılması ve tabana yayılmış olan yükün eşit dağılımı için bir örnektir. Ana akım neoklasik görüş ise denk bütçe için tabana vergiyi zorunluluk görür.
Draghi, raporunda 2. Dünya Savaşı sonrasının 2 katı kadar kamu harcaması, yıllık 800 milyar euro yatırım harcaması yapılması gerektiğini belirtti. GSYİH yüzde 5 kadar ek harcamaya tekabül eden bu rakamı tahvillerle finanse etmeyi söyledi. “Yapmazsak rekabet gücümüz biter” dedi.
Washington ve Pekin Konsensüs arasında sıkışmış AB için özetle "AB Ekonomi Modeli" izlemeliyiz, dedi. Lokomotif Almanya’nın makro verilerindeki bozulmalar sinyal veriyor zaten. Bu genişlemeci maliye politikasına parasal genişleme haliyle eşlik etmek zorunda.
BRICS+
Euronun ve AB’nin çıkış noktası neydi? Dolarizasyon ile mücadele ve Avrupa Kömür Birliği’nin yani enerji ihtiyacının ortak bir para ve ekonomi politikası ile sürdürülebilir hale getirilmesi. İşte tam bu noktada Rusya-Ukrayna Savaşı ve BRICS devreye giriyor. 2014 sonrasında enerji ödemelerinin euro, Renminbi’ye kayması. Trump dolardan uzaklaşan ülkelere yaptırım uygulayacağını açıkladı geçen hafta.
BRICS konusunda ana akım neoklasik görüş AB’ye ve Batı’ya bir alternatif olamayacağı görüşünde. Demokrasi, insan hakları, hukuk konularında BRICS ülkeleri yeterli değil diyorlar. Tam o esnada ise Putin’in 34 ülkenin BRICS’e üyelik istediği haberi geliyor. Kendi ödeme sistemi, spor oyunları, ekonomisi ile yapısal bir reform var orada, gitmesek de görmesek de.
Yukarıdaki AB raporunun dışında, üniversitelerindeki protestolara yönelik sert müdahaleleri, başta Ege olmak üzere sert göç politikaları, ABD’nin idam cezası uygulayan ülkeler arasında olması, Fransa’da son seçimden 2.5 ay sonra kazanan taraf dışında bir başbakan atanması, 2 İsviçre bankasının 1 hafta sonunda ortaklara sorulmadan birleştirilmesi ve 50 yıl gizlilik kararı alınması gibi örnekler ana akım neoklasik görüşün muhtemelen ilgi alanına girmiyor.
BRICS+ üyesi oluruz veya olmayız başka bir konu. Ancak Eugene Fama’nın “Etkin Piyasalar Hipotezi” için “bu bir hipotez, rasyonel insan yoktur, siz yine de hobi olarak tartışın ama” tadındaki söylemi gibi örneklere “Fama aslında tam olarak öyle demek istemedi” diyen ana akım neoklasik görüş, aynı zamanda yapısal reform olmazsa tek faiz yeterli olmaz da diyor.
Peki, Fed nasıl başardı?
ABD rekor bütçe açığı ve faiz ödemesi ile genişlemeci maliye politikasına devam ederken nasıl oldu da faiz artışı enflasyonu düşürdü? Sıkı para politikasına sıkı maliye politikası eşlik etmeden olabiliyor mu yani? Ana akım neoklasik görüşün cevabı hazır “ama o baz para, kendi para birimlerinden borçlanıyorlar, dış dünyaya onunla satıyorlar.”
Biz kendi para birimimizden borçlanınca niye sorun oluyor? Demek ki konu seviyeden çok maliyeti. Ayrıca biz de dış dünyaya o baz paralarla ihracat yapıyoruz. Ya cari açık peki? DTH hacmimiz 12 bölgesel Fed’in yarısının bilançosundan daha büyük. Demek ki konu rezerv değil, açık finansmanı yani likidite ve onun maliyeti yine.
2020 sonrasında ABD enflasyonu yüzde 22. Baz paranın satın alma gücü yüzde 22 azalmış demek. Fed’in döviz rezervi neredeyse yok. Sebep o zaman ABD’nin rezerv (aktif ) kompozisyonu mu? Mesela hazinenin bütçe açığının finansmanı için bilançosunda taşıdığı kâğıtlardan oluşan 1 trilyon 75 milyar dolar tahvil zararı mı?
Rasyonel bu sorulara rasyonel cevaplar beklemek neoklasik hakkımız. X’te ekonomiye dair ana akım herhangi 1 post bunlar için rasyonel 1 cevap içermiyor. 1X’te dost bir ekonomi olmak irrasyonel mi peki?