15 Ağustos sonrasına hazır mıyız?

İthalat işlemlerinin kolaylaştırması bizim gibi ekonomik göstergeleri ithalata bağlı olan ülkeler için büyük önem arz ediyor. Çünkü ithalat maliyetlerindeki artışlar doğrudan tüketici, istihdam ve ihracat unsurlarını etkiliyor. Bu nedenle de ithalat işlemlerine yönelik basitleştirme ve kolaylaştırma içeren düzenlemelerin ehemmiyeti artıyor. Hâlihazırda, onaylanmış kişi statü belgesi (OKSB) A, B ve C sınıfı olarak dış ticaret işlemlerimizde kolaylık sağlıyor.

15 Ağustos 2017 tarihinde ithal işlemlerinde “mavi hat” uygulaması sona erecek. “Mavi hat”, belirli koşuları sağlayarak onaylanmış kişi statü belgesi alan ve güvenilir olarak addedilen şirketlerin ithalat eşyalarının ithalat anında gümrük idaresinde kontrol edilmeyip şirketlere teslim edildiği bir kontrol türü olarak tanımlanıyor. Bu hattan ithalat çok hızlı şekilde ve bazı kolaylıklardan yararlanılarak tamamlandığı için ithalat maliyetleri oldukça düşük oluyor.
Ancak 15 Ağustos 2017 tarihinden sonra OKSB uygulamasının ithalata yönelik avantajlarından yararlanmak için yeni bir statü belgesi alınması gerekecek. Bu yeni uygulamanın adı Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsüdür (YYS). İhracat uygulamalarındaki kolaylıklardan yararlanmak için OKSB kullanımı bu tarihten sonra da devam ederken; ithalatta mavi hat gibi bir uygulamadan yararlanmak için YYS sahibi olmak gerekecek.

YYS uluslararası geçerliliği olan bir belgedir

Avrupa Birliği (AB) uyum süreci kapsamında gümrük işlemlerinin kolaylaştırılması adına YYS ilk kez Gümrük Kanunu’nda 7 Temmuz 2009 tarihinde yapılan değişiklikle gündeme geldi. 10 Ocak 2013 tarihinde ise ilk kez Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği yayınlanarak YYS alımının usul ve esasları belirlendi. Bugüne kadar süreç ara ara aksaklıklara ve bazı değişikliklere uğrasa da YYS sürecinin devam ettiğini ve bugüne kadar YYS alan şirket sayısının 95 adet olduğunu görüyoruz.

Ülkeler arası karşılıklı tanıma anlaşmaları ile YYS uluslararası bir geçerlilik kazanıyor. Şu an için sadece Güney Kore ile bu yönde bir anlaşma yapmış durumdayız. Ancak süreç ilerledikçe bu anlaşmaların sayısının da artacağı düşüncesindeyiz.

Bu belge, mevcut olan ve 15 Ağustos 2017 tarihinde yürürlükten kalkacak olan “OKSB-mavi hat” uygulamasından tamamen farklı bir konsepte sahiptir. OKSB sahibi şirketlere, ithalat işlemlerinde sadece “mavi hat” kontrol türü ile muayene işlemlerini tamamlama ve ithalat aşamasında bazı uygulamalardan muafiyet (ekspertiz raporu, götürü teminat gibi) hakkı tanınıyor. YYS ise bu avantaja ilave olarak; şirketlere gümrükleme işlemlerini kendi sahalarında yerine getirme imkânı (talep edilir ise) ile bir nevi gümrük idaresi gibi işlem yapma olanağı sağlıyor. Bu nedenle de OKSB’den daha fazla koşul arayarak kendi yerinde gümrükleme yapabilecek yetkinlikte ve olanakta olan şirketlere bu imkân sunuluyor.

İthalat maliyetleri artabilir

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nün 2016 yılına ait faaliyet raporunda A ve B sınıfı OKSB sahibi firma sayısının 922 adet olduğu ve bu grubun toplam ithalattaki hacminin yaklaşık 42 milyar USD ve ağırlığının ise yüzde 21 olduğu görülüyor.  Ayrıca aynı Genel Müdürlüğün 4 Ocak 2017 tarihli kamuoyuna yönelik bilgilendirmesinde 2016 yılı için gümrük işlem süreleri muayene hat kriteri bazında aşağıda yer alıyor.

2016 yılında gümrük işlemleri tamamlanan ithalat beyannamelerinin 829.482 adedinin “mavi hat” kontrol türü ile gümrük işlemlerinin tamamlandığı ve bu rakamın toplam ithalat beyanname sayısının yüzde 30’una tekabül ettiği görülüyor. Bu kapsamda işlem yapan şirketlerin yüzde 10’unun YYS alarak sürece devam ettiği dikkate alındığında, 15 Ağustos 2017 tarihinden sonra “mavi hat”tan işlem gören yaklaşık 600.000 ila 700.000 adet gümrük beyannamesinin “sarı” veya “kırmızı” hattan kontrol edilme potansiyelinin olduğunu söyleyebiliriz. Bu potansiyelin gümrük idarelerinde gerçekleştirilen mevcut kontrol iş yükünü yüzde 30 oranında arttıracağı öngörülüyor. Bu durumun bile gümrük idaresi açısından ciddi bir iş yükü olacağı anlaşılıyor.

15 Ağustos 2017 sonrası “mavi hat” kontrol türünde işlem gören beyannamelerin, sarı veya kırmızı hattan gümrük işlemlerinin tamamlanması durumuna sadece “mavi hat” kontrol türü avantajını kaybeden şirketlerin ithalat maliyetlerinin artışı açısından bakmamak gerekiyor. Asıl dikkat çekmek istediğimiz husus, gümrük idaresinin de bu iş yüküne hazır olup olmadığıdır. Çünkü mevcut muayene hatlarında iş yükünün arttığı oranda personel artışına veya altyapı olarak bir iyileştirme yapılmasına ihtiyaç olduğu görülüyor. Aksi takdirde 16 Ağustos 2017 itibarıyla gümrükleme problemi ile karşılaşacağımız sonucuna ulaşılıyor.

Ne yapılmalı?

Şu ana kadar YYS sahibi şirket sayısının 95 olduğu, taşıma ve lojistik şirketleri çıkarıldığında bu sayının 82’ye düştüğü görülüyor. Bu hızla devam eder ise 15 Ağustos tarihine kadar bu sayının 100’ü ancak bulabileceği tahmin ediliyor. Bu sayı bile A ve B sınıfı OKSB sahibi şirketlerin sayısının yaklaşık yüzde10’una tekabül ediyor ve bu sayının çok düşük olduğunu söyleyebiliriz. Sayının artırılması hem gümrük idaresi hem de gümrüklerde işlem yapan şirketler açısından büyük önem arz ediyor.

Bu çerçevede, YYS alım sürecinin tekrar gözden geçirilerek başvuru formundaki soru sayısının azaltılması, başvuruların daha kısa sürede sonuçlandırılması gibi konular üzerinde bir çalışma yapılabilir. Ayrıca, gümrük idaresinin karşılaşacağı potansiyel iş yükü de dikkate alınarak A ve B sınıfı OKSB şirketlerinde “mavi hat” uygulamasına ilişkin 15 Ağustos 2017 tarihi tekrar gözden geçirilebilir.