12,9 milyon emekliye düşük zam sürprizi
Ülke genelindeki 15,8 milyon emeklinin aylıklarına ocak ayında uygulanacak artışlar, bu kişilerin 12,9 milyonu için kötü sürpriz olacak. SSK, BAĞ-KUR ve Emekli Sandığı bazında hesaplama farklılığı dolayısıyla işçi, esnaf ve çiftçi emeklilerinin 2024 ilk yarı zammı memur emeklilerine verilecek orandan yaklaşık 12 puan daha düşük olacak ve sosyal kesimler arasındaki gelir uçurumu büyüyecek, denge iyiden bozulacak.
SSK ve BAĞ-KUR emeklileri her yıl ocak ve temmuz aylarında altı aylık dönemler için bir önceki altı ayda gerçekleşen enflasyon kadar zam alırken, memur ve memur emeklilerinin toplu sözleşme ile belirlenen altı aylık maaş/aylık artışlarına, bir önceki altı ayda uygulanan zam ile o dönemde gerçekleşen enflasyon arasındaki fark ilave ediliyor. Bu hesaplama farkı, ocak başında belli olacak 2023 yılı ikinci yarı enflasyonu ile netleşecek aylık artışlarında makası ilk kez bu kadar açacak.
Aralıkta yüzde 3,07 ile yıllık TÜFE hedefi tutuyor
Ocak-kasım döneminde TÜFE bazında kümülatif enflasyon yüzde 60,09’a ulaştı. 3 Ocak’ta açıklanacak aralık ayı gerçekleşmelerine göre yılın tümündeki ve ikinci yarıdaki enflasyon belli olacak. Eylül 2023’te yayımlanan Orta Vadeli Program’da (OVP) 2023 yılı TÜFE tahmini yüzde 65 olarak öngörülmüştü.
Merkez Bankası da başlangıçta yüzde 22,3 olarak öngördüğü 2023 yılı enflasyon tahminini temmuz ayında yaptığı revizyonla 35,7 puan artırarak yüzde 58’e, kasımda da 7 puan daha artırarak yüzde 65’e çıkarmıştı. 2023 yılı enflasyon hedefinin tutması için TÜFE’de yılın son ayı olan aralıktaki aylık artışın yüzde 3,07 gelmesi yetiyor.
Aralık aylık enflasyonu bu oranda gelirse öngördüğü hedef tutmuş olacak ekonomi yönetimi güven toplayacak. Aylık oranın daha düşük gelmesi durumunda ise gerçekleşecek yıllık enflasyon yıllık hedefin de altında kalacak. Ancak yıllık hedef tutsa bile Türkiye, 2023’ü oldukça yüksek bir enflasyonla kapamış olacak. Aralık aylık enflasyonu sıfır bile çıksa yıllık oranın yüzde 60’ın üzerinde olacağı görülüyor.
12 puanlık artış farkı
Emekli aylıklarına ocak ayında yapılacak artışta, 3 Ocak’ta açıklanacak aralık ayı verilerine göre belli olacak 2023 ikinci yarı enflasyonu esas alınacak. Ancak temmuz-kasım arasında gerçekleşen enflasyon, 2024 başında SSK ve BAĞ-KUR’luların aylıklarına yapılacak artışın, memur emeklilerine verilecek orandan yaklaşık 12 puan daha düşük olabileceğini şimdiden gösteriyor. Bu fark ise memur emeklilerinin yararlandığı toplu sözleşme hakkından, sayıca en büyük bölümü oluşturan diğer emeklilerin yararlanamamasından kaynaklanıyor.
SSK ve BAĞ-KUR’luya yüzde 37,8
Yıllık yüzde 65 hedefinin tutması durumunda, temmuz başı aralık sonu arasındaki ikinci altı ayın enflasyonu yüzde 37,76 çıkacak ve SSK ve BAĞ-KUR emeklilerinin yılbaşı zammı da bu oranda olacak. Aralık ayında gerçekleşecek aylık enflasyonun yüzde 3,07’den yüksek gelmesi yıllık ve ikinci yarı enflasyonunu ve dolayısıyla emekli zammını daha da yükseltecek, daha düşük gelmesi ise aşağı çekecek.
Memur emeklisine yüzde 49,5
Memur ve memur emeklileri için ise yıllık enflasyon yüzde 65 olursa; son altı aydaki yüzde 37,76’lık enflasyondan temmuzda aldıkları yüzde 6’lık artış düşüldüğünde, yüzde 29,96’lık bir enflasyon farkı oluşacak. Bu oran, memur sendikaları ile kamu işvereni arasında yapılan toplu sözleşme uyarınca yılbaşından geçerli yüzde 15’lik ilk yarı zammına eklenecek. Böylece memur ve emeklilerine ilk altı ay için yılbaşından geçerli olmak üzere verilecek toplam artış yüzde 49,46’ya ulaşacak. Aralıkta aylık enflasyonun yüzde 3,07’nin altında ya da üstünde gelmesi bu oranı biraz aşağı veya yukarı oynatacak.
Emekliler arasında gelir uçurumu
Buna göre Aralık 2023 itibarıyla örneğin 10 bin TL olmak üzere aynı tutarda aylık almakta olan emeklilerden, SSK’lı ve BAĞKUR’lu olanların aylığı ocakta 13 bin 776 liraya çıkarken, memur emeklisininki 14 bin 946 liraya yükselecek. Aynı enflasyona maruz kalmalarına rağmen farklı zam verilmesi dolayısıyla, iki kesimin gelirlerindeki aşınmanın telafisi eşit olmayacak. İzleyen altı aylık dönemlerde de aylık artışları arasındaki makas açılmaya devam ederse, emekliler arasında gelir uçurumu büyüyecek.
Orta boy ülke nüfusu kadar emekli
3 Ocak’ta belli olacak enflasyon oranı ve belirlenecek 2024 ilk yarı artışları, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) aylık alan emekli ve diğer hak sahiplerinden oluşan toplam 15 milyon 751 bin 917 kişilik bir toplum kesimini ilgilendiriyor. SGK’nın Eylül 2023 sayılarına göre Türkiye genelinde 2 milyon 844 bin 65 Emekli Sandığı emeklisine karşılık, 10 milyon 433 bin 338 SSK emeklisi ve esnaf ve çiftçilerden oluşan 2 milyon 474 bin 514 de BAĞ-KUR’lu emekli bulunuyor.
Toplu sözleşme hakkında eşitsizlik
Memur emeklilerinin aylık artışları, aktif olarak çalışan memurların maaşlarında olduğu gibi toplu sözleşme ile belirlenen orana enflasyon farkının eklenmesi yoluyla hesaplanırken, tüm emekli nüfusun yüzde 81,9’unu oluşturan 12 milyon 907 bin 852 SSK ve BAĞKUR emeklisi, toplu sözleşme hakkı bulunmadığı için sadece önceki altı aya ait TÜİK’in açıkladığı resmi enflasyon kadar zam alabiliyor. Memur emeklileri toplu sözleşme hakkından yararlanırken diğer emeklilerin böyle bir imkânı bulunmaması, bu kesimler arasında eşitsizliğe yol açıyor. Rutin hesaplama yöntemine bağlı kalınması, telafi edici bir işleme başvurulmaması durumunda ocak ayında ortaya çıkacak 12 puana yakın zam farkı sürprizinin, büyük bir emekli kesiminin tepkisine yol açacağı belirtiliyor.