1 kişilik iş için gereken yatırım 3 milyon TL

Bir kişilik iş yaratmanın ortalama maliyeti, ilk beş aydaki teşvikli yatırımlarda 3 milyon 38 bin liraya geldi. Maliyet, teknoloji-yoğun, dev bütçeli enerji yatırımlarında 32 milyon lira ile en yüksek, emek-yoğun tarım yatırımlarında 1,7 milyon lira ile en düşük düzeyde.

İstihdam başına ortalama en yüksek yatırım, yaklaşık 9 milyon TL ile Akdeniz, en düşük ise 681 bin TL ile Doğu Anadolu’da. Bir kişilik istihdam yaratmanın ortalama maliyeti son on yılda yaklaşık 5 kat arttı. Kronik sosyo ekonomik sorun olan işsizlik olgusu devam ederken, ekonomide kur, faiz, enflasyon gibi gelişmelerin etkisiyle istihdam yaratmanın maliyeti de giderek artıyor.

Türkiye’de bir kişilik iş yaratmak için yaklaşık 3 milyon liralık yatırım gerekiyor. İlk beş ayda yatırımcıların aldığı 6 bin 918 teşvik belgesi kapsamında gerçekleştirilecek toplam yatırım 448,6 milyar lira, bu yatırımlarla yaratılacak istihdam ise 147 bin 620 kişi oldu, her bir kişilik istihdama düşen ortalama yatırım tutarı 3 milyon 38 bin 901 liraya geldi. Geçen yılın aynı dönemine göre belge sayısında yüzde 65,2, yatırım tutarında yüzde 81,9 artış olurken; az istihdam yaratan teknoloji yoğun nitelikli enerji yatırımların payındaki artış dolayısıyla öngörülen toplam istihdamdaki artış yüzde 18,5’le düşük kaldı.

Ortalama istihdam maliyeti ise yüzde 53,5 yükseldi. Enerji, ortalamayı yükseltti Bir kişilik iş yaratma maliyeti, teknoloji yoğun nitelikli, büyük bütçeli, yüksek katma değerli yatırımların olduğu enerjide, sektörler ortalamasının neredeyse on katı düzeyinde. Ocak-Mayıs dönemi yatırımlarında söz konusu maliyet enerji sektöründe 32 milyon 798 bin liraya geldi. Sektörde yaşanan yatırım patlaması, ülke geneline yönelik toplam yatırımlarda yaratılacak istihdam başına ortalamayı yükseltti.

Ocak-mayıs döneminde enerji sektörü için alınan teşvik belgesi sayısı geçen yıla göre yüzde 191 artışla 1.706 adede, yatırım tutarı yüzde 436,4 artışla 65,9 milyar liraya yükselirken, yaratılacak istihdam ise yüzde 57 artışla sadece 2 bin 10 kişi oldu.

Sektörde bir kişilik istihdam yaratma maliyeti geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 240,5 arttı.

Tarımda en düşük

 Daha çok emek-yoğun yatırımların yapıldığı tarım, ortalama iş yaratma maliyetinin en düşük olduğu sektör olmaya devam etti. Beş ayda teşvik belgesine bağlanan tarım yatırımlarında bir kişilik istihdama düşen ortalama yatırım tutarı 1 milyon 748,6 bin lira ile en düşük düzeyde gerçekleşti.

Ortalama istihdam yaratma maliyeti bu dönemde hizmetler sektörü yatırımlarında 4 milyon 203,3 bin, madencilik sektöründe 3 milyon 884,3 bin lira oldu. Beş ayda 4 bin 184 adetle en çok teşvik belgesinin alındığı, 272,1 milyar lira ile en fazla yatırımın yapılacağı ve 117 bin 529 kişi ile en çok istihdam yaratılacak imalat sanayiinde ise söz konusu tutarın 2 milyon 315 bin lira olduğu hesaplandı.

En yüksek Akdeniz, en düşük

Doğu’da İş yaratma maliyeti, çoğu teknoloji-yoğun 97,5 milyar liralık yatırıma karşılık 10 bin 889’la en az istihdamın yaratılacağı Akdeniz’de, 8 milyon 953,6 bin lira ile tüm bölgelere içinde en yüksek düzeyde. Bu bölgeyi, ortalama 3 milyon 181,2 bin lira ile Ege bölgesi izledi.

Beş ayda Ege’ye yönelik teşvik belgelerinde 49,3 milyar liralık yatırımla 15 bin 489 kişilik istihdam öngörüldü. Toplam yatırımda 128,9 milyar lira ve istihdamda 41 bin 279 kişi ile en büyük payı alan Marmara bölgesinde ise istihdam başına ortalama yatırım 3 milyon 121,8 bin lira oldu.

Ortalama tutar, İç Anadolu’da 2 milyon 975,5 bin, Karadeniz’de 1 milyon 746,9 bin, Güneydoğu Anadolu’da 1 milyon 279 bin lira olurken, Doğu Anadolu yatırımlarında 681,4 bin lira ile en düşük düzeyde kaldı. Beş ayda düzenlenen belgeler kapsamında İç Anadolu’ya yönelik 67,5 milyar liralık yatırımla 22 bin 690, Güneydoğu’ya yönelik 40,3 milyar liralık yatırımla 31 bin 603, Karadeniz’e yönelik 20,8 milyar liralık yatırımla 11 bin 903, Doğu Anadolu’ya yönelik 8,5 milyar liralık yatırımla da 12 bin 532 kişilik istihdam yaratılacak.

Bir kişilik istihdam için ortalama yatırım, son on yılda, kurlar, yatırım malları ve diğer girdi fiyatları ve ekonomideki diğer faktörlerin etkisiyle yüzde 491,7 arttı. 2013’ün tümünde 513,6 bin lira olan bu tutar, 2017’de 1 milyon lirayı aştı. 2020’de 1 milyon 625 bin liraya çıkan bu tutar, 2021’in ortalamasında 1 milyon 439,8 bin liraya gerilerken, 2022 yılı teşvik belgelerinde 2 milyon 475,6 bin liraya yükseldi, bu yıl ilk beş ay ortalamasında 3 milyon lirayı geçti.

İşsizliğin sıfırlanması için 10 trilyon gerekiyor

Sadece iş arayan işsizleri kapsayan istatistiki verilere göre Türkiye’de 3 milyon 328 bin işsiz bulunuyor. Ortalama iş yaratma maliyeti dikkate alındığında bu işsizlerin tamamına istihdam yaratabilmek için 10 trilyon 113 milyar 462 milyon TL’lik yatırım gerekiyor.

İşsiz sayısı ve ortalama istihdam yaratma maliyeti sabit kalsa ve yılda ortalama 1 trilyon liralık yatırıma gidilse bile işsizliğin sıfırlanması, 10 yıldan fazla bir zamanı gerektiriyor. Ancak hiçbir ülke için “sıfır işsizlik” bir ekonomik hedef oluşturmuyor.

Rekabetçi koşullarda üretim yapan ülkelerde ücretler ve genel olarak emek maliyeti daha düşük olduğu için ürünlerin daha ucuza mal edilmesi, bu durumda sıfır işçiliğin olduğu ülkenin dünya ile rekabet edemeyecek olması dolayısıyla sermayesi endüstriyel faaliyetten caydırıyor. Ekonominin tam istihdamda olduğu durumlarda, buna rağmen var olan işsizliğe “doğal işsizlik” deniyor. Ülkelere göre farklılık gösteren bu oran OECD ortalamasında yüzde 6,1 olarak hesaplanıyor.