1 Ağustos’tan itibaren kayıtdışı istihdamda çember daralacak!

CELAL ÖZCAN
[email protected]

Kayıtdışı istihdam, devlet açısından vergi ve sigorta primi gibi kayıplara yol açtığı gibi, çalışanlar açısından da sağlık ve sosyal güvenlik haklarından yoksun kalma veya sağlanan hakların (emekli aylığı, geçici iş göremezlik ödeneği vb.) yetersiz olması şeklinde pek çok olumsuzluğu beraberinde getirmektedir. 

Bu çerçevede, kayıtdışı istihdamla mücadele konusu sosyal güvenlik reformunun yapılış gerekçelerinden birini oluşturmuş ve yeni kurulan Kurumun (SGK) kurumsal yapısı ve yasal düzenlemeleri buna göre şekillendirilmiştir. Bu yasal düzenlemelerden en önemlisi de, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 8’inci maddesinin yedinci fıkrası ile 100 üncü maddesindeki, bankalar ve kamu idareleri ile diğer kurum ve kuruluşların, işlem yaptığı kişilerin sigortalılık bakımından tescilli olup olmadığını kontrol etme yükümlülüğü ile Kurumun (SGK) bilgi ve belge isteme yetkisine ilişkin düzenlemedir. 

Kanundaki bu düzenlemeler uyarınca, uygulamanın usul ve esaslarının belirlenmesi amacıyla ilk olarak “Bankalar ve Kamu İdareleri Tarafından Yapılacak Olan Sigortalılık Kontrolü ile Kurum ve Kuruluşlardan Bilgi ve Belgelerin Alınmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” son olarak da 10 Haziran 2014 tarihli, 29026 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bankalar Ve Kamu İdareleri Tarafından Yapılacak Olan Sigortalılık Kontrolü İle Kurum Ve Kuruluşlardan Alınacak Bilgi Ve Belgelere Dair Tebliğ” çıkarılmıştır. 

1 Ağustos 2014 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek olan söz konusu tebliğ ile, bankaların, kamu idarelerinin ve diğer kurum ve kuruşların hangi işlemlerinde sigortalılık kontrolü yapacakları, hangi nitelikteki bilgileri gönderecekleri, bilgi ve belgelerin gönderilme süresi, şekli ve uygulanacak idari para cezaları açıklanmıştır. 
Sosyal güvenlik kamu düzenini ilgilendirdiğinden, bu düzenlemelerle kayıtdışı istihdamla mücadele sadece SGK’nın görevi olmaktan çıkarılıp, başta kamu kurumları ve bankalar olmak üzere ekonomik ve toplumsal alandaki tüm aktörlere görev yüklenmektedir. Artık hiçbir kurum ve kuruluş “ben sadece kendi görev alınıma giren işlemleri yaparım, işlem yaptığım kişinin sosyal güvenliğinin olup olmadığı beni ilgilendirmez” şeklinde bir yaklaşım içerisinde olamayacaktır. 

Bu çerçevede, kamu idareleri ile bankalar, kendi görev ve yetki alanına giren işlerinde, işlem yaptıkları kişilerin sosyal güvenliklerinin olup olmadığını kontrol ederek, sigortasız olduğunu tespit ettikleri kişileri SGK’ya bildireceklerdir. Ayrıca, SGK’nın alacaklarının takip ve tahsili ve 5510 sayılı Kanun’la SGK’ya verilen görevlerin yerine getirilmesi ile sınırlı olmak kaydıyla; bankalar ve ilgili kurumlar SGK’ya istenilen bilgi ve belgeleri vereceklerdir. 

Özel kanunlarda yasaklayıcı ve sınırlayıcı hüküm olsa dahi SGK’ya bilgi ve belge verilmesinden hiçbir şekilde kaçınılamayacak, bankalar tarafından verilecek bilgiler 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’na göre “sırrın ifşası” olarak, yine Maliye Bakanlığı tarafından verilecek bilgiler de “vergi mahremiyeti” olarak değerlendirilemeyecektir. 
Yine, kamu idareleri ile diğer kurum ve kuruluşların yoklama, kontrol, denetim ve teftişle görevlendirilen görevlileri ya da memurları ile kolluk kuvvetleri ve zabıta memurlarınca düzenlenen her türlü tutanak, rapor, form ve diğer bilgi ve belgeler SGK’ya gönderilecektir. 

Protokol kapsamında istenilen bilgi ve belgelerin verilmemesi, geç vermesi ya da kaçınılması durumunda, ilgili kurum ve kuruluşlar hakkında Türk Ceza Kanunu’nun 257/2 maddesi uyarınca (görevi kötüye kullanma) suç duyurusunda bulunulabilecek, hem de 5510 sayılı Kanunun 102’nci maddesine göre idari para cezası hükümleri uygulanacaktır.

Bu uygulama, kayıtdışı istihdamla mücadele ve prim alacaklarının tahsilinde eskisine göre SGK’yı daha etkin hale getirdiğinden, işletmelerin cezalı duruma düşmemek ve prim teşviklerini kaybetmemek için çalıştırdıkları kişilerin sosyal güvenliği (sigortalılık, prime esas kazanç ve prim gün sayısı bildirimleri) ve primlerin zamanında ödenmesi konularına her zamankinden daha çok dikkat etmeleri gerekmektedir