Zeytinyağında fiyat gerilimi tırmanıyor

Zeytinde hasat bitmeden zeytinyağında fiyat tartışması alevlendi. Dünyanın en büyük iki üreticisi İspanya ve İtalya’da olumsuz hava koşulları nedeniyle yağ üretiminin düşmesi Türkiye’de de piyasanın gerilimini artırdı. 

Bu iki ülkedeki üretim düşüşü Türkiye’ye de doğrudan yansıyor. Zeytinyağı üreticisi fiyat artacak beklentisi ile elindeki yağı satmıyor. İhracatçı ise hem pazarlarını kaybetmemek hem de İtalya ve İspanya’daki üretim düşüşünü fırsata çevirmek için piyasadan yağ alıp ihraç etmek istiyor. Bütün bu gelişmeler yağın market fiyatını artırdığı için tüketimin azalması ve ucuz yağların zeytinyağı adı altında piyasaya sürülmesi endişesi yaratıyor. 

Uluslararası Zeytin Konseyi verilerine göre dünya zeytinyağı üretimi yıllık ortalama 3 milyon ton. Bunun üçte birini yaklaşık 1 milyon 200 bin tonunu İspanya, 500 bin tonunu ise İtalya karşılıyor. Bu sezon İspanya’da üretimin en iyimser tahminle 650-700 bin ton, İtalya’da ise 250-300 bin ton olacağı tahmin ediliyor. Türkiye’nin ise sezon başında 190 bin ton düzeyinde tahmin edilen zeytinyağı üretiminin 170 bin ton seviyelerinde gerçekleşmesi bekleniyor. Normal koşullarda 170 bin tonluk üretim Türkiye’nin ihtiyacını karşılayacak düzeyde. Ancak, İspanya ve İtalya’daki üretim düşüşü zeytinyağı fiyatının artmasına neden olunca Türkiye’de de piyasada gerilimi artırdı. 

Üretici yağ satmıyor 

Türkiye’de özellikle Marmara ve Güneydoğu Anadolu (Antakya- Mersin-Mut) Bölgesi’nde olumsuz hava koşulları nedeniyle üretimin azalması Ege Bölgesi yağının değerini artırdı. Güney Bölgesi Ege’den yağ almaya yöneldi. Ancak, dünyadaki üretim düşüşü nedeniyle fiyatın artacağını bekleyen üretici elindeki zeytinyağını satmıyor. Bugüne kadar üretici ihtiyaçlarını karşılamak üzere elindeki sızma olmayan yağları sattı. Ham zeytinyağının litre fiyatı 10 liranın üzerine çıkmasına rağmen üretici zorunlu olmadıkça yağ satmıyor. Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği Başkanı Cahit Çetin, artan fiyattan ve piyasadaki olumsuzluklardan üreticinin sorumlu tutulamayacağını belirterek DÜNYA’ya şu bilgileri verdi: “İspanya’da kuraklık oldu ve üretim düştü. Bunun sonucunda fiyat yükseliyorsa bunun sorumlusu üretici mi? Ne yapsaydık, İspanya’ya yağmur duasına mı gitseydik? Türkiye 90 milyon zeytin ağacı sayısını 170 milyona çıkardı. Gelecek sene zeytinyağı üretimi 300-350 bin ton olursa ne yapacağız? Bunun bugünden düşünülerek gerekli önlemlerin alınması gerekir. İhracatçı Dahilde İşleme Rejimi (DİR) kapsamında ihracat istemiyor. Ama birileri spekülasyon yaparak buna zorluyorsa devletin gerekli önlemleri alması gerekir. Bu önlemlerin başında zeytinyağına verilen 70 kuruş primin hemen artırılması gerekir. KDV hemen yüzde 8’den sıfıra indirilmeli. İhracatçıya markalı ve ambalajlı ürün ihracatında verilen destek bir yıl sonra vergiden mahsup ediliyor. Bunun yerine hemen sıcak para olarak ödenmesi gerekir. Bu önlemlerle sektördeki tıkanıklık hemen giderilir.” 

İhracatçı fırsata çevirmek istiyor 

Zeytinyağı ihracatçısı mevcut pazarlarını kaybetmemek, İtalya ve İspanya’daki üretim düşüşünü fırsata dönüştürmek için dünya piyasalarına zeytinyağı satmak, uygun fiyattan da yağ almak istiyor. Fakat üretici yağı satmadığı için bu hedefini gerçekleştiremiyor. Bu gelişmeler yaşanırken piyasada yağ toplamaya çalışan kimi spekülatörler, zeytinyağının litresinin 20 liraya çıkacağını devletin yağ ithal ederek bu fiyat artışını durdurmasını istiyor.

İthalat yapılabilir mi? 

İspanya ve İtalya’ da üretimin az olması gözleri üçüncü büyük üretici olan Tunus’a çevirdi. Avrupalı ve diğer alıcılar Tunus’tan zeytinyağı alıyor. Türkiye’nin de bu ülkeden ithalat yapması gündeme gelebilir. Ancak bugünkü şartlarla yüzde 38 gümrük vergisi ile Tunus’tan ithal edilecek ham zeytinyağının Türkiye piyasası ile aynı düzeylerde olacağı hesaplanıyor. Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Başkanı Gürkan Renklidağ, DİR kapsamında ithalata karşı olduklarını ancak ihracatçının önünü açmak için gerekirse bunu da isteyebileceklerini söyledi. Üreticinin zeytinyağından para kazanmasından şikayetçi olmadıklarını ancak bazı spekülatörlerin üretici üzerinden piyasayı yanlış yönlendirdiğini ileri süren Gürkan Renklidağ, DÜNYA’ya şu değerlendirmeyi yaptı: “ Zeytinyağının litresi 15-20 lira olur demek sadece ihracatı değil, iç piyasada da satışları durdurur. İspanya’da üretim bu kadar çok azaldı. Zeytinyağının tonu 2 bin 300 eurodan 2 bin 800 euro çıktı. Fiyat yüzde 100 artmadı. Türkiye’de üretim düşüşü yok. Makul bir fi yat artışı kabul edilebilir. Fakat spekülatif hareketlerle 15-20 liralardan söz etmek herkese zarar verir. Tam da markalı ve ambalajlı ihracatımızı yüzde 80’lere çıkarmışken böyle bir durumla karşılaşmamız bize pazarları kaybettirir. Zeytin ve Zeytinyağı Tanıtım Grubu olarak tüketimin az olduğu bölgelerde tanıtım yapıyoruz. Alışkanlıkları değiştirmek kolay değil. Ama fiyat çok yükselirse içerde de tüketim azalır ve bundan üreticide, tüccar da zarar görür. Ayrıca, fiyatın aşırı artması tağşişi de artırır. Piyasada ne olduğu belli olmayan yağlar zeytinyağı diye satılır.”