Yatırımcılar sıkı denetim yüzünden OSB'den kaçıyor

Hüseyin GÖKÇE

ANKARA - Organize Sanayi Bölgeleri Derneği (OSBDER) Başkanı Hüseyin Kutsi Tuncay, Türkiye'de planlı sanayinin temel taşı olan OSB'lerin tamamının yeni teşvik sisteminde az gelişmiş bölge kapsamında olması gerektiğini söyledi.

OSB'lerdeki sıkı denetime karşılık, sınırların dışında yeterli denetimin olmamasının firmaları OSB dışına kaçmaya yönelttiğini belirten Tuncay, yönetmeliklerin vergi muafiyeti getirmesine rağmen kanunda bulunan hükümler yüzünden OSB yönetimlerinin vergiye tabi olduğunu, vergi ödemek istemeyen OSB'lerin ancak her yıl dava açarak bu haktan yararlanabildiğini bildirdi.

Yerli kaynağa dayalı üretimin gittikçe azaldığını belirten Tuncay, ithal ürünlerle rekabet edemediklerine dikkat çekti. Ankara Sohbetleri'ne konuk olan Tuncay, Ankara Temsilcimiz Ferit B. Parlak ve Ankara Haber Müdürümüz Hüseyin Gökçe'nin sorularını cevaplandırdı.

> Öncelikli olarak OSBDER'in faaliyetleri hakkında bilgi alabilir miyiz? Dernek çatısı altında OSB'lere ne gibi faydalar sağlıyorsunuz?

Biz dernek olunca biraz daha rahat hareket ediyoruz. Zaten dernek olmanın gerektirdiği bir durum. Sizi bir araya getiren unsurlarla ilgili araştırma yapmıyorsan dernek olmanın bir anlamı yok zaten. Tabii biz OSB'lerin ihtiyaçlarını, problemlerini, kanundaki çelişkileri, gündeme getirdikçe faydalı olduklarını düşünüyorum.

Zaten sivil toplum örgütleri durumdan kendilerine vazife çıkaran insanların bir araya geldiği organizasyonlardır. Bir durum var ortada, herkes kendisine bir vazife çıkarıyor ve bir araya geliyor. Kendinden fedakarlık ediyor, cebinden fedakarlık ediyor, zamandan fedakarlık ediyor. Aynı zamanda demokrasiyi daha iyi geliştirebilmek için çalışmalar yapıyor.

> Derneği konuştuk ama OSB yönetimlerinin bölgeye katkıları nasıldır?

OSB'lerin ülke gündemine girmesinde bizim de katkımız oldu. Gelinen noktada kapı numarası ve ÇED hariç bütün kamusal yetkileri OSB yönetimleri kullanıyor. Belirli büyüklüklerdeki kapalı alanlarda inşaat ruhsatı verilmeye başlandı, enerji projeleri yine OSB yönetimi tarafından onaylanıyor. Eskiden bu işler için yatırımcı büyük para ve zaman harcıyordu. Şimdi bu ortadan kalktı. Kars'taki vatandaş projesini onaylatmak için Ankara'ya getiriyordu.

Artık OSB varsa ve işletmedeyse, vatandaşın altyapısını kurmuş olması anlamına geliyor. Bu yatırımcı için zaman kaybetmeden, yatırım maliyetlerini artırmadan çok büyük kolaylık. Üretim sektörünün Türkiye'deki payına baktığınızda yüzde 14 civarında. Bu yüzde 14 ile ihracatı artırmak, cari açığı kapatmak mümkün değil. Bunun artırılması lazım. Üretim faaliyetlerinin artması lazım.

ÜRETTİĞİMİZ MALI İTHAL EDİYORUZ

> Dış ticaretteki gelişmeler hakkındaki yorumlarınızı alabilir miyiz?

Geçen sene makine sektöründe ithal girdi yüzde 70'in üzerindeydi. Bu sene yüzde 80'i geçti. Yani 100 liralık ihracat için 80 dolar ithalat yapıyorsunuz. Bu yerli kaynağa dayalı üretimin gittikçe azaldığını gösteriyor. Döviz kuru halen düşük ve TL halen kıymetli.

Ben 2002 yılında yatırım yaptım dolar 1.68 idi. Şimdi 1.84 olmuş artış yüzde 10. Arada 1 lira sınırına kadar yaklaştı. Türkiye'deki üretim sekteye uğradı. Benim sektörümde Türkiye üretimini yaptığı malların ithalatçısı haline geldi. Ürettiğimiz malı ithal ediyoruz. İthal ettiğin fiyata biz burada üretemiyoruz, ithal ürünlerle rekabet edemiyoruz. Bunca sıkıntıya rağmen.

Şu an biz İtalya'dan aldığımız malı burada üretemiyoruz. Şu anda dökümün fiyatı burada 4-4.5 lira, oysa aynı fiyata İtalya'dan mamul malzeme geliyor. Bizde kullandığımız her şeyde aşırı vergi var. Bizde Akaryakıt İtalya'dan daha pahalı, oysa petrol kaynaklarına uzak olduğu için orada daha pahalı olması lazım.

Elektrikte de aynı sorun var. Onlar bizden daha ucuz. İşçilik de fark ediyor onun dışında avantajımız yok. Onların daha çok otomasyon ve seri üretimleri var.  Birçok firma şimdi Çin'de yatırım yapıyor. Teknoloji transfer ettiler, işçiliği orada yaptırıp dünyaya satıyorlar. Biz belki aldığımız malın bir kısmı Çin'de üretilebilir ama sonuçta marka alıyoruz.

 Türkiye'deki sanayi sektörünün, özellikle planlı sanayinin desteklenmesi gerekiyor. Gecekondu sanayileşme olmaz. OSB'lerde kanun çok ciddi uygulanıyor. Aynı hassasiyetin OSB dışında yapılan yatırımlarda da gösterilmesi lazım. Bakanlık OSB dışına karışmıyor, daha doğrusu çok iyi denetlenmiyor. İçerideki adam dışarıya kaçmaya çalışmaya başlıyor.

'GECEKONDU SANAYİLEŞME' ARTIYOR

> Peki denetimsizlik ne gibi avantajlar sağlıyor?

Denetimsizlik işletim maliyetini düşüyor. OSB'de olunca denetim, maliyetleri artırıyor. Bazen OSB'de firmalar bize şikayet ediyor, inşaat ruhsatlarında canımızı okuyorsunuz diyor. OSB'den çıkınca devreye belediye meclisleri giriyor. Orada da oy kaygısı, seçilememe kaygısı daha ön planda.

O kaygıyla teknik konuda da yeterli olmayan belediye meclisleri, belki bir çok yerde kural tanımlıyor. Gecekondu sanayileşme giderek artıyor. Bakın Ankara'da İstanbul yolunda bir sürü yatırım yapılıyor, havaalanı yoluna gidin, Konya yoluna gidin bir sürü yatırım yapılıyor. Peki bu yatırımlar niye OSB'lere yapılmıyor? Çünkü buralarda kural var. Eğer kuralsa her yere aynı uygulanması lazım.

> Yatırım yapılmayan arazilerin geri alınmasıyla ilgili uygulama ne aşamada?

Sanayi Bakanlığı öngörülen sürede yatırım yapılmayan arazilerin alınarak yatırımcılara bedelsiz tahsis edileceğini duyurmuştu. Bununla ilgili çok sayıda başvuru da geldi. Herkes bedava diye akın etti. Halen OSB'lerin yarısından çoğu boş. Bir yatırımcı ulaşım maliyetlerinin en düşük olduğu yere yatırım yapmak ister. Batı'da yollara yakın avantajlı OSB'lerde m2 fiyatı 600 doları geçiyor.

Yatırım için parası cebinde gelen girişimci bu bölgelerde yer bulamazken, Çankırı'da adam bedava yer veriyor yatırımcı yok. Muş OSB'de de aynı şey söz konusu. Ne yaparsanız yapın, yatırım yapılmamasının sebebi sadece arsa bedeli değil. Anadolu OSB'de arsa bedeli toplam yatırımın yüzde 20'sidir. Yani yüzde 80'i buldu da yüzde 20'de mi tıkandı kaldı adam? Yüzde 80 içinde fizibilite var. Fizibilite içinde malları limanlara nasıl ulaştıracağım? Limandaki malları fabrikama nasıl getireceğim? Yetişmiş elemanı nereden bulacağım? Karayolu yeterli mi? Navlun bedelleri ne? Bunu üst üste koyduğun zaman adam 600 dolar verip Gebze'de yatırım yapıyor ama 60 dolar verip burada yatırım yapmıyor.

Limanlara, ticari hayata, Avrupa'ya yakın olduğu için orayı tercih ediyor. Çin'den bir konteyner malı bin 500-2 bin dolara getiriyoruz. İstanbul'dan da getirsen hemen hemen aynı fiyat. O zaman niye Ankara'ya yatırım yapsın adam? Bölgesel ihtiyaçlara göre desteklemelerin verilmesi lazım. Az gelişmiş bölge kapsamına almak da bölgeyi canlandıracaktır.

Kars'ta çelik endüstrisi kurmanın bir mantığı yok, orada hayvancılıkla öne çıkması gerekiyor. Hayvancılığa dayalı OSB oluşturulması lazım. Yatırımda öncelikler pek dikkate alınmıyor. İnsanlar nasıl ceplerindeki paraları önceliklere göre harcıyorsa, yatırımların da önceliklere göre yapılması gerekiyor.

> Anadolu OSB içinde çok sayıda badem dikmiştiniz. Ağaçların durumu nasıl, amacınıza yardımcı oluyor mu?

Biz 2007 yılında kamulaştırma yaptık. Önce yüksek gerilimin altını ıslah ettik. Yüksek gerilimin altında bir şey yapamıyorsunuz normalde. Zaten çevreden gelip inşaat atıkları dökülmeye başlanmıştı.

BELEDİYE BAŞKANI OLSAM CEVİZ DİKERİM

> Diktiğiniz ağaç sayısının da özel bir anlamı var bildiğimiz kadarıyla...

Toprağı 1.5 metre kazdırdık, altına gübre attık ve çok kaliteli hale getirdik. Yabani kök aşılı badem getirttik. Çanakkale Savaşı'nda şehit olan Ankaralı sayısı kadar yani bin 625 tane ağaç diktik. Biz bu bölgeyi kutsal toprak olarak adlandırılıyoruz. Çünkü burası son kaleydi. Atatürk gündüz Meclis'te gece buralara gelip Alagöz karargahında kavga veriyordu. Bu ağaçların 7 yıldan sonra yıllık 1.5 milyon lira getiri yapacağını hesap ettik.

İlk defe geçen yıl 1 ton civarında badem topladık. Kabuğunu soyduk 600 kg kaldı. Bu parayı mesleki eğitim için kullanacağız. Bu sene don yediği için bir tane bile meyve yok ağaçlarda. Biz bu işi yaptıktan sonra Çerkezköy OSB bademlik yaptı, İzmir Atatürk OSB fıstık çamı dikmeye başladı. Ben Ankara'da belediye başkanı olsam her yere ceviz dikerim. Ankara'nın birçok giderini de karşılayabilirsin. Sen devlet olarak 10 yıl sonraya da yatırım yapacaksın. Köyümdeki muhtara önerdim. Telefon etti köyde su yok, pompa arıza yaptı, destek ol da şunları yaptıralım dedi.

Bana bir fiyat çıkartmış, üretici firmaları aradım, fiyatta biraz daha pazarlık yaptık ve maliyeti yarı yarıya düşürdüm. Bundan sonra parasını da benim ödememi istedi. Köylülerle İstanbul yolundan köye kadar olan kısmı ceviz ağacı dikin, parasını ben vereceğim dedim. Siz sadece çalışacaksınız dedim. O zaman 5-10 sene sonra hiçbir belediye başkanına gidip iki torba çimento istemeyeceksin dedim. Geliriyle bütün köyün masrafının karşılanacağını söyledim. Kim uğraşacak abi dedi. Kimse üretim olarak işe bakmıyor.

İnsanlar iki torba çimento için belediye başkanının kapısında 5 saat bekliyor ama bu iş için uğraşmıyorlar. Siyasetçi memnun, öbürü memnun niye çalışsınlar ki. Bir süre önce Moldova'da Gökoğuz bölgesine gittik. Süleyman Demirel oraya bir ilköğretim okulu yaptırmış. İnsanlar orada zaten Türkçe konuşuyor. Köye girdiğinizde her yeri ceviz yapmışlar. Nereye gitsen mutlaka çay ikram ediyorlar, yanında da şeker yerine ceviz ve üzüm koyuyorlar. Niçin böyle yaptıklarını sordum. Herkese bir çuval ceviz veriyorlarmış. Bütün ağaçlar köyün malıymış. Kalanı köyün adına satıyorlarmış. Peki ne yapıyorsunuz diye tekrar sorduğumda ise siyasetçinin karşısında boyun eğmediklerini ifade ettiler.
Benim yolumu yaptı, benim çeşmemi yaptı diye kimseye oy vermiyorlar.

TEŞVİKTE OSB'LERİN TAMAMI AZ GELİŞMİŞ BÖLGE KAPSAMINDA OLMALI

> Yeni teşvik sistemini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Yeni teşvik sistemi açıklandı ama uygulama kriterleri belli değil. Bakanlar Kurulu'ndan geçmedi, kanunlaşmadı. Gerçi açıklamalar yapılıyor ama yeni şeyler eklenecek mi? Çıkarılacak şeyler var mı? Bilmiyoruz. Genel olarak açıklanan kısımları olumlu buluyoruz. Tabii Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan'ın sanayi odası başkanı olması da teşvike yansımış vaziyette.

OSB'lere yapılan yatırımların bir alt bölgede değerlendirilmesi, önemlerinin anlaşıldığını ve bir parça daha gündeme geldiğini gösteriyor. Biz OSB'lerin tamamının az gelişmiş bölge kapsamına alınmasını önermiştik. Gerçi önerilerimizin büyük çoğunluğu gerçekleşti. OSB'lerin az gelişmiş bölge kapsamına alınması halen kullanılamayan kaynakların yeniden kullanılır hale gelmesine ve sanayinin planlı gelişmesine yol açar.

GÜNEŞ ENERJİSİNDE ORGANİZE  SANAYİ BÖLGELERİNE YABANCI İLGİSİ VAR

> Enerji maliyetlerinin yüksekliğinden şikayet ediyorsunuz. Peki bölgenizde alternatif enerji konusunda ne gibi adımlar atılıyor?

Güneş enerjisi yatırımları alternatif enerji olarak düşünülüyor. Şu an güneşten enerji üretmek çok pahalı. Bununla ilgili mevzuatta düzenleme yapılması lazım. Avrupa'da ekilip biçilmeyen yerlere güneş tarlaları kuruluyor. Antalya gibi güneşin çok olması gerekmiyor. Güneş enerjisi üretmek isteyen yabancı şirketler gelip OSB'lerden yer istediler.

Biz de 1.5 milyon m2 yer veririz dedik. İlk önce algılayamadılar, çok şaşırdılar. Bizim çatılarımızın toplamı 1.5 milyon m2. Onlar Avrupa'da bin m2 başına bin 250 dolar kira veriyorlarmış. Bize de o paraları vermelerini istedik. Altyapıyı kullanıp, enerjinin düzenlenmesini sağlayan sisteme gitmesine kadar altyapı imkanını sağlamayı önerdik. Bu konuyu düşüneceklerini söylediler, fikrimiz hoşlarına gitti.

OSB'LER, BÖLGE SANAYİCİSİ TARAFINDAN YÖNETİLMELİ

Sonradan bir şeyin olması çok güç. Görmemiş derler ya, görmemiş bir insan 45 yaşında da 60 yaşında da aynıdır. Bir yer sonradan nasıl OSB olur. Islah OSB'lerin de teşviklerden yararlanması lazım. Yetkiliysen oradaki sıkıntıları da görmen lazım. Teknik birikimlerin yeterli olmaması gereksiz izinlerin verilmesine yol açıyor. Bizim seçilememe kaygımız olmadığı için kuralsız şeye izin vermiyoruz.

Sonuçta buradaki yatırımcıların kaynağını kullanıyoruz. Benim seçmenim bölgedeki yatırımcı ama her aşamada beni kontrol ediyor. Belediye de sizin kaynağınızı kullanıyor ama siz onun farkında değilsiniz. Kanun değişikliğiyle beraber OSB'lerdeki yasal yönetsel bütünlük kayboldu. Üçte iki çoğunluğuna gelen OSB'lerin mutlaka bölge sanayicisi tarafından yönetilmesi lazım. Sanayicinin yönettiği OSB'ler zaten kalite olarak kendisini gösteriyor. Gebze, Manisa, Çerkezköy'e baktığınızda bunlar bir adım öndeler.

DAVA AÇMAYAN OSB VERGİ ÖDÜYOR

> OSB yönetimlerinin vergi avantajını kullanımıyla ilgili problemler var galiba?

Kanunlarımız arasında sıkıntılar var. Bir kanunun yap dediğini başka bir kanun engelleyebiliyor. Bu OSB'ler için de geçerli. OSB'leri derneklerin iktisadi işletmeleri gibi yorumladılar. OSB Kanunu vergiden muafiyet getirirken, mali mevzuat OSB'leri derneklerin iktisadi işletmeleri gibi görüyor ve gelir vergisine tabi tutuyor. OSB'ler dava açıp 'gelir ve kurumlar vergisine tabi değildir' şelinde kazanıyorlar. Dava açmayan OSB'ler vergi ödüyor. Her yıl dava açmak gerekiyor. Kanuna tek madde koymak gerekiyor. Teşvik Yasası'nda da Türk Ticaret Kanunu'nda da aynı şeyleri yaşacağız. Teşvik hazırlanırken diğer mevzuat çok yakından incelenmemiş. OSB Kanunu ile Çevre Kanunu çelişiyor.

TUNCAY'IN DİKKAT ÇEKTİKLERİ

Ferit B.PARLAK ([email protected])

Hüseyin Kutsi Tuncay ile sık sık OSB'leri ve yatırımcının sorunlarını konuşuyoruz. Yaklaşık 2 yıl önce şöyle demişti Tuncay: "İthalattan kazanmaya başladık. Oradan kazandıklarımızı üretime, istihdama aktarıp kaybediyoruz!.." Üretimden uzaklaşmamızın nedeni ile ilgili söyledikleri de ilginçti Tuncay'ın. "Çin'i geçtim, İtalya'dan dahi 'hammadde' fiyatına 'son ürün' getiriyoruz..."

"Ankara'nın OSTİM gibi, Siteler gibi değerleri var. Onlar 'KOBİ kuluçka merkezi' gibi çalışıyor. Üretimini artırmak isteyenler var. Yeri dar geliyor. İstihdamını arttırmak isteyenler var. Kalifiye eleman bulmakta sıkıntı çekiyor..." Önceki gün ise aynı şeyleri tekrarladı Tuncay biraz da sıkılarak. Yeni Teşvik Yasası, OSB'lerde ve OSB dışında bulunan yatırımlar ile ilgili de önemli tespitlerini sıraladı. Sadece eksiklere vurgu yapmadı, çözüme yönelik atılacak adımlar için de somut öneriler de bulundu.