Türkiye'de inşaat yatırımları geriliyor

İSTANBUL - "Türkiye Gayrimenkul Sektörü Temel Göstergeleri 2009" Raporuna göre, 2008 yılında 90,2 milyar lira olan inşaat yatırımları 2009 yılında 74 milyar liraya, özel sektörün inşaat yatırımları 60,2 milyar lira iken, 45,2 milyar liraya geriledi.

Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı Derneği (GYODER) "Türkiye Gayrimenkul Sektörü Temel Göstergeleri 2009" ve "2009-4. Çeyrek Gayrimenkul Sektörü" raporlarının sonuçlarını basın toplantısıyla açıkladı.

GYODER'in, Ekonomi ve Strateji Danışmanlık Hizmetleri'nden Dr. Can Fuat Gürlesel'e hazırlattığı çalışmalarda, kamu kurumlarının ve sektörel üst kurumların yayımladığı verilerden de faydalanıldı.

Türkiye Gayrimenkul Sektörü Temel Göstergeleri 2009 Raporu'na göre, 2005–2006–2007 yıllarında alınan konut yapı ruhsatları yüksek gerçekleşirken, 2008 yılında 501 bin 5 adede indi. Küresel krizin etkilerinin yaşandığı 2009 yılında alınan konut yapı ruhsat sayısı 508 bin 36 ile 2008 yılına göre sınırlı artış gösterdi. 2009 yılının ilk 3 çeyrek döneminde gerileyen konut yapı ruhsatları, yılın son çeyreğinde 188 bin 507 adetle sıçrama gösterdi.

Alınan konut kullanım izin belgeleri 2007 yılında 325 bin 255 olduktan sonra, 2008 yılında 356 bin 358'e ve 2009 yılında 398 bin 611'e yükseldi. 2009 yılı içinde alınan konut kullanım izin belgeleri sayısı üçüncü çeyrek dışında 100 bin seviyesinin üzerinde gerçekleşti.

Konut kredileri stoku 2008 yılında 37,54 milyar lira iken, 2009 yılında 42,6 milyar liraya yükseldi. Konut kredileri stoku 2009 yılında 5 milyar lira genişledi. Konut kredilerinin GSMH oranı da yükseldi ve 2008 yılında yüzde 3,95 iken 2009 yılında yüzde 4,47'ye ulaştı.

İller bazında konut kredileri toplamı 2008 yılında 38,9 milyar lira, 2009 yılında 44,85 milyar lira düzeyinde bulunurken, 2009 yılı itibariyle en çok kredi stokuna sahip olan il, 17 milyar lira stoku ve yüzde 37,9 payı ile İstanbul oldu. Ankara 6,1 milyar lira, İzmir 3,4 milyar lira, Antalya 1,57 milyar lira, Bursa 1,25 milyar lira ile İstanbul'u izledi.

A tipi alanlarda boşluk oranı

2002 yılından sonra hızla genişleyen perakende harcamaları 2007 yılında 221,6 milyar dolara, 2008 yılında 241,4 milyar dolara ulaştı. 2009 yılında ekonomik küçülme ve özel kullanılabilir gelirlerdeki gerilemeye bağlı olarak düştü ve 203,6 milyar dolar olarak gerçekleşti.

2009 yılında ekonomik krizin etkisiyle AVM yatırımları yavaşladı ve ötelendi. Buna bağlı olarak 2009 yılı içinde toplam 23 AVM açıldı. Açılan yeni AVM'lerin toplam kiralanabilir alan büyüklüğü 819 bin 140 metre kare olurken, 2009 sonu itibariyle Türkiye genelinde açılan AVM sayısı 214'e, toplam kiralanabilir alan büyüklüğü 5 milyon 234 bin 698 metre kareye ulaştı.

İstanbul genelindeki 12 ofis bölgesinde yer alan A ve B sınıfı ofis stoku 2001 yılında 1 milyon 267 bin 91 metre kare olarak ölçüldü. Stok, izleyen yıllarda sürekli genişleme gösterdi ve 2008 sonunda 2 milyon 657 bin 524 metre kareye ulaştı.

2009 yılında A tipi 190 bin metre kare ve B tipi 29 bin 500 metre kare ofis stokunun eklenmesiyle birlikte İstanbul ofis stoku 2 milyon 877 bin 24 metre kareye yükseldi.

İstanbul'da aylık metre kare depo kiraları 2004 yılında 4 dolar, 2007 yılında 5,5 dolar ve 2008 yılında 6 dolar oldu. 2009 yılında krizin etkisiyle birlikte ortalama kiralar 5 dolar seviyesine geriledi.

Boşluk oranları 2004 yılında yüzde 16,5 iken 2008 yılında yeni arzların eklenmesiyle birlikte yüzde 25'e çıktı. 2009 yılında boşluk oranları A tipi alanlar için Avrupa yakasında yüzde 10, Asya yakasında ise yüzde 20 olarak gerçekleşti.

Özel sektör inşaat yatırımları daraldı

Rapora göre, 2009 yılında ekonomik krizin etkileriyle birlikte kiralardaki gerileme sonucunda gayrimenkul yatırımlarının gelirleri de düştü. Buna bağlı olarak aynı yatırım büyüklüğü karşılığında elde edilen yıllık ortalama gelirler azaldı ve İstanbul'da gayrimenkul yatırımlarının getirisi düştü. Ofis yatırımlarının getirisi 2009 yılında yüzde 7,25'e, alışveriş merkezi yatırımlarının getirileri yüzde 7'ye ve lojistik yatırımlarının getirileri de yüzde 7'ye geriledi.

İstanbul, PW Coopers ve ULI tarafından yapılan araştırmalarda, tüm şehirler içinde 2006 ve 2007 yılında toplam getirilerde birinci, 2008 yılında yatırım ve gelişme öngörülerinde ikinci ve 2009 yılında gelişme öngörülerinde birinci, yatırım öngörülerinde ise üçüncü sırada yer aldı. 2010 yılı için gelişme öngörülerinde birinci sıraya yerleşti.

2008 yılında 90,2 milyar lira olan (70,4 milyar dolar) inşaat yatırımları 2009 yılında 74 milyar liraya (47,9 milyar dolar) geriledi. Özel sektörün inşaat yatırımları 2008 yılında 60,2 milyar lira (47, milyar dolar) iken, 2009 yılında 45,2 milyar lira (29,3 milyar dolar) olarak gerçekleşti. Özel sektörün inşaat yatırımları 2009 yılında kriz etkisiyle daraldı.

Yabancıların Türkiye mali riskleri 2007 yılında 203,8 milyar dolar iken, 2008 yılında 152 milyar dolara geriledi. 2009 yılında ise 185,1 milyar dolara çıktı. 2009 yılında yabancıların Türkiye'deki mali riskleri, 60,2 milyar doları finansal kurumlara verilen kredilerden, 40,9 milyar doları Türkiye'nin ihraç ettiği avro tahvillerden (bir bölümü yurt içi yerleşiklerin elinde bulunan) ve 84 milyar doları portföy yatırımlarından oluştu.

Tamamlanan konutların arzı genişlemeye devam ederken, konut kredilerinde genişleme hızı yavaşladı. Konut kredileri İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya ve Bursa gibi illerde yoğunlaşmaya devam ediyor.

AVM kişi başı göstergelerde büyüme sürerken, organize perakende pazarların genişlemesi düştü. Lojistik alan kiralarında gerileme olurken, İstanbul'da otel yatırımları cazibesini sürdürdü. Gayrimenkul yatırım ortaklarının portföy değeri büyürken, gayrimenkul sektöründe kredi kullanımı yavaşladı.

Türkiye ve Dünya Gayrimenkul Sektör 4. Çeyrek 2009 Raporu

"Türkiye ve Dünya Gayrimenkul Sektör 4. Çeyrek 2009" Raporuna göre, ABD'de konut inşaat harcamaları artışa geçerken, konut fiyatları geriledi.

Türkiye ekonomisi yüzde 6 ile yeniden büyürken, alınan konut yapı ruhsatlarının sayısı 188 bin 507 ile artış gösterdi.

Konut kredileri son çeyrekte 3,1 milyar lira artarken, konut kredisi aylık faiz oranı ortalama 0,96 ile yüzde 1'in altına indi.

Açılan 7 AVM ile birlikte toplam AVM sayısı 214'e, toplam kiralanabilir alan büyüklüğü 5,23 milyon metre kareye ulaştı.

Yeni ofis, sanayi ve lojistik binası alınan yapı ruhsatları metre kare büyüklükleri önemli ölçüde artarken, yabancılara gayrimenkul satışı 555 milyon dolar, doğrudan yabancı sermaye yatırımları 81 milyon dolar oldu. Yabancıların portföy yatırımları 84 milyar dolara yükseldi.