Türkiye uzayda sınıf atlayacak
ANKARA - Türksat Genel Müdürü Özkan Dalbay, uydu üreten ve fazla sayıda uydusu olan ülkelerin uzaydaki varlıklarının daha da güçleneceğini bildirerek, "Türkiye, 2015 itibariyle fazla sayıda uydusu olan ve uydu üreten ülkeler safına girecek, değişen kurallar Türkiye lehine işleyecek" dedi.
Dalbay, Türksat'ın mevcut yörünge haklarıyla ilgili bir sorun olmadığını belirterek, "Kendi uydularımız var, diğerlerini de kiralıyoruz. Kendi atacağımız uydulara kadar haklarımızı elimizde tutuyoruz" diye konuştu.
Uluslararası Telekomünikasyon Birliği'nin (ITU) yörünge haklarıyla ilgili kuralının değiştiğini anımsatan Dalbay, buna göre, yörünge haklarının devamını sağlayacak kiralık uyduya en az 90 gün o yörüngede işletilme şartı getirdiğini kaydetti.
Ülkelerin yörünge hakkını elde tutmak için yörünge değiştiren uyduları 15-20 gün kiraladığını belirten Dalbay, "Bunun için birden fazla uydu kiralamamız gerekiyor. Frekans hakkı, yörünge hakkı ve kapsama alanını korumamız gerekiyor. Bu hakları birebir aynı olan bir uydu bulmanız çok zor. Bulunur ama çalışan bir uydudur, kimse kimseye çalışan uydusunu vermez" ifadesini kullandı.
Büyük operatörlerin, ömrü sona yaklaşan uydunun yerine yeni bir uydu fırlattıklarını, bu uydunun ise salınıma bırakıldığını bildiren Dalbay, "Yörüngeye taşınırken kiralama yapıp, bir süre bekletebiliyorsunuz. Ama 90 gün kimse uydusunu bir yerden bir yere transfer ederken beklettirmez. Kiralık uydularla yörünge hakkını devam ettirme zorlaştı. Artık ülkeler, kendi uydularını işletecekler ya da uzun vadeli işbirliği anlaşması yapacaklar" diye konuştu.
"Fazla uydusu olan ülkeler, kazanacak"
Türkiye'nin yörünge haklarıyla ilgili herhangi bir riskin olmadığını, mevcut uydu kiralama anlaşmalarının bulunduğunu ifade eden Dalbay, "Onlar bittikten sonra uydumuzu atarak, bu hakkımızı koruyacağız. Uydumuzu atmazsak ve yeni anlaşma yapamazsak risk o zaman oluşur. Yeni kurallarla uydu üreten ve fazla sayıda uydusu olan ülkeler öne çıkıyor. Az sayıda uydusu olan ülkelerin bu yörünge haklarını kaybetme riskleri çok yükseliyor. Kim kazanacak? Elinde fazla uydusu olan veya uydu üreten ülkeler. Bu ülkeler, uzaydaki varlıklarını daha da güçlendirecek" dedi.
"Biz, birkaç sene içinde büyük ülkeler arasına gireceğiz" diyen Dalbay, Türkiye'nin 2015 itibariyle fazla sayıda uydusu olan ve uydu üreten ülkeler safına girdiğini, değişen kuralların Türkiye lehine işleyeceğini kaydetti.
Türkiye'nin uzaydaki varlığını güçlendirmek amacıyla önce iki, daha sonra bir uydu daha atacağını, yörüngesini kaybedenlerin yerlerini bulmak için başvuru yapacaklarını anlatan Dalbay, "Aslında uydu talebinde artış olacak ama çok büyük bir artış olmayacak. Bir uyduyla, iki uyduyla yörünge haklarını korumak zorlaşacak" ifadesini kullandı.
"Türksat 4A ve 4B'nin üretim takviminde sapma yok"
Japonya'da üretimi devam eden Türksat 4A ve 4B'nin üretiminin planlandığı şekilde gittiğini ifade eden Dalbay, şöyle konuştu:
"Şu an uydu üretimindeki takvimde sapma yok. Diğer projelerimiz de planladığı şekilde devam ediyor. 4A, 2013'ün Kasımında, 4B'de 2014'ün Şubatında uzaya çıkmış olacak. 4A'yı 42 dereceye, 4B'yi 50 dereceye koyacağız. Şimdi 31 derece için çalışıyoruz. 31 dereceye yerli uydu koyalım diyoruz. Hedefimiz, 2015'te yerli uyduyu uzaya fırlatmak. 42 derecede 2A ve 3A uyduları var. Bu uyduları tam kapasite kullanıyoruz. Bu yörüngeye üçüncü uyduyu önümüzdeki yıl göndereceğiz. 2A'nın ömrü bitince oraya yeni bir uydu göndereceğiz. 42 derecede sürekli 3 uydumuz olacak."
Türk mühendislerin doğrudan katılım programı kapsamında uydu üretiminde görev aldıklarını belirten Dalbay, "Japonya'da iki ekibimiz var. 6 kişiden oluşan kontrol ekibi, uydunun yapımından fırlatımına kadar uydunun başında olacak. Bütün testlerini yapıyorlar, eksiklik olup olmadığını kontrol ediyorlar, parçaları inceliyorlar. Uydu, boş bırakılacak bir şey değil. Bu ekip, çok iyi bir uydu almamızı garanti edecek çalışma yürütüyor. Bütün ömrü boyunca sıhhatli çalışacak, en ufak bir risk yaratmayacak sistemin yürütümünü sağlıyorlar. 8 kişilik ekibimiz de uydu üretimiyle ilgili işleri yapmak için gittiler. Şu anda sertifikasyon sürecindeler, Temmuz en geç Ağustosta üretimin içerisinde olacaklar" diye konuştu.
Ağustos ayında 7 kişilik bir ekibin daha aynı süreçten geçtikten sonra üretime katılacağını ifade eden Dalbay, bu kişilerin Türkiye'ye dönerek, 5A'nın üretiminde görev alacaklarını söyledi.
15 kişilik ekip dışında çok sayıda mühendisin 5A'nın üretiminde görev alacağını anlatan Dalbay, "Bu arkadaşlar, uyduların alt bölümlerinden sorumlu olacak. Aslında en nitelikli elemanlarımız bu 15 kişi olacak. 5A'nın üretiminde sadece bizim değil TAI'nin de elamanları olacak. TAI'de aynı şekilde sertifikasyon sürecinden geçecek. Onlar da NASA, JAXA, ESA'dan sertifikasyon alacak ya da burada bir sertifikasyon merkezi kurulacak. Uydu üretiminde çalışacak diğer personel, TAI'nin personeli olacak" dedi.
Türksat 5A'nın 2015 yılının son 3 ayında uzaya gönderileceğini, ancak mümkün olması halinde zamanın 1-2 ay öne çekebileceklerini dile getiren Dalbay, 5A'nın yapımından önce Türksat-İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) işbirliği ile "deneme uydusu" yapımının tamamlandığını açıkladı. "Deneme uydusu bitti, testler de bitti. İnşallah bu yılın üçüncü çeyreğinde fırlatacağız" diyen Dalbay, deneme uydusunun çapının 30 santimetre olacağını belirterek sözlerini şöyle sürdürdü:
"Küçük görmemek lazım. Bu ay başında Japon Uzay Ajansı'nın Başkanı geldi. Devasa uyduları var. 'Biz bu işe 25 santimetre kalem roketle başladık' dedi. Hepsini adım adım geçerek gitmemiz lazım. 3 basamak atlayıp da üçüncü basamakta yaşayacağın kötü tecrübenin maliyeti çok yüksek olur. Kötü tecrübe yaşayacaksan bunu alt basamaklarda yaşamalısın. Fırlatma maliyeti belli değil, ama şu andaki maliyeti yaklaşık 1 milyon lira. Alçak yörünge uydusu olacak. Üzerinde küçük bir kamera, aynı zamanda haberleşme için bir transponder olacak. Gözlem yapacak ama istihbari anlamda olmayacak. Bir gözlem uydusunun parçası kameradır. Kameranın fonksiyonunu yerine getirip getirmediğini test edecek. İTÜ daha önce gözlem uydusu yaptı. Haberleşme tesisatı olacak. Amatör telsizcilerle görüşüyoruz, ona göre yaptık. Uydu Türkiye'nin üzerinden geçerken amatör telsizciler uydudan haberleşme yapacak. En az 1 yıl çalışacak."