Turist geliyor ama döviz bırakmıyor

ANKARA - Türkiye’nin ihracattan sonra en önemli döviz kazandırıcı faaliyeti olan turizmde, net gelirler azalmaya başladı. Türkiye’nin turizm giderlerinin, turizm gelirlerinden daha hızlı artmasıyla net turizm gelirleri son 2 yılda geriledi ve Türklerin seyahat harcamaları, turizm gelirlerinin yüzde 31’ine kadar çıktı.

Kısa adı TURAD olan Turizm Araştırmaları Derneği’nin, 2001-2010 dönemi yabancı ziyaretçi girişi, gelirler ve Türklerin dış seyahat giderleri üstüne yaptığı araştırmanın sonuçlarına göre, turizm, döviz açığını kapamada önemli bir koz olmaktan çıkıyor. Bu sonuçta, izlenen düşük kur politikasının harcamaları özendirmesi ve turizmde dampingli satışların gelirleri azaltması etkili oldu.

Gelirler azalıyor

TURAD’ın araştırmasına göre 2001-2010 döneminde Türkiye’yi ziyaret eden yabancı sayısı yılda yüzde 11 dolayında artarak 2010’da 28.5 milyona ulaştı ve son 10 yılda Türkiye’ye 200 milyonun üstünde yabancı giriş yaptı. Ziyaretçilerin son 10 yılda Türkiye’de yaptıkları turizm harcaması 127 milyar dolar olarak gerçekleşti ve 2010 yılında 15.6 milyar dolara yaklaştı.

Turist başına ortalama gelir azaldı

Ziyaretçi sayısında son 10 yıldaki yıllık yüzde 11 artışa karşılık gelirlerdeki artış yıllık yüzde 9.3’te kaldı ve turist başına gelir düştü. Son 10 yılın ortalama turist başına geliri 634 dolar olarak belirlenirken, turist başına gelirin sürekli gerileme eğilimi içinde olduğu belirlendi. 2003 yılında 703 dolara kadar çıkan turist başına gelirin, izleyen yıllarda gerilediği ve 2010 yılında 546 dolara kadar düştüğü gözlendi.

İndirimler, yıkıcı rekabet...

Araştırmaya göre turist başına gelirin düşmesinde, öteden beri eleştirilen yıkıcı rekabet önemli etken oldu. Küresel krizin Avrupa pazarında yarattığı talep düşüşün de etkisiyle, tesislerin belli bir doluluğu korumak için ortalama kar oranlarından feragat ettikleri ve fiyat indirdikleri gözlendi. Özellikle Güney tesislerinde bu eğilimin sürdüğü görüldü.

Turizm geliri geriledi

Kişi başına turist gelirinin 2010’da 546 dolara kadar inmesinde somutlaşan turizm gelirlerindeki düşüşe, turizm giderlerindeki tempo artışı eşlik etti ve net turizm gelirleri geriledi. Türkiye’nin 2001’de 1.7 milyar dolar olan turizm harcamaları, 2010’da 4.8 milyar dolara kadar çıktı.

Son 10 yılda turizm gelirleri toplamı 127 milyar doları bulurken, Türklerin yurt dışı seyahat harcamaları da 30 milyar dolara yaklaştı. Böylece son 10 yılın toplam net turizm gelirleri 97 milyar dolara indi. Bu, son 10 yılda toplam giderlerin, gelirlerin yüzde 23’ünü geçmesi anlamına geldi.

Dış seyahat harcamaları daha çok arttı

Eğilim olarak, dış seyahat harcamalarının artış temposu, gelirlerin temposunun üstünde gerçekleşti. Son 10 yılda gelirlerdeki yıllık artış yüzde 9.3’te kalırken, giderlerdeki artış yıllık yüzde 12.5’in üstüne çıktı. Böylece 2010 yılında, Türkiye’nin turizm giderleri, gelirlerinin yüzde 31’ini buldu. Dış seyahat harcamalarının artışında, izlenmekte olan kur politikası etkili oldu.

Bunun yanı sıra, tur hizmeti veren kuruluşların sağladığı taksit imkanları, erken rezervasyona indirim kampanyaları da talebi olumlu etkiledi. Özellikle Avrupa destinasyonlarında, küresel krizin de etkisiyle, fiyatların çekici düzeye gelmesi, Türklerin dış seyahat talebini olumlu etkileyen faktörler arasında yer aldı.

Sonuç kaygı verici

Türkiye’nin uluslararası işbölümünde, karşılaştırmalı üstünlüğe sahip sektörlerinden biri olan turizmde, gelir artışının yavaşlaması, hatta turist başına gelirin yıldan yıla azalması, buna karşılık dış seyahat harcamalarının hızla artması, net turizm döviz gelirlerini azaltıcı sonuçlar yarattı. Bu da, 2010 yılında 48.5 milyar dolar cari(döviz) açık veren ve bu açığı, milli gelirinin yüzde 6.5’ine ulaşan Türkiye için kaygı verici bir sonuç olarak değerlendirildi.