Teşvik sisteminde yeni çalışma

Mehmet KAYA

ANKARA - İlk yıl uygulaması küresel kriz ve sonrasına denk gelen yeni teşvik sisteminde arayışlar sürüyor.

İhracat odaklı olarak teşvik edilecek sektörlerin yeniden belirlenmesi yönünde başlatılan çalışmalar, teşvik oranlarının da değiştirilmemesi talepleriyle karşılaştı. Teşvik kararnamesi gereği, bu yılın sonunda, yatırım katkı oranları, kurumlar vergisi indirim oranları, sigorta primlerinin Hazinece üstlenecek kısmın uygulanacağı yıl sayısı değişecek. Hükümetin, yılsonuna kadar kamu kaynaklı bütün teşvikleri değerlendireceği ve buna bağlı olarak karar vereceği kaydedildi. Yatırım teşvik sistemi Bakanlar Kurulu kararı olduğu için zamanlama sıkıntısı bulunmadığı vurgulandı.

Kriz yılı olan 2009'un temmuz ayında yürürlüğe giren yeni teşvik sistemi, Hükümet tarafından krize karşı önlemler arasında sunulmuştu. Ancak ana işlevi yatırım teşviki olan kararname, gerçek anlamda bu yıl uygulanabildi. Kriz sonrası yatırımların toparlanma döneminde de gerçek performansı ölçülemedi. Bu yılın sonunda, teşvik kararnamesinde yatırım katkı oranı ve kurumlar vergisi indirimi gibi ana teşvik araçlarının oranı düşecek.

"Yatırımlar hızlanacak"

DÜNYA'nın edindiği bilgilere göre, kararnamenin uygulama birimi Hazine'ye, oranların değişmemesi için talepler gelmeye başladı. Bu yılın ilk 7 aylık döneminde olumlu olarak değerlendirilebilecek seviyede başlayan yatırımları örnek gösteren sanayiciler, olağanüstü bir dalgalanma olmaması halinde, gelecek dönemde yatırımların daha da hızlanmasının mümkün olduğu görüşünü dile getirdiler.

Hazine'ye ulaşan bir diğer talep ise başta büyük yatırımlar olmak üzere teşvikli sektörlerin yeniden yapılandırılmasına yönelik oldu. Devlet Bakanı Zafer Çağlayan'ın bu yönde daha önce görüşleri kamuoyuna yansımıştı. Buna göre, büyük ölçekli yatırımlar sınıflaması ile bölgesel teşvikli sektörlerden bazıları yeniden yapılandırılacak.

Türkiye'nin rekabet gücünü ve cari işlemler açığını düzeltme amaçlı sınıflanan büyük ölçekli yatırımlar, ihracat odaklı olarak da değerlendirilecek. Bu yönde Dış Ticaret Müsteşarlığı‘nın bir görüş hazırlığı içinde olduğu ve yeniden yapılandırmaya ilişkin bir Ekonomi Koordinasyon Kurulu toplantısı yapılacağı kaydedildi.

Öte yandan, Hükümet, geçtiğimiz yıl yatırım ve işletmelere yönelik bütün kamu yardımlarının koordinasyonu için bir çalışma başlatmıştı. Yeni yatırım ve işletmelere yönelik kamu desteklerinin çok çeşitli kurumlar tarafından verilmesini önlemek ve etkinliğini artırmak için başlatılan çalışmada da ilerleme sağlanamadığı, teşvik kararnamesi için yürütülecek çalışmada bu projenin de ele alınacağı öğrenildi.

Değişecek unsurlar

Yatırımlarda Devlet Yardımları hakkında kararda teşvik oranları belirlenirken, 2010 yılı sonuna kadar başlanılan yatırımlar ile bu yıldan sonra başlanacak yatırımlar ayrımına gidilmişti. Buna göre, 2010 yılı sonunda taşınma desteği son bulacak. SSK işveren payı desteği de 2010 sonrası başlayacak yatırımlar için birinci ve ikinci bölgede uygulanmayacak, üçüncü ve dördüncü bölgelerdeki yatırımlar için ise iki yıl kısaltılarak sırasıyla 3 ve 5 yıl olarak uygulanacak.

Kurumlar veya gelir vergisi indiriminde uygulanan yatırım katkı oranı ve vergi indirimi de 2010 sonrası başlayacak yatırımlar için değişecek. Bölgesel ve büyük ölçekli yatırımlarda hem yatırım katkı oranı, hem de vergi indirim oranı ciddi oranda düşecek. Örneğin, birinci bölge için kurumlar vergisi indirimi yüzde 50'den yüzde 25'e indirilecek.

Endeksin güncellenmesinden vazgeçildi

Teşvik sisteminin il gruplamalarında en önemli veriyi oluşturan illere göre sosyoekonomik gelişmişlik düzeyi yıl sonunda yenilenecek teşvik sistemi için yetiştirilemiyor. Teşviklerde en tartışmalı unsurlarından olan illerin sınıflamasına yönelik kullanılacak verilerin üretimi neredeyse tamamlandı. Ancak, illere göre sosyoekonomik gelişmişlik düzeyinin yeni bir araştırması yapılamadı.

TÜİK ve DPT'nin çalışmalarında, bu sıralamaya yaklaşan yeni veriler üretildiği ancak en son 2003'te yapılan sınıflamayı güncellemekten vazgeçildiği öğrenildi. Yeni sıralama için 58 ayrı araştırmanın kullanıldığı bir veri seti oluşturuldu. DÜNYA'ya bilgi veren kaynaklar, "İl sıralamalarında küçük oynamalar var ancak bir ilin sıçrama yaptığı ya da çok gerilere düştüğü bir sonuca ulaşmadık. Gruplamalarda bir-iki istisna dışında değişim olacağını düşünmüyoruz" dediler. Ekonomik kararlarda kullanılmak üzere 2003'te tamamlanan Sosyo Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması, 7 ayrı kanun ve 12 tebliğde kullanılıyor.