Rusya’nın tahıl ihracat yasağı, piyasada endişe yarattı

EVRİM KÜÇÜK / TAYLAN BÜYÜKŞAHİN

2010 yılında uyguladığı ihracat yasağıyla buğday fiyatlarının fırlamasına neden olan Rusya, zayıflayan rublenin yarattığı enflasyonist ortamda ülke içindeki arzı korumak için tahıl ihracatına yeniden kısıtlamalar getirdi. Rusya’nın güçlü tarım lobisi olan Tahıl Birliği, ülke içindeki arzı korumak için tahıl ihracatına getirilen kısıtlamalar nedeniyle diğer ülkelere sevkiyatın tamamen durduğunu ve büyük çaplı sözleşmelerin tehlikede olduğunu bildirdi. 

Rusya’nın en büyük tahıl alıcıları arasında Türkiye, İran ve kısıtlamalar karşısında en hassas durumda olan Mısır var. Hafta başında yapılan açıklamada, Türkiye ile Mısır’ın kısıtlamalardan muaf tutulacağı belirtilmişti. Ancak Mısır’ın devlet emtia alıcı kurumu olan GASC’ın da Rusya’dan buğday alamayacağına dair açıklamalar geldi. Rusya Tahıl Birliği Başkanı Arkady Zlochevsky, “Geçen hafta perşembe gününden beri sözleşmeler uyarınca yola çıkması beklenen bir tek gemi dahi çıkmadı” dedi. 

Zlochevsky, ocak ayı sonuna kadar ihraç edilmesi beklenen 3 milyon ton kadar buğdayın beklemede olduğunu söyledi. Yetkililerin ihraç edilen tahıla ayrıca vergi koymayı da düşündüklerini belirten Zlochevsky, nasılsa ihracatı caydırıcı düzeyde olacağı için, verginin tam oranının önem taşımadığını kaydetti. “Bütün yüklemeler durduruldu, tek eksik uygulamanın yasal hale getirilmesi” diyen Zlochevsky’nin açıklamalarının ardından küresel düzeyde vadeli tahıl fiyatları yükseldi. Zlochevsky, Mısır’ın devlet emtia alıcı kurumu olan GASC’ın da Rusya’dan buğday alamayacağını aktardı. “Elbette kısıtlama GASC’ın alacağı tahıla da uygulanıyor. Nasıl satalım ki?” diyen Zlochevsky, ancak hükümetin Mısır için bir istisna yapması halinde bu ülkeye ihracat yapılabileceğini ifade etti. 

‘Türkiye kapsam dışında kalacak’ 

Tüm bu gelişmeler üzerine Rusya’nın buğday ihracatının yüzde 18’inin yapıldığı Türkiye’nin alımlarının etkilenip etkilenmeyeceğine dair soru işaretleri oluştu. Bu konu ile ilgili geçen hafta kendisini Rus devlet televizyonundan aradıklarını söyleyen Un ve Unlu Mamuller Tanıtım Grubu Başkanı Turgay Ünlü, Türkiye'nin bu karardan etkilenmeyeceğini açıkladığını ifade etti. Türkiye’nin kapsam dışında kaldığını Rusya’dan teyit ettiğini anlatan Ünlü, “İlk başta bu işlem Rus demiryolları taşıma yapmıyor diye başladı. Tarife dışı engel koydular. Halbuki şu anda bize tedarikte bulunan ilgili limanlarda 4-5 milyon ton buğday var. Dolayısıyla bu buğdayın demiryoluyla iç taşımaya dair sıkıntımız olamaz. Sonra bu kısıtlamanın içerideki enfl asyona paralel gerçekleştiğini tespit ettik. Enfl asyon orada patlamış durumda. Ona yönelik tedbirler bunlar. Ola ki Rusya kapattı veya vergi koydu. Biz de başka ülkelerden, en başta da AB’den tedarik ederiz. Böyle olursa daha pahalıya alacağımız için ihracatımızı olumsuz etkiler” şeklinde konuştu. 

‘Bizdeki fiyatlar yükselir’ 

Şimdiki fiyatların üzerine maliyet getirecek olursa sezona kadar kendilerini ciddi bir sıkıntı beklediğini belirten Makarna Bulgur Bakliyat Bitkisel Yağlar Tanıtım Grubu Başkanı Surur Aydın, şunları söyledi: “Çünkü bizim en fazla ithalat yaptığımız ülke Rusya. Buğday fiyatları olsun, navlun fiyatları olsun bizim olmazsa olmazımız bir ülke. Belki de rubledeki düşüşü orantılamak için bir vergi getiriliyordur. Eğer öyle birşeyse, fiyatı tamamlama bazında getiriyorsa, orada bir problem yok. Ama hem buğdayın fiyatı yükselir, hem de ek vergi getirirse bizdeki fiyatların yükselmesine neden olur. TMO’nun acilen bir tedbir alması lazım. Kuraklık sonrası bizim 4 milyon eksi bir rekoltemiz vardı. Başka ülkelerden bunlar telafi edildi. Pek bir sıkıntı yaşayacağımızı düşünmüyorum ama Rusya’nın atacağı menfi bir adım muhakkak ki bizim piyasamızı etkileyecek. Çünkü bizim toplam buğday ithalatımız 3 milyon ton civarında. Bunun yüzde 80’i Rusya’dan alınıyor.” 

‘Stoklar iyi, sıkıntı yaşamayız’ 

Rusya’nın buğday ithalatı ile ilgili kararından Türkiye’nin etkilenmeyeceğini kaydeden Türkiye Un Sanayicileri Federasyonu Başkanı Erhan Özmen, “TMO’da 2.5 milyon ton ekmeklik buğday hazır. Özel sektörde de stoklar var. Bu stoklar yeni mahsul çıkana kadar bize yeter de artar. Ayrıca Avrupa’nın da buğday stokları oldukça iyi durumda. İhtiyaç halinde zaten AB’den buğday ithalatı yapıyoruz” dedi. 

Beşler Makarna Genel Müdürü Kemal Çakmak da Rusya’daki gelişmelerin yerli makarna üreticilerini çok etkilemeyeceğini belirtirken, makarnanın hammaddesi olan durum buğdayının ağırlıklı olarak Kanada ve Meksika’dan temin edildiğini anlattı.

AB ve Kanada’ya yarayabilir 

Rusya, yaklaşık 22 milyon tonla dünyanın dördüncü büyük buğday ihracatçısı. Rusya’nın buğday satışlarının aksayabileceği endişesiyle eylül ayından bu yana uluslararası piyasalarda buğday fi yatları yüzde 40 yükseldi. Rusya’nın piyasalardan çekiliyor olmasından en büyük avantajı AB’nin sağlayacağı belirtiliyor. Uzmanlara göre zaten buğday ihracatında ciddi bir artış olan AB, Rusya’nın pazarlarını ele geçirebilir. Pazardan kendine pay alabilecek diğer ülkeler arasında Arjantin, Avustralya, Kanada, Ukrayna’nın da adı geçiyor. Rusya’nın 2013’te yıllık buğday ihracatının parasal değeri yaklaşık 3 milyar dolardı.

DÜNYA Gazetesi Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım değerlendirdi

Rusya’nın buğday kararı Türkiye’yi nasıl etkiler?

Rusya’nın buğday stoklarını korumak amacıyla ihracata getirdiği kısıtlamalar dünya tahıl piyasasını olumsuz etkileyecek. Dünya piyasalarının etkilendiği bir ortamda yılda yaklaşık 4 milyon ton buğday ithal eden Türkiye’nin de olumsuz etkilenmesi bekleniyor. Dünya buğday üretiminde en önemli ülkelerden biri olan Rusya’nın yıllık üretimi ortalama 55-60 milyon ton seviyelerinde. İhracatı ise 17 milyon ton düzeyinde. Dünya buğday ihracatındaki payı yüzde 10’un üzerinde. Bu nedenle Rusya’nın buğday ihracatındaki kısıtlamaları dünya piyasalarını olumsuz etkileyecektir. Türkiye, İran ve Mısır’ın bu kısıtlamalardan muaf tutulmasına rağmen Rusya’nın bu kararı Türkiye’de de buğday fiyatını artırabilir. Fiyat artışından ise un sanayicileri ve un ihracatı olumsuz etkilenecektir. Rusya 2008 yılında da kuraklık nedeniyle buğday ihracatına kısıtlama getirmiş ve Türkiye’de de fi yatlar yükseldiği için un sanayi olumsuz etkilenmişti. Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2014 yılı bitkisel üretim tahminine göre Türkiye’ nin buğday üretimi yüzde 12.7 oranındaki düşüşle 19 milyon ton olacak. Bu üretim Türkiye’nin tüketimine yeter. Ancak, Türkiye dünyanın en önemli un ihracatçısı konumunda. Bu nedenle buğday ithal ederek un ihraç ediyor. Bu buğdayı da sadece Rusya’dan almıyor. Kazakistan, Ukrayna ve daha bir çok ülkeden alıyor. Rusya’nın ihracat kısıtlamada Türkiye’yi muaf tutması yeterli olmayacak ve dünya buğday fiyatlarına bağlı olarak Türkiye’de olumsuz etkilenebilir.