Rusya ile yeni sayfa

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ankara-Moskova arasındaki uçak krizinden sonra (268 gün sonra) ilk kez bir araya geldi. İki liderin 1.5 saat süren başbaşa görüşmelerinin ardından heyetler arası görüşme gerçekleştirildi. 

Erdoğan ve Putin en son 15 Kasım 2015’te Antalya’da düzenlenen G20 zirvesi kapsamında bir araya gelmişti. 24 Kasım 2015’te ise Rus uçağının düşürülmesinin ardından iki ülke ilişkileri gerilmişti. 

St. Petersburg’daki görüşme öncesi basın mensuplarının görüntü alması sırasında iki lider kısa birer açıklama yaptı. 

Konuşmasına uçak krizini hatırlatarak başlayan Rusya Devlet Başkanı Putin, “Geçen sene kasım Rus askerlerin öldürülmesinden sonra ilişkiler düşük seviyeye alçaldı. Şu an Türkiye’nin iç siyasi durumu son derece zorlu. Türkiye’nin bu zorlu günlerinde buraya gelerek ziyarette bulunmanız iyi niyetinin ifadesidir. Bu gelişmeler her iki ülkenin hayrına olacaktır” dedi. 

Türkiye’deki darbe girişiminden sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı arayan ilk liderlerden biri olduğunu hatırlatan Putin, “Tekrar bizim ilkesel tavrımızı dile getirmek istiyorum. Biz her türlü darbe kalkışmalarına, anayasaya aykırı olan bu tarz girişimlere karşı olacağız... Aynı zamanda Türk halkının bu sorunların üstesinden geleceğini, siz ülkenin başındayken üstesinden geleceğine inanıyorum. Bugün hem başbaşa, hem de genişletilmiş durumda ilişkilerimizi ele alma fırsatımız olacak. Bu arada ticari ve ekonomik ilişkilerimizin yeniden kurulması ve terörle mücadele konuları ele alınacaktır. Tekrar böyle bir fırsatımız olduğuna çok seviniyorum, hoşgeldiniz diyorum” ifadesini kullandı. 

“Dayanışmamız bölgedeki sorunların çözümüne de yardımcı olacaktır” 

Cumhurbaşkanı Erdoğan, böyle hassa bir dönemde randevu vermesinden dolayı Putin’e teşekkür ederek konuşmasına başladı. Erdoğan, şunları söyledi: “Aslında planlamamız malum G20 zirvesiydi. Türkiye-Rusya ilişkilerinin çok farklı olumlu bir sürecin içine girmiştir. Büyük hedefl er belirlediğimiz bir süreçtir. Tabii o malum olaydan sonra onun süratle bir araya gelmemize vesile olması nedeniyle gerçekten teşekkür ediyorum. İnanıyorum ki şimdi attığımız ve atacağımız bu adımlarla çok daha farklı bir sürecin içerisine gireceğiz. 15 Temmuz darbe girişiminin ertesinde sizlerin lider noktasında bizi arayışı hem tüm heyetimizi hem de halkımızı mutlu etmiştir. Pazar günü de İstanbul’da yapılan dev miting halkımızın demokrasiye sahiplenişi ve darbelere karşı durmaları konusunda çok anlamlıydı. Bu ziyaretle beraber, sırası bizde olan üst düzey istişare konsey toplantılarına da başlayacağımız için çok mutluyuz. Aramızda masada olan birçok ikili ilişkilerimiz var, bölgenin siyasi olarak bizlerden beklentileri var. İnanıyorum ki dayanışmamız bölgedeki sorunların çözümüne de yardımcı olacaktır. Ben tekrar çok teşekkür ediyorum.”

Zirveden ‘eskiye dönüş’ çıktı

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Viladimir Putin 1.5 saatlik baş başa görüşme ve heyetler arası toplantının ardından ortak basın toplantısı düzenlediler. Her iki lider de ilişkilerin eski seviyesine getirilmesi konusunmdaki kararlılıklarını dile getirdiler. 

Putin: Türk şirketlerine yönelik kısıtlamalar kaldırılacak 

Çok yapıcı bir görüşme yaptık. Bölgesel ve uluslararası konuları el aldık. Bizim ilişkimizde farklı dönemler oldu. her zaman yapıcı ve karşılıklı saygı, ortaklık mantığı öne çıktı. Türkiye’deki zor duruma rağmen Sayın Erdoğan’ın ziyareti çok önemli. Bizim temel önceliğimiz ilişkilerin kriz öncesi döneme dönmesidir. İki ülkenin büyük şirketlerinin yöneticileriyle görüşerek ilişkileri eski seviyeye getirmeyi planlıyoruz. Türkiye şirketleriyle ilgili kısıtlamaları kaldırarak, orta vadeli ticari projeleri hayata geçirerek, bilimsel kültürel ilişkileri geliştirerek, 2016-2019 orta vadeli programı hayata geçirmeyi planlıyoruz. Bunun için karma komisyonları çeşitli görüşmeler gerçekleştirecek. Stratejik planlama toplantıları yapılacak. Bütün bunlarla ilgili, ticari işbirliği en önemli kilit noktayı enerji ve enerji projeleri oluşturuyor. Bu projeleri hayata geçirebilmek için somut politik adımlar atmamız gerekiyor Türk tarafı birçok büyük projede nükleer santral gibi konularda üstüne düşen Rus turistlerin tekrar gelmesi konusunu, vatandaşlarımızın güvenliğinin sağlanması konusunda söz alarak konuştuk. Charter uçuşlarının yeniden gerçekleştirilmesinin teknik detaylarına bakılıyor. Her iki ülkenin normal ilişkilere dönmesi için önemli fırsatla karşı karşıyayız. Bu bölge için değil, dünya için önemlidir. 

"Türk Akımı hızlı şekilede hayata geçirilecek" 

Cumhurbaşkanı Erdoğan da ortak basın toplantısında, kapsamlı ve yararlı görüşmeler gerçekeştirdiklerini ifade ederek, şunları söyledi: “İlişkilerimizin yeniden esik seviyeler hatta ötesine taşınması hususunda iki taraf son derece kararlıdır ve gerekli iradeye sahiptir. Siyasi, iktisadi, kültürel ve beşeri alanlarda ilişkileri olması gereken seviyelere tekrar taşıyacak kararlar aldık. Üst düzeyli İşbirliğinin yeniden canlandırılması, Charter uçuşlarının hayata geçirilmesi, tarım ürünleri dahil ikili ticareti kısıtlayan düzenlemelerin ortadan kaldırılması, Türk müteşebbislerinin faaliyetlerinin önünü açılması, vizesiz geçişin tekrar başlaması gibi adımlar müştereken atılacak. Akkuyu Nükleer Santrale stratejik yatırım statüsü vereceğiz. Bununla ilgili teşvik yasasından yararlanacak. Türk-Rus ortak yatırım Fonu kurulması mutabık kaldık. Savunma sanayi işbirlğini arttıracağız. Bölgesel konuların ele alınması noktasında, Türkiye, Rusya, Azerbaycan üçlü zirvesi kurulacak. Bu adımlar sayesinde Ankara Moskova hattını yeniden güven-dostluk hattı haline getireceğiz. Türk Akımı hızlı şekilede hayata geçirilecek. Bu girişim özellikle daha etrafl ıca ele alınacak. Türk Akımı projesinin Avrupa’ya geçişi noktasındaki adımları ilgili bakanlıklar dayanışma halinde sürdürecek.” Erdoğan, bir soru üzerine, iki ülke arasındaki ticaretin 35 milyar dolar düzeyini gördüğünü, bunun bir miktar indiğini ancak daha önce ortaya konan 100 milyar dolarlık hedefe kararlı adımlarla ilerleyeceklerini söyledi.

Rönesans'dan 400 milyon dolarlık anlaşma 

Rusya Doğrudan Yatırım Fonu (RDIF) ile Türk şirketi Rönesans Holding arasında toplam 400 milyon dolarlık yatırım iş birliği anlaşması imzalandı. RDIF’ten yapılan yazılı açıklamada, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın dün Rusya’nın St. Petersburg kentine gerçekleştirdiği ziyaret kapsamında, RDIF ve Rönenans Holding arasında toplam 400 milyon dolarlık yatırım iş birliği anlaşması imzalandığı belirtildi. Açıklamada, RDIF ve Rönesans Holding’in anlaşmayla birlikte Rusya Federasyonu’ndaki sağlık, inşaat, altyapı ve emlak sektörlerindeki uygun yatırımlara odaklanacağına yer verildi. RDIF Başkanı Kiril Dimitriyev, yaptığı açıklamada, Rönenans Holding ile işbirliğinin devam edecek olmasından memnun olduklarını belirterek, “RDIF olarak Rönesans Holding’in inşaat, emlak ve sağlık gibi sektörlerdeki önemli deneyimleri bulunan Türk ortağımızla uygun yatırımlar arayacağız” dedi. Rönesans Holding Yönetim Kurulu Başkanı Erman Ilıcak da Rusya’da kurulmuş bir şirket olarak bu ülkeyi her zaman en önemli yatırım ortağı olarak gördüklerine işaret ederek, “RDIF ile birlikte çalışarak Rusya ve Türkiye arasındaki yatırım iş birliğini arttırmayı dört gözle bekliyoruz.” ifadelerini kullandı. Rus hükûmetinin 22 Temmuz’da aldığı kararla, Rusya ve Türkiye ortak bir yatırım fonu kurulması da dahil olmak üzere birçok alanda iş birliğine devam etme kararı almıştı.

Konstantin Sarayı'nda buluştular:

Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Putin, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı, St. Petersburg şehrinin dışında yer alan ve “Çarlar Köyü” olarak bilinen “Strelna” bölgesi içindeki Konstantin Sarayı’nda ağırladı. 797 yılında Rus Çarı Petro’nun emriyle inşa edilen saray daha sonra oğlu ve bir sonraki Rus Çarı Konstantin’e hediye edildi. Bu tarihten beri de adına Konstantin Sarayı deniyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Putin baş başa görüşmenin ardından heyetler arası çalışma yemeğine katıldı. Rus ve Türk heyetlerin görüşmenin ardından oturdukları yemek masasında ilginç bir detay gözden kaçmadı. Masaya konulan porselen tabakların ortasına Erdoğan ile Putin’in tokalaşma pozu resmedilmişti.

Normalleşme sürecine nasıl gelindi? 

24 Kasım’dan sonra iki ülke arasındaki ilk temas 3 Aralık’ta Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Rus mevkidaşı Sergey Lavrov arasında Sırbistan’ın başkenti Belgrad’da gerçekleşti. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) toplantısı çerçevesinde gerçekleşen görüşme uçak krizinin ardından ilk yüz yüze temas olma özelliğini taşıdı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 27 Haziran’da Vladimir Putin’e gönderdiği mektuptan iki gün sonra Putin, Erdoğan’a teşekkür telefonu açtı. İki liderin uçak krizinden sonraki ilk görüşmesi yaklaşık 45 dakika sürdü. Erdoğan ve Putin, yüz yüze görüşme kararı aldı. Telefon görüşmesinin ardından bakanlar kurulunu toplayan Putin, hükümete Türkiye ile ilişkilerin normalleşmesi için görüşmelere başlanılması talimatı verdi. Böylece iki ülke ilişkilerinde normalleşme süreci başlamış oldu. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, uçak krizinden sonra Rusya’ya bakan düzeyinde ilk ziyareti 1 Temmuz’da gerçekleştirdi. Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ) toplantısına katılmak üzere Soçi’ye gelen Çavuşoğlu, Rus mevkidaşı Lavrov ile ikili görüşme yaptı. Putin, 17 Temmuz’da FETÖ’nün darbe girişimi dolayısıyla Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı arayarak, Türkiye’de seçilmiş hükümetin yanında yer aldıklarını belirtti. Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek ve Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci de 26 Temmuz’da Moskova’ya gelerek muhataplarıyla görüşmeler gerçekleştirdi.

ABD: Türkiye ile ilişkilerimizi zayıflatmayacak

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Elizabeth Trudeau, Erdoğan’ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile St. Petersburg’da gerçekleştirdiği görüşmenin Washington ile Ankara arasındaki bağı zayıflatacağını düşünmediklerini bildirdi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Putin’in yaklaşık 9 ay sonra ilk defa yüz yüze yaptıkları görüşmenin gündeme getirilmesi üzerine Trudeau, "(Türkiye ve Rusya arasındaki yakınlaşma) Bizim Türkiye’yle ilişkilerimizi zayıflatacağı yönünde bir şüphemiz yok" dedi.

Kritik ziyaret dış basında geniş yankı buldu

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 15 Temmuz'daki darbe girişiminden sonraki ilk kez yurt dışı ziyaretini Bir NATO üyesi ülke yerine Rusya’ya gerçekleştirdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Konstantin Sarayı’nda bir araya geldi.Erdoğan ile Rus mevkidaşı Putin ekonomik ilişkilerden, enerjiye; ticaretten Suriye krizine kadar önemli konuları ele aldı. Erdoğan’ın kritik Rusya ziyareti dünya basınında geniş yankı buldu. Batılı medya genel olarak Türkiye’nin yönünü Rusya’ya dönmesinden dolayı tedirgin olurken, Rus ve arap medyası ziyarete daha iyimser yaklaşıyor.

‘Erdoğan’ın Putin ziyareti Batı’yı kızdırıyor’ 

İngiliz BBC kanalı Erdoğan’ının tarihi Rusya ziyaretini ‘Türk lider Erdoğan’ın Putin ziyareti Batı’yı kızdırıyor’ başlığıyla verdi. BBC’nin sitesinde Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü’nden Michael Sahlin imzalı yazıda Batılı liderlerin ziyareti endişeyle izleyeceği ifade ediliyor. Batılı liderlerin ziyareti endişeyle izleyeceğini belirten Sahlin makalesinde, “Avrupa Birliği (AB) ve Türkiye arasındaki göçmen anlaşmasında sorunlar yaşanıyor. ABD ise Türkiye’nin darbe girişimden bir numaralı sorumlu tuttuğu Fethullah Gülen’i iade etme konusunda baskı altında. AK Parti hükümetinin ABD ve AB ile ilişkilerin neredeyse donma aşamasına geldiği bir dönemde Türk Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan darbe girişiminden sonraki ilk ziyaretini Rusya’ya gerçekleştirme kararı aldı”ifadelerine yer verdi. 

‘Erdoğan ilişkileri düzeltmek için Rusya’da’ 

İngilizce yayın yapan Aljazeera televizyonu ise Erdoğan-Putin görüşmesini, “ Erdoğan, ilişkileri düzeltmek için Rusya’da” başlığıyla verdi. Aljazeera haberinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Rusya resmi haber ajansı Itar-Tass’a verdiği mülakatta Erdoğan’ın “Putin ile görüşmemden sonra yeni bir sayfa açılacak” sözlerine yer verdi. Öte yandan Rus haber ajansı Sputnik’in haberine göre, Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, “İlişkilerin nasıl, ne hızla ve hangi aşamalarla restore edileceği konusunda ciddi bir görüş alışverişi yapılacak. Bunun dışında ekonomik faaliyetlerle ilgili meseleler de var” dedi. Yine Sputnik’e konuşan Türkiye’nin Moskova Büyükelçisi Ümit Yardım da görüşmelerdede Türk Akımı doğalgaz projesinin de ele alınacağını ve bunun hayata geçirilmesi için “itici bir güç” sağlayacağını belirtti. 

‘Türkiye basit bir ortak veya müttefik değil’ 

Kremlin yanlısı bir duruş sergileyen Komsomolskaya Pravda ise Jeopolitik Çalışmalar Merkezi Direktörü Leonid Ivashov ile yapılan söyleşiye yer vererek ziyaretin önemine dikkat çekti. Türkiye’nin basit bir ortak veya müttefik olmadığını vurgulayan Ivashov, “Türkiye basit bir ortak veya müttefik değil. Bu yüzden Ankara ve Erdoğan ile bir ilişki geliştirebilmek için bu ilişkinin nereye gideceğini konusunda derin bir analiz yapmalı ve tahmin yürütmeliyiz. Rus sınırları yakınında Ankara’yı istikrarlı ve güvenli bölge yaratmak için çekmeliyiz. Bu, Afganistan dahil Orta Asya, Kafk aslar ve Karadeniz bölgelerine fayda sağlayacaktır. Bu ayrıca küresel güç dağılımını da değiştirmeye yarar” dedi.