Piyasadaki durgunluk esnafa 1999-2001 krizini hatırlıyor

DÜNYA

Türkiye’de hükümet kurma çalışmalarının tıkanması sonucu erken seçimin kesinleşmesi, tarihi çarşı ve sokaklarda yer alan esnafın sıkıntısını giderek artırıyor. 

Ankara'da, Başbakan Yardımcısı Ali Babacan’ın aile şirketi olan Ali Babacan Tekstil’in de doğum yeri olan tarihi Çıkrıkçılar Yokuşu başta olmak üzere, Sulu Han, İtfaiye Meydanı gibi adeta tarih kokan alışveriş yerlerinde esnaf, başta siyasi belirsizlik olmak üzere kur artışları, alım gücündeki zayıflığa bağlı olarak tüketimin azalması ve AVM’lere yönelişin yaşattığı sıkıntıları üzerinden atamıyor.

Çıkrıkçılar Yokuşu esnafını etkileyen en önemli gelişmelerin başında dolar ve euro da yaşanan artış geliyor. Esnaf, halen yaşanan zorlu süreci, 1999-2001 yıllarındaki ağır ekonomik kriz dönemlerine benzetiyor. Buna karşılık, hükümetin kurularak siyasi belirsizliğin ortadan kalkmasının ise işleri bir nebze de olsa hareketlendireceği beklentisi hakim.

Döviz artışının ithal ürünlere yansıması sonucu artan fiyatların, talebi olumsuz etkilediğini belirten esnafın içinde yerli malı kullananlar biraz daha rahat gibi görünse de toptan eşya fiyatlarındaki artışların da sıkıntılarından dert yanıyor.

Tüketicinin alım gücü zayıf
Esnaf, tüketicinin alım gücünün “maaşların yetersizliği ve bankalara olan borçlar” nedeniyle zayıfladığı, bu yüzden esnafların daha düşük maliyetli ürünler ile tüketicinin ihtiyacını karşılamaya çalıştığını söyledi. Ancak bu durumun kaliteye olumsuz yansımasından bazı esnaflar rahatsız. 

Semtlerde kurulan büyük mağazalar ve AVM’lerin yıllardır işlerini sekteye uğrattığını kaydeden esnaf, müşterilerin taksitli alışveriş imkanı yüzünden büyük mağazaları tercih ettiği tespitini yapıyor. Ancak esnaf, taksit imkanı kısıtlı da olsa, pazarlık yapma şansının her zaman bulunmasının, çok önemli bir unsur olduğunu, üstelik pazarlıkla birlikte daha dostça ve samimi ortamda alışveriş gerçekleştirildiğinin altını çiziyor.

Bir diğer olumsuzluk olarak da “marka takıntısı” gösteriliyor. İnsanların alım gücünün düşmesine rağmen, marka ürünlere daha fazla para vermesinden yakınan esnaf, kendilerindeki kaliteli ürünlerin sadece marka adı taşımadığı için daha az ilgi görmesinden şikayetçi durumda.

Kiralar yüksek olunca fiyat müşteriye yansıyor
Bütün bu olumsuzların içinde yüksek kiralardan şikayetçi olan esnaf, “Biz müşteriye kaliteli ürünü, ucuza vermek istiyoruz ama bütün bu olumsuzlukların içinde bir de kiralar yüksek olunca biz ne yapalım?” görüşünde birleşiyor.

Bit Pazarı’nda konsept değişti
Bir dönemler Ankara’nın gözde alışveriş mekanlarından olan, en zengininden, en fakirine kadar herkesin satın almak için bir şeyler bulabildiği, İtfaiye Meydanı olarak da bilinen Bit Pazarı’nda ise son yıllarda konsept değişmiş durumda. Nostaljik ve koleksiyon özellikle eski ürünler yerini artık tamamen ikinci el eşyaya bırakmış. Esnaf bunun nedenini ise sayıları giderek artan Suriyeli mültecilere bağlıyor. Daha önce sıfır halı satan bir esnaf, özellikle Suriyelilerin gelmesiyle birlikte, artan talebe bağlı olarak, sadece ikinci el satış yapmaya başladığını, işler çok iyi olmasa da eskiye oranla karlılık oranının arttığını belirtiyor.

İstanbul'da tarihi çarşıları turizm ayakta tutuyor

İstanbul'da Mahmutpaşa ve Mercan gibi geleneksel alışveriş mekanlarında esnafın yüzü gülmezken tarihi çarşılar, her zamanki gibi cıvıl cıvıl ve hareketli. Bu durum ağırlıklı olarak turizmden kaynaklanıyor. Mısır Çarşısı ve Kapalıçarşı esnafı, yerli tüketicilerin alışveriş için çoğunlukla AVM'leri ve zincir mağazaları tercih ettiğini, turistlerin ilgisinin ise kesilmediğini hatta arttığını anlatıyor. Esnaf özellikle son yıllarda tatil için İstanbul'u daha fazla tercih etmeye başlayan Ortadoğulu turistlerden çok memnun, bu turistlerin yüksek miktarlı alışveriş yaptığını belirtiyor.

Mahmutpaşa'da satışlar yüzde 30 düştü

Mahmutpaşa Esnaf ve İşadamları Derneği Başkanı Yusuf Yetişgin: 
"Hem seçim hem de  terör olayları tüm Türkiye'yi olduğu gibi Mahmutpaşa'yı da etkiliyor. Seçim ekonomisine girmiş durumdayız. Herkeste bir gerginlik var. Piyasalarda dengesizlik ve işlerde bozukluk yaşanıyor. Kesinlikle sosyal ekonomik bir durum bu. Geçen yıla göre yüzde 30 bir düşüş var satışlarda ve ziyaretçi oranında. Kimse parasını harcamak istemiyor. Dövizin bu kadar yükselmesi de herkesi çok korkutuyor. 3-4 bin esnafın olduğu bölgede kiralık ve satılan dükkan sayısında ilk kez bu kadar yüksek oranlara ulaşıldı. Kapanan dükkanlarımız var. Beklentimiz Türkiye'nin bir an önce huzura kavuşması, bir iktidarın oluşması. Ancak bu şekilde işler yoluna girer." 

'Hükümet sağlam olursa tüccar da sağlam olur'

Mısır Çarşısı Esnafları Yardımlaşma ve Koruma Derneği Başkanı Çetin Palancı: 
"Şu sıralar çok büyük bir hareketlilik yok. Herkes siyasi istikrar bekliyor. Hükümet sağlam olursa tüccar da sağlam olur ve rahatlıkla çalışır. 100 tane esnaf var Mısır Çarşısı'nda çok fazla turist geliyor. İşler bir ara bozuluyor sonra düzeliyor. Şu an gayet iyi. Ziyaretçi sayısında Araplar başta geliyor. Bir Alman, İtalyan 100-200 gram alırken, Araplar, 50-100 kg alıyor. Bu yıl geçen seneye göre ikiye katlandı satışlar. Bundan sonraki dönem de siyasi istikrara bağlı. Mısır Çarşısı'nda şu an restorasyon var. 1-1.5 sene daha sürecek. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından tabandan tavana kadar bir dizi düzenleme yapılıyor. Tamamlanması ile daha fazla iş olacak." 

Tüm çarşılar bir platformda toplanacak

Kapalıçarşı Esnafları Derneği Genel Sekreteri Cem Arıca: 
"İşler gayet iyi gidiyor. Ziyaretçi sayısı her zaman artıyor. Turizm ülkesiyiz ve  İstanbul da destinasyon merkezi. Tarihi Yarımada'da gezilecek bir kaç yerden biriyiz. Yıllık 90 milyon ziyaretçi ile dünya birinciliğimiz var. Bunların yüzde 15-20'si alışveriş yapıyor kalanı gezmek, görmek tanımak için geliyor. Bir yol aksı üzerinde olmamız da bunda etkili. Türkiye'nin döviz ve altın ticareti burada dönüyor. Deri, halı, tekstil gibi alanlarda da çok büyük ticaret dönüyor. Esnaf diye nitelendiriyoruz ama ihracat yapanlar da var. 3 bin 500 dükkan var. 50 işkolu var. En fazla Avrupa ülkelerinden ziyaretçi geliyor. Son yıllarda hızla artan AVM'ler de buraya sadece turistlerin gelmesini sağladı. Yerliler AVM'leri tercih ediyor. Burada pazarlık geleneği var ve bu nedenle daha önce gelen markalar tutunamadılar. Şimdi İstanbul Üniversitesi ile bir proje yürütüyoruz. Çalışmalar sürüyor. Türkiye'deki geleneksel tüm çarşıları bir arada toplayacak bir platform olacak ve bu platformda e-ticaretten pazarlamaya kadar herşeyi dünya standartlarında yapacağız." 

İzmir'de tüketici, indirim ve eğlenceyle çarşıya çekilecek

İzmir'in tarihi çarşısı Kemeraltı bugünlerde ağırlıklı olarak dünya evine girmeye hazırlananların uğrak yeri. Ancak elbette hem birbiri ardına açılan AVM'lerin yarattığı rekabet ortamı hem de boşa çıkan koalisyon çabalarının ardından erken seçim sürecinin başlaması Kemeraltı esnafını, "Düğün mevsimi bitince ne olacak?" diye düşündürüyor. Esnaf, tüketicinin ayağının Kemeraltı'ndan kesilmemesi için indirim günleri ve eğlence etkinlikleri gibi projeler oluşturuyor.

Düğün mevsimi esnafa nefes aldırdı

Kemeraltı Esnaf Derneği Başkanı Ümit Kaya: 
"Çarşımız dünyanın en büyük açık hava alışveriş merkezi. Buraya sadece İzmir'den değil, Ege Bölgesi'nin her bölgesinden alışverişe geliniyor. Özellikle düğün, sünnet, nişan alışverişlerinin birinci adresi burası. Düğün dönemi olduğu için piyasanın çok kötü olduğunu söyleyemeyiz. Düğün mevsimi, krize dayanma mücadelesi veren esnafımıza nefes aldırdı. Çünkü, AVM'lerde buradaki ürün çeşitliliği yok. Düğün alışverişine gelenler diğer ihtiyaçlarını da buradan tedarik ediyorlar. Bu da tüm esnafa fayda sağlıyor. Kemeraltı'nda 19 bini aktif olmak üzere 12 bin civarında mekan mevcut. Hemen her ürün grubunu burada bulmak mümkün. Şehirlerin en merkezi noktalarına kadar AVM ruhsatı verilmesi buradaki esnafın işlerini azaltıyor. Fakat biz de bunlarla mücadele için çalışmalarımızı sürdürüyoruz. MOBESE kurulumu için protokol imzalandı, gece aydınlatması için görüşmelerimiz devam ediyor. Önümüzdeki günlerde indirim günleri ve eğlenceli aktivitelerle çarşıyı hareketlendireceğiz"

Anadolu 'durdu', bekliyor!

Anadolu esnafı, özellikle doğuya doğru gidildikçe siyasi belirsizliğin yarattığı durgunluğun yanı sıra terör olaylarının da işlerini sekteye uğrattığını söylüyor. Esnafın anlatımlarına göre tüketici, Bursa'da terör korkusuyla çarşıya çıkmazken Diyarbakır ve Kahramanmaraş'ta iflaslar hızla artıyor. 

Erken seçim olasılığının belirmesi, hükümet kurma çalışmalarının sonuçlanmasını bekleyen Anadolu esnafını zor durumda bıraktı. Ortadoğu'da ve sınır komşularımızda yaşanan savaşlar, artan terör olayları Anadolu ticaretinin nabzını tutan tarihi çarşıları da vurdu. Kimi kentlerde, kapanan işyeri sayısında ciddi artışlar olduğu belirtilirken, işyerlerinin el değiştirme süreci de hızlanmış gözüküyor. Okulların açılması ve Kurban Bayramı öncesinde bir hareketlilik bekleyen Anadolu esnafı düğün sezonu ve gurbetçilerin yarattığı ivmeden bir parça da olsa teselli bulmuş durumda. Şehirlerin en merkezi noktalarına kadar AVM ruhsatı verilmesinin işlerini daha da zorlaştırdığını vurgulayan esnaf çevreleri hükümetin kurulması ile durgunluğun aşılacağına inanıyor. Ancak koalisyon hükümeti kurma umutlarının tükenmiş olması, erken seçim için ise kasım ya da nisan seçeneklerinin tartışılması, esnafın önümüzdeki aylarda da durgunlukla başetmeye çalışacağını gösteriyor.

ANTALYA

Dükkanların yüzde 15'i el değiştirdi 

Kalekapısı Esnaflar Derneği Başkanı Hasan Kilit: 
"Şu anda memleketin içinde bulunduğu durumdan ötürü ve turizmin bu yıl ciddi sıkıntı içinde olması bizim esnafımıza da yansıdı. Ne yazık ki bizim milli bir turizm politikamız yok. Türkiye’ye gelen turist sayısı sadece havaalanına inen turist sayısına göre değerlendiriliyor. Kalekapısı ve Kaleiçi olarak 10 bin metrekare alanda 2 bin 700 esnaf ile hizmet veriyoruz. Buradaki esnafımız kaliteli ve köklü bir yapıya sahiptir. Fakat bu yaşanan sıkıntılardan dolayı dükkanların yüzde 15’i el değiştirdi. Buradaki esnaf dükkanını hiçbir zaman kapatmaz sadece el değiştirir. Antalya’ya gelen 2 tip turist var. Bunlardan bir kesimi otelden çıkmayan deniz, kum, güneş üçlüsünü tercih eden. Diğeri ise turlarla gelen şehir içindeki yapıyı görmeye geliyor. Bu bölgede 26 tane ören yeri var. Turizm içindeki bulunduğu sıkıntılardan dolayı geçen yıllara göre esnafımızın keyfi pek yok."

BURSA

Terör olayları insanları kalabalık yerlere çıkmaktan alıkoyuyor

Bursa Tarihi Çarşı ve Hanlar Bölgesi Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Muhsin Özyıldırım:
"Bursa’nın merkezinde 450 dönümlük alanda yer alan Kapalıçarşı, Kayhan, Bakırcılar, Kuyumcular, Uzun Çarşı gibi geleneksel ticaret merkezlerini bünyesinde barındıran birlik, 4 bin civarında esnafı temsil ediyor. Seçim öncesi ve sonrası beklentilerimiz geride kaldı. Önceki yıllarla karşılaştırdığımızda bu yaz alışveriş yoğunluğunda istediğimizi elde edemedik. Seçim sonrası oluşan belirsizlik ortamı her ne kadar büyük yatırımcılar kadar bizleri etkilemese de hiç etkilemediğini söylemek yanlış olur. Beklentimiz sonbahar. Okulların açılması ve Kurban Bayramı öncesinde bir hareketlilik bekliyoruz. Umarız ki o zamana kadar siyaseten de bir netleşme olur. Ayrıca son günlerde yaşanan terör olayları da insanları kalabalık yerlere çıkmaktan ve özellikle bizim gibi korunması daha zor olan bölgelerde dolaşmaktan alıkoyuyor. Çarşının daha geç saatlerde kapanması ve pazar günleri de açık olmasıyla ilgili çalışmalar da devam ediyor. Şu anda çarşının yüzde 50’si pazar günleri açık ve özellikle bahar aylarında geç saatlerde kapanıyor. Bu da iş hacmini artıran bir unsur." 
 
KOCAELİ

Büyük firmalardan para çıkmayınca küçük esnaf da mağdur oluyor

Gebze Esnaf ve  Sanatkar Odası Genel Sekreteri Ali Güler: 
"Şu anda hükümetin kurulamamış olması nedeniyle piyasalar durgun. Özellikle de küçük esnaf, büyük esnaf ve firmalar iş yapmasına karşın parasını alamıyor. Bu zincirleme bir tablo. Gerçekte piyasayı canlandıran manavdır, bakkaldır, lokantacıdır, manifaturacıdır ama büyük firmalardan para çıkmayınca küçük esnafta mağdur oluyor. Küçük esnafın koşulları da daha ağır. Bir işyeri açmaya kalınca ruhsat almak, muhasebe, oda üyeliği gibi işlemlere  para ödemek durumunda kalıyorsunuz. Avrupa'da böyle bir durum yok. Piyasalardaki mevcut durgunluğunda hükümetin kurulması ile aşılacağını düşünüyorum."

Durgunluğun nedeni siyasi ortam ve yaz tatili 

Gebze Pazarcılar Odası Başkanı Ziyaettin Erattır: 
"Piyasa hem siyasi ortam hem de okulların tatilde olması dolayısıyla durgun vaziyette. Ağustos ayı zaten bizim için durgun bir aydır çünkü insanlar tatile gidiyorlar, kent boşalıyor ve çocuğu olan insanlar yeni eğitim dönemi için hazırlık yaptıklarından dolayı temkinli harcamalar yapıyorlar. Şu anda ihracatımız azalmış durumda bunun yarattığı arz talep dengesi piyasaları olumsuz yönde etkilemekte. Piyasaların normal seyrine dönebilmesi için bizim istediğimiz AKP- CHP koalisyonundan yanaydı. Normalleşmenin ancak bu şekilde sağlanabileceğine inanıyorduk."
 
Piyasalara genel bir  durgunluk ve karışıklık hakim

Gebze Kuyumcular Derneği Başkan Yardımcısı Nehir Ortak: 
"Bu anda piyasalara genel bir durgunluk ve karışıklık hakim. Şirketler, işverenler, beyaz yakalılar bu belirsizlik havasından yakınıyorlar. Altın fiyatları ise şu anda normal seyirde. Büyük değişimler olacağını düşünmüyorum. Piyasaya hakim olan belirsizlik halinin ise hükümetin kurulması ile birlikte hemen düzeleceğine inanıyorum."

KONYA

Tarihi Bedesten Çarşısı'nı gurbetçiler hareketlendiriyor

Konya Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği Başkanı Ali Osman Karamercan:  
"Konya Büyükşehir Belediyesi tarafından geçtiğimiz yıl restore edilen tarihi Bedesten Çarşısı'nda  bin yıllık esnaflık ve ahilik geleneği yaşatılıyor. Yaz ayları olması nedeniyle düğün sezonu ve özellikle yurtdışından gelen gurbetçilerin uğrak yerlerinin başında Bedesten Çarşısı geliyor. Bu nedenle çarşı esnafının düğün sezonunda ve yaz aylarında işleri biraz daha hareketli birlik olarak esnaf ahlakını, esnaf geleneğini, ahilik kültürünü yaygınlaştırmak için de çalışmalar yapıyoruz."

KAHRAMANMARAŞ 

İstikrarsızlık böyle devam ederse iflasların yaşanması kaçınılmaz

Kahramanmaraş Tarihi Kapalı Çarşı Esnafları Derneği Başkanı Mutlu Bolat: 
"Türkiye'nin üçüncü büyük kapalı çarşısı olan Kahramanmaraş Tarihi Kapalı Çarşı, İstanbul Kapalı Çarşı ve Bursa Kapalı Çarşı'dan sonra Türkiye’nin en büyük çarsısı olarak kent ekonomisine yılda 80 milyon dolarlık can suyu sağlıyor. Bu can suyu gün geçtikçe çekiliyor. 2014 yılına oranla yüzde 70  kan kaybettik. Yılda takriben 80 milyon dolar gibi  bir ciroya imza atan çarşımız, yine yılda 20 milyona yakın ziyaretçi ağırlıyor. Bu rakamın 60 binini yurtiçi ve yurtdışından gelen ziyaretçilerimiz oluşturuyor. Bu yıl yine esnaf günü kurtarmanın telaşında, bu istikrarsızlık böyle devam ederse iflasların yaşanması kaçınılmaz olacaktır. Kentte işyerlerinin kiralarında ciddi oranda artışlar oldu, bu duruma bir de istikrarsızlık ve çevre ülkelerdeki savaşlar eklenince esnaf darboğaza girdi. Çarşı esnafımızın geçen yıla oranla kazandığı para yüzde 30'dur. Bu gelir esnafın kirasını ödemeye yetmez. SGK, BAĞ-KUR ve işçi maaşlarını hesaba eklerseniz, esnafın ayakta kalabilmek için evini, bağını ya da aracını satmaktan başka çaresi kalmayacaktır. Bu rakam işletmenin sürdürülebilirliği için yeterli olmayan bir kazançtır. Bu istikrarsızlık ve bu sıkıntılar devam ederse esnaflarımızın bir kısmı yakın zamanda kepenkleri indirmek zorunda kalacaktır. Yani iflas edecektir.  Esnafımız şu an can simidi bekliyor. BAĞ-KUR giderlerinde esnafın yükü biraz olsun azaltılmalı. Suriyeli mültecilerin bir an önce yasal zeminde çalıştırılabilir bir hale getirilmesi, kent ve ülke ekonomisine kazandırılması... Çevre ülkelerde yaşanan savaşın durdurulması ve PKK’nın tamamen yok edilmesi gerekir."

DİYARBAKIR 

Çarşı esnafı ciddi sıkıntı içinde

Diyarbakır Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Alican Ebedinoğlu: 
"Esnafımızın durumu çok kötü. 2013 nevrozundan sonra her şey çok yolunda gidiyordu. Çok ciddi hareketilik vardı. İşyeri açma sayılarımızda ciddi artışlar vardı. Kapanan işyeri sayısında ciddi azalma vardı. Ancak 6-7 Ekim'den sonra büyük bir panik yaşandı. Esnafımızın işleri düştü. Kapanan işyeri sayısında ciddi artışlar oldu. Biz yaklaşık 400 kişiye girişimcilik eğitimi vermiştik. Bunlardan sadece 30 tanesi 6-7 Ekim'den sonra projelerini hayata geçirmeye karar verdiler. Şimdilerde ise açtığımız girişimcilik kursuna başvuru alamıyoruz. Genel anlamda çarşı esnafımız ve genel olarak çok sıkıntıdayız.  Diyarbakır'da esnafımız 100 bin insana istihdam sağlıyor. Böyle giderse mevcut işsizliğimiz kat  kat artacak. Bu da bölgede çok ciddi sosyal sıkıntılar doğurur."

GAZİANTEP

'Satışlar yüzde 70 düştü'

Mekki Tekstil sahibi Abdulkadir Mekki: 
"Gaziantep'te, giyim, aksesuar ve ev dekorasyonunda kullanılan yöresel el dokuması kutnu kumaş üretiyoruz.  Bu yıl satışlarımız yüzde 70 oranında düştü. İstanbul Büyükçekmece Belediyesi'nin düzenlediği Uluslararası 16. El Sanatları Atölye Bayramı ve Barış Festivali'ne katıldık. Şile'de Gaziantep'i temsilen El Sanatları Fuarı'na katıldık. Bu yıl her iki organizasyonda da ziyaretçi sayısında düşüş var. Bölgede güvenlik dolayısı ile konserler de durdurulmuş durumda. Bu ekonomik durgunluk ve iç karışıklığın olumlu yönde ilerleyeceği ile ilgili ümitvar olmak istiyorum. Türkiye de insanlar barış ve huzur içinde yaşasın istiyorum."

'Bu yıl satışlarımızda  yüzde 20 düşüş var'

Gaziantep Yemenicisi Niyazi Usta firma sahibi Cihangir Kalemci: 
"Yemeni imalatı ve toptan satışını yapıyoruz. 3 nesildir bu işi yapıyoruz. Bu yıl satışlarımızda  yüzde 20 düşüş söz konusu. En büyük beklentimiz piyasaların ve karışıklığın düzelmesi, bölgeye turistin gelmesi ve satışların yükselmesi."