Krizden çıkışı 'özel tüketim' sağladı

Naki BAKIR

ANKARA - Dört çeyrek süren küresel kriz döneminde yüzde 7.8 küçülen Türkiye ekonomisi, krizden çıkışın ilk dört çeyreğinde kriz dönemine göre yüzde 8.2 oranında büyüme kaydederken, özel kesimin tüketim artışı ile özel sektör yatırımlarındaki büyüme, bu gelişmede lokomotif görevi gördü.

DÜNYA'nın TÜİK verilerine dayanarak yaptığı hesaplamaya göre, krizden çıkışın başlangıcı kabul edilen 2009'un son çeyreği ile bu yılın ilk üç çeyreğini kapsayan bir yıllık dönemde gayri safi yurt içi hasıla (GSYH), kriz dönemi olan Ekim 2008-Eylül 2009 dönemine göre cari fiyatlarla yüzde 13.7 artışla 1 trilyon 60.5 milyar, sabit fiyatlarla da yüzde 8.2 artışla 103.5 milyar lira olarak gerçekleşti.

2008'in son çeyreğinde başladığı kabul edilen küresel krizin etkisiyle Türkiye ekonomisi anılan çeyrekte sabit fiyatlarla yüzde 6.5 küçülmüş, 2009'un ilk çeyreğinde yüzde 14.6, ikinci çeyreğinde yüzde 7.6 ve üçüncü çeyreğinde yüzde 2.7 ile küçülmeye devam etmişti. Krizle geçen söz konusu dört çeyrek toplamında önceki bir yıllık döneme göre küçülme yüzde 7.8 olmuştu. 2009'un son çeyreğinde yüzde 6 büyümeyle krizden çıkan Türkiye, bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 11.8, ikinci çeyreğinde yüzde 10.2 ve üçüncü çeyrekte yüzde 5.5 büyüdü. Böylece, Türkiye ekonomisinde üst üste pozitif büyüme yaşanan son dört çeyreğin toplamında önceki dört çeyreğe göre büyüme yüzde 8.2 olarak gerçekleşti.

4.8 puanı özel tüketimden

Harcamalar yöntemiyle GSYH verilerine göre Ekim 2009-Eylül 2010'u kapsayan dört çeyreklik kriz sonrası dönemde sabit fiyatlarla toplam 103 milyar 495 milyon TL düzeyinde gerçekleşen milli gelirin 72 milyar 408 milyon TL ile yüzde 70'lik bölümünü, özel tüketim harcamaları oluşturdu.

Özel tüketim harcamaları, önceki dört çeyreği kapsayan kriz dönemine göre yüzde 6.8 artış gösterdi. Özel tüketim harcamalarındaki artış, yüzde 8.2'lik genel büyüme oranına 4.8 puan katkı sağladı. Aynı dönemde sabit fiyatlarla yüzde 6 artarak 11 milyar 190 milyon TL'ye ulaşan devletin nihai tüketim harcamalarının GSYH büyüme oranına katkısı ise 0.7 puan olarak gerçekleşti.

Yatırımlardan 5.9 puan

Krizden sonraki bir yıllık dönemde GSYH'nin 22 milyar 778 milyon lirasını, kamu ve özel sektörün gayri safi sabit sermaye oluşumu ile stok değişimlerinin toplamından oluşturan "yatırımlar" kalemi oluşturdu.

Büyük bölümü özel sektöre ait olmak üzere toplam yatırım hacmi, geçen yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla 5 milyar 669 milyon TL artış gösterdi. GSYH'de yüzde 22 dolayında bir paya sahip olan yatırımlar kalemindeki yüzde 33.1'lik artış, milli gelir büyümesine 5.9 puan katkı yaptı. Bu katkının ise özel sektörün yatırımlarındaki artışla stok değişiminden geldiği belirlendi.

Dış ticaret açığının etkisi

GSYH kapsamındaki tanımıyla sabit fiyatlarla mal ve hizmet ihracatı, kriz sonrası dört çeyrekte, krizle geçen önceki dört çeyreğe göre yüzde 4 artışla 25 milyar 112 milyon, aynı bazda ithalat ise yüzde 17.1 artışla 27 milyar 993 milyon TL oldu. Böylece net dış ticaret rekor bir artışla 3 milyar 120 milyon lira düzeyinde gerçekleşti. Eksi bir kalem olan net dış ticaretin GSYH büyüme oranına katkısı da eksi 3.2 puan düzeyinde gerçekleşti.