Kiraz bahçeleri kazandırıyor

Kiraz çeşitliliğinin çok fazla olduğu Türkiye, bu alanda büyük bir yatırım fırsatı sunuyor.

Kilogramı 2.8 dolara alıcı bulan ve ihracat potansiyeli yüksek olan Türk kirazı, son yıllarda tarım alanına yatırım yapmak isteyenlerin de radarına girmiş durumda. Kiraz bahçelerinin en az 5 dönüm ile kurulması öneriliyor. 5 dönümlük bir bahçeden yılda 35 bin liraya kadar gelir elde etmek mümkün.

Son 10 yılda Türkiye’de kiraz meyveliklerin alanı, toplam ağaç sayısı ve kiraz üretimi yaklaşık 1.5-2 kat artış gösterirken, ağaç başına ortalama verimin ise düştüğü görülüyor. TÜİK verilerine göre, 2012’de, kiraz meyveliklerinin alanı 744 bin 138 dönüme, ağaç sayısı 24 milyon 180 bin 745’e ve üretim miktarı 470 bin 887 tona yükseldi. Buna karşın ağaç başına ortalama verim 2000’deki 31 kilogramdan 28 kilograma geriledi.

Rakamlara bakıldığında, bir kilogram kiraz ortalama 2.8 dolardan alıcı buluyor. İç piyasada üretici, kirazı 2012’de 2.3 liradan satttı. Bu verilere bakıldığında yaş meyve ihracatında da öne çıkan kiraz, karlı bir yatırım olarak değerlendiriliyor.

Türkiye’de kiraz üretiminde ilk sırada İzmir geliyor. Toplam üretimin yüzde 11.6’sı bu ilde gerçekleştiriliyor. İzmir’i sırasıyla Konya, Manisa, Bursa, Isparta, Afyon, Amasya, Çanakkale, Denizli, Kütahya, Mersin, Antalya ve Sakarya takip ediyor.

Kiraz üretiminin yüzde 11.7’si ihraç ediliyor. 2012’de ihraç edilen 55 bin 39 ton taze kirazdan 156 milyon 393 bin 735 dolarlık gelir elde edildi. Türk kirazına en büyük ilgi Almanya’dan. Kiraz ihracatında ilk sırayı alan Almanya’yı, sırasıyla Rusya, Bulgaristan, İtalya, İsveç, İngiltere ve Hollanda izliyor.

Türkiye, kış aylarında kiraz ithalatı yapıyor. İthalat,  Şili ve Arjantin’den gerçekleştiriliyor. 2012’de bu rakam 11.1 ton oldu.

“0900 Ziraat”e büyük ilgi

Türkiye’de üretilen kiraz türlerinin sayısı yıllar itibariyle artıyor. Ancak temel çeşit; iri, sert ve tatlı meyve eti, çatlamaya dayanıklı, meyvesi, uzun-yeşil sapı, yola ve muhafazaya dayanıklılığı ile dünyanın en önemli kirazları arasına girmiş olan ve Avrupa’da “Türk kirazı” olarak tanınan 0900 Ziraat olarak biliniyor. Ayrıca, erkenci bölgelerde Early Burlat ve turfanda işlemeye yönelik olarak da Starks Gold çeşitleri öne çıkıyor. Bing, Lambert, Van, Stella, Starks Gold, Biggareau Gaucher, Gilli ve Merton Late yetiştirilen diğer çeşitler arasında bulunuyor. Bunlarla birlikte Sweet Heart, Celeste, Kordia, Regina, Sunburst ve Summit gibi yeni bazı çeşitler de kiraz tarımına konu oluyor.

 Türkiye’nin kaliteli ve dünyanın en erken yetişen kirazlarının üretildiği İzmir’in Kemalpaşa ilçesinde 85 bin dönümlük alanda üretim yapılıyor. Kemalpaşa, yıllık 50 bin ton kiraz üretimi ile Türkiye’nin kiraz merkezi konumunda bulunuyor.

Neden bu iş:

Hem iç piyasada hem de dışarıda yüksek fiyattan alıcı buluyor. Ticari değeri ve ihracat potansiyeli yüksek. Türk kirazının yurtdışındaki bilinirliği çok fazla.

Fırsatlar:

Tarımda verilen gübre, mazot ve toprak analizi gibi genel destekler kiraz için de geçerli. Bahçe tesisi sırasında yarı bodur ve bodur meyve fidanları için destek veriliyor. 2013 yılı desteklemelerinde bodur ve yarı bodur meyve fidan türleri ile standart çeşitlerle bahçe tesisinde dönüm başına 150 lira ödeme yapılması kararlaştırıldı. Sertifikalı fidan kullanımı halinde ise bu rakam bodur meyve fidanı için dönüm başına 350 lira olarak belirlenirken, yarı bodur meyve fidanı için dönüm başına 300 lira oldu.

Kiraz ağacının ömrü:

Modern bodur ve yarı bodur kiraz ağaçlarının ömrü 20-25 yıl, klasik kiraz ağaçlarının ömrü ise daha uzun.

Yatırımın geri dönüşü:

Ticari ağaçlarda tam randıman 3. ya da 4. yılında alınırken, klasik ağaçlarda ise bu 7-8 yılı bulabiliyor. Yatırımın geri dönüşü arazinin büyüklüğü ve alınan ürünün miktarına göre değişebiliyor.

Neye dikkat etmek lazım:

Yeni bahçe tesis ederken, tesis öncesi toprak numunesi alınıp mutlaka tahlil yaptırılmalı, soğuklama ihtiyacı yüksek bir meyve olduğu için yüksek yerlere tesis edilmeli, don tabanı olan yerlere kurulmamalı, şiddetli rüzgarlara açık yerler olmamalı. Kiraz hasadı yoğun işgücü gerektirdiğinden işçilik ücretleri maliyet açısından önemli. Elde edilen gelirin en az yarısının maliyet gideri olarak harcandığı belirtiliyor.

Başlangıç giderleri:

Bodur ve yarı bodur kiraz anaçları üzerine aşılı fidanlarla kurulan bahçelerde dönüme ortalama 50-85 adet fidan dikiliyor. TÜİK verilerine göre, üretimin yoğun olarak yapıldığı illerde dönüme düşen ağaç sayısı 15-110 adet arasında. Arazi bedeli, arazi sınırlarının çitle çevrilmesi, sulama sistemleri, fidan çukuru açma, fidan temini ve bahçe tesisi için ortalama İzmir’de 50 bin lira, Hadim’de 15-20 bin lira harcanıyor.

Ne zaman ürün alınır:

Türkiye’de erkenci çeşitlerle mayıs ayında başlayan kiraz hasadı, ağustos ayında tamamlanmakla birlikte en yoğun hasat haziran ve temmuz aylarında yapılıyor.

Hasatta elde edilen gelir:

TÜİK’in 2012 verilerine göre, ağaç başına ortalama verim 28 kilogram olduğu dikkate alındığında, bir dönümden 420-3 bin kilogram ürün alınabiliyor. 2012’de iç piyasada üretici, kirazı kilogramını 2.3 liradan sattı. 5 dönümlük bir bahçeden yılda 35 bin liraya kadar gelir elde edilebiliyor.

Bilgi alınabilecek yer:

Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü-Yalova

Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü- Isparta

Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü/Sert Çekirdekli Meyveler

Potansiyel yerler:

İzmir, Konya, Manisa, Bursa, Isparta, Afyon, Amasya, Çanakkale, Denizli, Kütahya, Mersin, Antalya, Sakarya, Karaman, Bilecik, Niğde, Adana, Kocaeli, Kahramanmaraş, Tokat ve Ankara.

İhracat imkanlarının artırılması için yeni pazarlar üzerinde çalışılmalı

TZOB Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, ihracatta bir tıkanma olması halinde sektörün sıkıntıya girebileceğini, bu nedenle mevcut pazarların elde tutulmasının yanı sıra ihracat imkanlarının daha da artırılması bakımından yeni pazarlar üzerinde de çalışılması gerektiğini söyledi. Bayraktar, “Önemli bir ihraç ürünümüz olması münasebetiyle kalite oldukça öne çıkmakta, yatırımlar yapılırken özellikle damla sulama sistemi gibi modern sulama tekniklerinin kullanılması, iyi tarım uygulamaları kapsamında sertifikalı üretim yapılması önem taşımaktadır” dedi. Bayraktar, yıllar itibarıyla ağaç sayısı ve buna bağlı olarak üretim miktarının artış gösterdiğini kaydetti.

Pakistan asıllı Şayk, Denizli’de kiraz üretimine soyundu

Pakistan asıllı Alman vatandaşı Bakir Ali Şayk, Denizli’nin Beklan ilçesinde 15 milyon euroluk yatırımla bin 700 dönümlük araziye 5 farklı çeşitten oluşan 68 bin kiraz fidanı dikti. Birkaç yıl içerisinde üretim yapmayı planlayan firma, Avrupa’ya kiraz ihraç etmek istiyor.

Dünyanın sayılı, Türkiye’nin en büyük kapama kiraz bahçelerinden biri Baklan’da oluşturuluyor. Yeni yatırım ile söz konusu alandan 3-4 yıl sonra yıllık 2 bin ton civarında kiraz toplanması bekleniyor.

İhraç edilen “0900 Ziraat”in üretim merkezi Hadim

Dünyada  “Türk kirazı” olarak bilinen “uzun saplı Napolyon” ya da diğer adıyla 0900 Ziraat cinsi kirazın üretim merkezi konumunda bulunan Toroslar’ın zirvesindeki Hadim’de üreticiler, yıllık 50 bin tonluk ihracatın önemli bir bölümünü gerçekleştiriyor. İlçede daha önce kullanılmayan araziler, kiraz yetiştiriciliği nedeniyle büyük değer kazanmış durumda. Hadim Sert Çekirdekli Meyve Yetiştiricileri Birliği Başkanı Yaşar Topdemir, ilçede  0900 Ziraat’in yanı sıra yeni yeni regina cinsi kiraz üretimine de başlandığını ifade ederek, klasik cins bir kiraz ağacından tam randıman alınmasının 10 yılı bulabildiğini, yarı bodurlarda bu zamanın 7-8 yıl olduğunu bildirdi. 2013’te ihraç edilen 0900 Ziraat’in üreticiden 4 liradan alındığını ve ağırlıkla Almanya, İngiltere ve Rusya’ya verildiğini belirten Topdemir, yüksek rakım nedeniyle Türkiye’de en geç kiraz hasadının Hadim’de gerçekleştirildiğini de bildirdi.

10 bin tonluk meyve üretiminde 1.500 ton düzeyinde kirazımız olacak

Başta kiraz ve Bursa siyah inciri olmak üzere ürettiği çeşitli sayıda meyveyi Avrupa ve Uzakdoğu ülkelerine ihraç eden Bursa merkezli Alara Fidan, Uzakdoğu’ya ihraç edilebilecek kadar uzun süre tazeliğini koruyan bir kiraz çeşidi üretme başarısı gösterdi. Alara Fidan’ın CEO’su Yavuz Taner, Ziraat 0900’ün yanı sıra yaptıkları Ar-Ge faaliyetleri sonucu çok iri ve sert yapılı Royal King çeşidi kirazı keşfettiklerini, Manisa-Salihli ve Afyon’daki bahçelere dikim yaptıklarını, ilk ürünü 2012’de aldıklarını anlattı. Royal King çeşidinin diğer kiraz türlerine göre yüzde 15-20 daha iyi fiyata satılabileceğine işaret eden Yavuz Taner, önümüzdeki 5 yıl içinde bu çeşitle hamle yapabileceklerini söyledi. Şu anda 150-170 ton kiraz üretimi yaptıklarını belirten Taner, “Yaptığımız dikimlerin tamamı üretime döndüğü zaman 10 bin tonluk meyve üretiminde 1.500 ton düzeyinde kirazımız olacak” diye konuştu.