İthal ara malı KOBİ'yi vuruyor

Naki BAKIR

ANKARA - Dış ticaret açığında yaşanan hızlı büyüme; iç talepteki göreli canlanma paralelinde çarkları hızlandıran sanayinin girdi ithalatında yaşanan patlamadan kaynaklandı.

Sanayi üretimindeki artış ara malı (hammadde) ithalatında rekor bir artışı beraberinde getirdi. Böylece, kriz öncesi dönemlerdeki "ucuz ithal girdiye dayalı, yüksek dış açıklara yol açan, istihdam yaratmayan büyüme" modeline yeniden dönüldü.

Ara mallarında yedi aylık "net" ithalat tutarı, geçen yıla göre yüzde 60'ın üzerinde bir artış gösterdi. Yedi ayda 34.9 milyar dolar olan dış ticaret açığında geçen yıla göre kaydedilen 16.5 milyar dolarlık artışın 15 milyar dolardan fazlası, "net" girdi ithalatındaki büyümeden kaynaklandı. Türkiye, yedi aydaki toplam ihracatıyla sadece hammadde ithalatının yüzde 89.6'sını, toplam ithalatın da ancak yüzde 64.8'ini karşılayabildi. Büyük bölümü KOBİ olan yerli ara malı üreticilerini tehdit eden ithal girdilerdeki patlamaya karşılık, Türkiye'nin "net ihracatçı" konumunda bulunduğu tüketim mallarındaki net ihracat tutarı ise yerinde saydı. İthal girdinin tüketim malı ihracatına dönüşüm oranı 6 puana yakın düşüş gösterdi.

Yedi ayda 72 milyar dolarlık ara malı ithalatı

Ocak-temmuz döneminde Türkiye'nin ara malı ihracatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 12.3 artışla 31 milyar 939.8 milyon dolar olurken, ara malı ithalatı ise yüzde 34.7 oranında 18 milyar 533 milyon dolar büyüyerek 71 milyar 909.8 milyon dolara ulaştı. Böylece yedi aylık dönemde Türkiye ara mallarında 39 milyar 969.9 milyon dolarla net ithalatçı oldu. Ara mallarında net ithalat tutarı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 60.3 oranında bir büyüme kaydetti.

Ara mallarında yedi aylık ithalat faturasının yaklaşık 33 milyar dolarla en büyük bölümü "sanayi için işlem görmüş hammaddeler" için ödendi. Bu fasılda "net" ithalat tutarının da geçen yıla göre yüzde 513 artışla 11 milyar dolara yaklaştığı gözlendi. Bu kalemi brüt 11.8 milyar dolarla işlem görmemiş yakıt ve yağlar, 8.1 milyar dolarla işlem görmüş diğer yakıt ve yağlar, 6.6 milyar dolarla sanayi için işlem görmemiş hammaddeler, 5.6 milyar dolarla taşımacılık araçlarının aksam ve parçaları, 4.8 milyar dolarla yatırım mallarının aksam ve parçaları izledi.

Denge bozuldu

İlk yedi aydaki hammadde ithalatı 72 milyar dolara yaklaşırken, tüm sektörlerde ve mal gruplarında gerçekleştirilen ihracatın toplam tutarı ise geçen yıla göre yüzde 13.4'lük bir artışla 64 milyar 406.8 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Buna göre toplam ihracat geliriyle, sadece hammadde ithalatı faturasının ancak yüzde 89.6'sı ödenebildi. Diğer bir deyişle yedi aylık hammadde ithalatı, Türkiye'nin toplam ihracatının yüzde 111.6'sı düzeyinde gerçekleşti. Geçen yıl aynı dönemde hammadde ithalatı, toplam ihracatın yüzde 94'ü ile karşılanabilmişti.

Başka bir deyişle anılan dönemde Türkiye hammadde ithalatının yüzde 106.4'ü kadar toplam ihracat gerçekleştirmişti. İthal hammaddedeki artışın etkisiyle toplam ithalat da geçen yıla göre yüzde 32.1 artışla 99 milyar 337.3 milyon dolara ulaştı. Bunun sonucunda toplam ihracatın toplam ithalatı karşılama oranı da yüzde 75.5'den yüzde 64.8'e geriledi.

İthal girdi ihraçlık ürüne dönüşmedi

Ara mallarında net ithalat hacmi rekor bir büyüme gösterirken, Türkiye'nin net ihracatçı olduğu tüketim mallarındaki "net" ihracat tutarı ise yerinde saydı. Bunun sonucunda ith al hammaddenin tüketim malı ihracatına dönüşümü geriledi. Tüketim malı ihracatının yüzde 15.7 artışla 25 milyarü 314 milyon dolar olduğu ilk yedi ayda, tüketim malı ithalatı ise yüzde 29.7 artışla 12 milyar 914.23 milyon dolara yükseldi. Tüketim mallarında "net" ihracat hacmi, geçen yılın aynı dönemine göre sadece yüzde 4.1 artışla 12 milyar 399.8 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Bu gelişmeler sonucunda tüketim malı ihracatının hammadde ithalatına oranı yaklaşık 6 puan düşerek yüzde 41'den yüzde 35.2'ye geriledi. Buna göre dış talepte canlanmanın daha zayıf olması nedeniyle ithal girdi daha çok iç piyasaya yönelik üretimde kullanıldı.

Açığı büyüttü

Ara mallarında 39 milyar 969.9 milyon dolarlık "net ithalat" yapılan yedi aylık dönemde, sermaye mallarında da 7 milyar 406.5 milyon dolar tutarında bir "net ithalat" gerçekleştirildi.

Tüketim mallarındaki 12 milyar 399.8 milyon ve diğer ürünlerdeki 46.5 milyon dolarlık "net ihracat" sonucu, yedi aylık dış ticaret açığı 39 milyar 930.5 milyon dolar oldu. Toplam açık, geçen yılın aynı dönemindekine göre 16 milyar 489.7 milyon dolar artış gösterdi. Bu artışın da 15 milyar 35.9 milyon doları hammadde, 2 milyar 91.6 milyon doları da sermaye mallarındaki net ithalat tutarında yaşanan büyümeden kaynaklandı. Tüketim mallarındaki net ihracatın 485.9 milyon, diğer ürünlerdeki net ihracatın da 151.9 milyon dolar büyümesi ise toplam açığı bir miktar aşağı çekti.