İSO'nun anketi 2010 için umut verdi

İSTANBUL - İstanbul Sanayi Odası (İSO) 2009 yılı ikinci yarısına ait Ekonomik Durum Tespit Anketi sonuçlarına göre, 2009 ilk yarıda işletmelerin yüzde 52,2'sinin üretimlerinin azaldı, ikinci yarıda bu oran yüzde 31,2'ye geriledi.

Anket sonuçlarını düzenlediği basın toplantısıyla açıklayan İSO Yönetim Kurulu Başkanı Tanıl Küçük, işletmelerin ikinci yarıya yönelik daha umutlu olduklarını belirttiklerini söyledi. İkinci yarı sonuçlarının beklentiler doğrultusunda ilk yarıya göre daha olumlu olduğunu vurgulayan Küçük, bu nispi olumlulukta, ikinci yarı sonuçlarının çok olumsuz geçen 2009 ilk yarıya kıyasla elde edilmesinin  etkili olduğunu söyledi.

Anket sonuçlarına göre, 2009 ilk yarı anketinde istihdam hariç diğer tüm temel göstergelerde olumsuzluk yaşayan işletmelerin payı yüzde 50'nin üzerindeyken, ikinci yarıda bu oranlarda önemli gerilemeler oldu. İlk yarıda işletmelerin yüzde 52,2'si üretimlerinin azaldığını belirtirken, ikinci yarıda bu oran yüzde 31,2'ye geriledi.

Aynı şekilde 2009 ilk yarıya göre iç satışlarda azalma olduğunu belirten işletmelerin oranı yüzde 52,5'ten yüzde 33,5'e, dış satışlarında azalma olduğunu bildiren işletmelerin oranı yüzde 51,7'den yüzde 32,8'e, yeni siparişlerinde azalma olduğunu belirten işletmelerin oranı da yüzde 54,3'ten yüzde 32,7'ye geriledi.

İstihdamda ise ilk yarıda yüzde 43,9 azalma olduğunu kaydeden işletmeler oranı ikinci yarıda yüzde 25,6'ya geriledi. Bulguların, 2009 ilk yarı kadar olmasa da ikinci yarıda da sorunların devam ettiğini gösterdiğine dikkat çekildi.

Kar oranları

Anketin karlılıkla ilgili göstergelerine göre, 2009 yılı ikinci yarıda ankete cevap veren işletmelerin yüzde 22'si, geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre daha fazla kar ettiklerini bildirdi. Bu oran 2009 ilk yarısı için yüzde 15,5 seviyesinde gerçekleşmişti. Her iki oranın da oldukça düşük olmasına karşılık, ikinci yarıda ilk yarıya göre küçük de olsa bir iyileşmenin söz konusu olduğuna dikkat çekildi.

2009 ikinci yarıda geçtiğimiz yıl aynı döneme göre kar oranları azalan işletmelerin oranı yüzde 44,4 oldu. Bu oran, ilk yarıda yüzde 45 seviyesindeyken, toplam işletmeler içinde 2009 ikinci yarıda, geçen yılın aynı dönemine göre kar oranının azaldığını ya da zarar ettiğini belirtenlerin payı yüzde 60,3 düzeyinde gerekleşti. İlk yarıda ise bu oran yüzde 68,7 seviyesindeydi.

Anket sonuçlarında, 2009 ilk yarıya göre ikinci yarıda nispi bir iyileşme gözlemlense de, hala ankete cevap verenlerin yüzde 60,3 gibi büyük bölümünün karlarının geçtiğimiz yılın altında olması ya da zarar etmelerinin, işletmelerin çok büyük kısmının ciddi bir kaynak sıkıntısı içinde olduğuna dikkat çektiği belirtildi.

2009 ikinci yarı çalışması sonuçlarının beklentiler bölümünde ise 2010 yılı ilk yarısının, 2009 ilk ve ikinci yarıya göre tüm göstergelerde çok daha olumlu geçmesi bekleniyor.

2010 ilk yarısı için işletmelerin yüzde 14'ü üretimlerinde, yüzde 13,7'si iç satışlarında, yüzde 16'sı dış satışlarında, yüzde 13,3'ü de yeni siparişlerinde daralma bekliyor. İstihdamlarında daralma bekleyen işletmelerin oranı yüzde 10,2 oldu.

Sonuçlarda, temel göstergelerdeki değişimleri gösteren ve 100'den büyük olmasının olumlu, 100'den küçük olmasının olumsuz gelişmeye işaret ettiği endekslere bakıldığında, 2009 yılı ilk yarıda 74,9 olan üretim endeksinin ikinci yarıda 109,5'e yükseldiği, endeksteki artış eğiliminin tüm ölçekler için geçerli olduğuna dikkat çekildi.

Beklentilerde ise 2010 yılı ilk yarısı için üretim beklenti endeksi 136,3 iken, bu değerin işletmelerin büyük bir bölümünün 2010 ilk yarıda üretimde daha az sorunla karşılaşmayı beklediklerini gösterdiğine işaret edildi.

Toplam işletmelerde 2009 ilk yarıda 73,2 olan iç satışlar endeksi, 2009 ikinci yarıda 105,8'e yükselirken, ilk yarıda yine 73,2 olan dış satışlar endeksi ise ikinci yarıda 103,4'e, yeni sipariş endeksinde 2009 ilk yarıda 68,1 olan endeks, ikinci yarıda 104,5'e yükseldi.

Çalışan sayısı

Anket sonuçlarına göre, istihdam endeksi 2009 ilk yarıda 75,9 seviyesindeyken, bu ikinci yarıda 104,4'e yükseldi. Diğer göstergelerden farklı olarak 2008 ilk yarıdan sonraki en yüksek değer olan bu seviye, 2005 ilk yarı hariç 2002-2007 yılları arasındaki en düşük değer olarak dikkat çekiyor.

2010 ilk yarı istihdam beklenti endeksi 124,1 oldu. Ankete katılan işletmelerde ücretle çalışanlar sayısı 2009 ilk yarıda yüzde 6,4 oranında azalırken, ikinci yarıda yüzde 3,2 arttı ve yıl bazında yüzde 3,4 oranında düştü.

İSO Ekonomik Durum Tespit Anketi sonuçları kapsamında, toplam işletmelerde ortalama tartısız kapasite kullanım oranı yüzde 62 olarak gerçekleşti. Bu oran, 2009 ilk yarıda yüzde 57,6 seviyesindeydi. Yıl bazında bakıldığında ise 2008'de yüzde 67 olan tartısız kapasite kullanım oranı, 2009 yılında yüzde 61,8 oldu.

2009 yılı ilk yarıda yüzde 78 olan ihracat yapan işletmeler oranı, ikinci yarıda yüzde 76,3'e geriledi.

İhracatın toplam ciro içindeki payı, 2009 yılı ilk yarıda yüzde 37,4 iken, bu oran ikinci yarıda yüzde 37,1'e düştü. İkinci yarıda en yüksek ihracat/ciro oranına sahip sektör yüzde 70,4 ile giyim sanayi, en düşük olan sektör ise yüzde 15 ile kağıt, kağıt ürünleri ve basım sanayi oldu.

Anketin satış hedefi gerçekleşme oranlarına bakıldığında, ilk yarıda yüzde 59,7 olan bu oran ikinci yarıda yüzde 67,3'e çıktı.

Karşılıksız çek

2009 yılı ilk yarıda karşılıksız çek ve protestolu senetle karşılaşan işletmeler oranı yüzde 71 olurken, ikinci yarıda bu oran yüzde 77,9 gibi "çok yüksek bir düzeye" çıktı. Bu oranın, 1998'den bu yana karşılaşılan en yüksek oran olduğu, bunun "krizin ekonomide yarattığı tahribatı ortaya koyması bakımından son derece dikkat çekici" olduğu belirtildi.

Karşılıksız çek ve protestolu senetlerin satışlara oranında küçük bir düşüş görülürken, bu durumun, 2009 ikinci yarısında ilk yarıya göre, karşılıksız çek ve protestolu senetle karşılaşmanın artmasına rağmen özellikle satışlardaki artıştan dolayı gerçekleştiğinin altı çizildi.

Geçtiğimiz yıl ilk yarıda yüzde 59,9 olan finansman darboğazı içinde olan işletmeler oranı ikinci yarıda yüzde 52,4'e geriledi. İkinci yarıda bu sorunu yaşayan işletmelerde kredi maliyeti yüksekliği yüzde 32,5'lik payla ilk sırada yer alırken, bunu yüzde 24,3 ile özkaynak yaratamamak, yüzde 23,7 ile işletme sermayesi yetersizliği izledi.

Yatırımlar

2009 ikinci yarıda işletmelerin yüzde 54,2'si sabit sermaye yatırımı yapmadıklarını belirtirken, yurt içinde yatırım yapmayı planlayan işletmelerin oranı ilk yarıda yüzde 24,6 seviyesindeyken bu ikinci yarıda yüzde 30,3'e, 2010 ilk yarıda yüzde 39,5'e yükseldi.

Yatırımlarda görülen ''nispi iyimserlik'' yurt dışında yatırım yapmayı planlayan işletmeler için de geçerli olurken, ilk yarıda yüzde 7,5 olan yurt dışında yatırım planlayan işletmeler oranı ikinci yarıda yüzde 7,6'ya, 2010 ilk yarıda ise yüzde 9,6'ya çıktı.

Ankete cevap veren işletmelerin yüzde 15,8'i 2009 ikinci yarıda iç piyasaya verdikleri siparişlerin bir kısmını kriz nedeniyle iptal etmek zorunda kaldıklarını belirtirken, işletmelerin yüzde 24,6'sı iç piyasadan almış oldukları siparişlerin bir kısmında iptallerle karşılaştıklarını, yüzde 10,6'sı da ikinci yarıda dış piyasaya verdikleri siparişlerin bir kısmını kriz nedeniyle iptal etmek zorunda kaldıklarını bildirdi.