İlk Türk uçağının üretildiği fabrika 'şehir parkı' olacak

MAHMUT SABAH

KAYSERİ - İlk Türk uçağının üretildiği Kayseri Tayyare Fabrikası, bugünkü adıyla Hava İkmal Bakım Merkezi 'şehir parkı' oluyor. 1920'li yılların ikinci yarısında kurulan ve değişik tipte 257 adet uçak üreten fabrika, güneydeki Esenyurt'tan, şehrin kuzeyine taşınarak Erkilet Havaalanı'na komşu olacak. Fabrikanın taşınmasıyla ortaya çıkacak 2 milyon metrekarelik alan ise New -York'un Manhattan semtindeki Central Park benzeri parka dönüşecek. Büyükşehir Belediye Başkanı Mehmet Özhaseki, 88 yıllık geçmişe sahip fabrikanın, bugünkü işlevini taşınacağı yerde de sürdüreceğini, boşaltılacak alanda ise çağdaş çizgiler taşıyan bir park kurulacağını söyledi. 

İmaj projelere yoğunlaştık 

Kenti kendine özgü bir turizm ve ticaret merkezi kimliğine kavuşturmayı hedefleyen “Ufuktaki Kent Kayseri Projesi”nin noksansız uygulanması için çaba harcadıklarını belirten Özhaseki, "Kayseri'yi geleceğe taşıyacak 'imaj' projelere yoğunlaştık. Örneğin; 'finans merkezi' kimliği ile ortaya çıkacak 'Sahabiye Dönüşüm Projesi', Hava İkmal'in 2 milyon metrekarelik bölümünde oluşacak, ' Kayseri Şehir Parkı' ve Eski Sanayi Sitesi'nin yeni bir çehre ile ortaya çıkmasını sağlayacak 'Şehr-i Derya Dönüşüm Projesi' bunlardan sadece birkaçı. Hava İkmal'in yerinde kurulacak şehir parkında, Manhattan'da olduğu gibi, tepeler, göller, köprüler olacak. Park, içinde su oyunlarının, yürüyüş yollarının, sportif alanların, aromatik bahçelerin, seyir kulesinin, yeme içme mekanlarının yer alacağı yeşil bir vahayı andıracak” diye konuştu. 

Park projesinin Abdullah Gül'ün Cumhurbaşkanlığı döneminde, Genel Kurmay'ın da görüşleri alınarak gündeme taşındığını, konu hakkında Başbakan Ahmet Davutoğlu'na bilgi verildiğini kaydeden Özhaseki, "Hava İkmal 15 -20 yıl öncesine kadar şehir dışındaydı. Son yıllarda şehrin büyümesiyle sıkışıp içinde kaldı. Başlangıçta fabrika ile Talas Bulvarı arasındaki boş alanı park yapma fikri vardı. Sonra Hava İkmal'in, yani fabrikanın da taşınması konusuna yoğunlaştık. Askeri cihetten gelen teklifl er fabrikanın, Erkilet Hava Üssü'nde bulunan Fasbat tesislerinin devamındaki bölgeye taşınması şeklinde olunca, park projesine fabrikanın konum alanını da dahil ettik. Zira iki tesisin, havaalanına komşu olması, hem ekonomik kazanım bakımından faydalı olacak, hem de iş hacminin gelişmesine katkı sağlayacaktı" şeklinde konuştu. 

Davutoğlu'nun talimatını bekliyoruz 

Fasbat tesislerinin yanındaki uygun alanlardan bir bölümünün istimlak edilmesi gerektiğini vurgulayan Özhaseki, "Başbakan Davutoğlu'na, 10 başlıkta toplanan ve Kayseri'yi sağlıklı bir geleceğe taşımayı amaçlayan projelerimizden söz ettik. Hava İkmal'in durumunu anlatarak, ' Uçak üretiminden artık çok uzak kalmış bir tesis. Fabrika 700 dönüm kapalı alana sahip. Şartlar taşınmasını gerektiriyor. Havaalanı çevresinde uygun alanlar var. Bunların bir bölümü Hazineye, bir bölümü şahıslara ait. Buradan 1.5 milyon metrekarelik alanın istimlaki gerekiyor. Ya, siz istimlaki yapın, taşıma işini biz yapalım, ya da taşımayı siz yapınız' dedik. Bu teklif Başbakanımızın çok hoşuna gitti. İki teklif de bize uyar. Artık gelinen noktada Davutoğlu'nun talimatını bekliyoruz" dedi. İstenirse, Ankara'nın söz konusu alanın istimlakini yapabileceğini belirten Özhaseki, "Böylece biz de hemen tesislerin inşasına başlarız. İsterlerse istimlaki de, fabrika inşaatını da biz yaparız. Tabii bu durumda Hava İkmal Merkezi'ne ait 2.7 milyon metrekare alanın tapusunun bize verilmesi lazım" diye konuştu. 

Özhaseki, Büyükşehir Belediyesi'nin, bugünkü piyasa değeri 100 milyon liranın üzerinde olan, Kayseri ve Civarı Elektrik Türk Anonim Şirketi'nde hisselerin yüzde 51'ne sahip olduğunu, şehir parkı projesi için öngörülen finansmanın bu hisselerin satışından sağlanacağını belirtti. Özhaseki, projenin uygulanması halinde, Hava İkmal Merkezi alanı içindeki askeri lojmanların yerinde kalacağını da sözlerine ilave etti.

Fabrika'da üretim 1947'ye jadar sürdü

Türkiye'nin ilk uçak fabrikası olma özelliğine sahip Kayseri Tayyare Fabrikası, 1925-26 yıllarında Türkiye Tayyare Cemiyeti ve Alman Junkers Tayyare Fabrikası'nın ortaklaşa oluşturdukları TOMTAŞ şirketi tarafından kuruldu.

Fabrikada öncelikle Junkers tipi uçakların bakım ve onarımı yapıldı ve sonra üretime geçildi. Ancak üretim aşaması Türk-Alman işbirliği anlaşması, yüksek maliyet ve işgücü kullanımı nedeniyle sarsıntıya uğrayınca fabrika 2 yıl sonra kapandı. Türk Tayyare Cemiyeti, Almanlarla yapılan anlaşmayı 1930'da feshederek, fabrikayı Milli Savunma Bakanlığı'na devretti. Ancak bu süre içinde uçak bakım ve onarım işleri sürdü.1932'de ABD'nin Curtiss şirketi ile yeni bir anlaşma yapılarak uçak üretimine yeniden başlandı. Üretilen uçakların deneme uçuşlarında çok beğenildi. İlerleyen süreçte 33 Curtiss Hawk, 8 Fledgling, 45 Gota, 145 Pzl-24 ve 26 adet Magister tipi olmak üzere toplam 257 uçak üretildi. Üretim 1947'ye kadar sürdü. 1950 yılından itibaren tesisin ismi Hava İkmal Bakım Merkezi olarak değiştirildi. 1970 yılında reorginazyon ve modernizasyon projesine dahil edilerek, Hava İkmal ve Bakım Merkezi oldu. 1975'te ismi İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı olarak değiştirildi. Kuruluş 1986'dan bu yana 2. Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı adıyla faaliyetlerini sürdürüyor