‘İkinci 500’ün borç sarmalı daha büyük!

İSTANBUL (DÜNYA) - İstanbul Sanayi Odası (İSO), geçen ay kamuoyuna açıkladığı Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu – 2013 Yılı araştırmasının ikinci cildini yayımladı. Bir önceki yıla göre net satışlarını yüzde 13.4 artırarak 73.6 milyar TL’ye çıkaran İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu araştırmasında, ilk sırayı 187 milyon 916 bin TL’lik cirosu ile 2012 yılı çalışmasında 21. sırada yer alan Gamateks Tekstil aldı. 187 milyon 697 bin liralık üretimden satışlarıyla ikinci sırada yer bulan KİBSAŞ Karadeniz İnşaat ve Beton, 2012 araştırmasında beşinci sırada bulunuyordu. 2013 yılında net satışlarını 187 milyon 675 bin TL’ye çıkaran Teksüt Süt de üçüncülüğe oturdu. 

İSO’nun İkinci 500 Büyük araştırması, bu şirketlerin toplam borçlarının artışının, borç/öz kaynak oranlarına ciddi bir negatif etki yaptığını ve vergi öncesi dönem kar ve zarar toplamı kaleminin yüzde 30.2 azaldığını ortaya koydu. Toplam borçları yüzde 28.5 ile Birinci 500 Büyük’e göre 3 puan daha fazla artan İkinci 500 Büyük’ün, özellikle uzun vadeli borçlarının, büyük şirketlere göre iki misli daha fazla, yüzde 61.8 artması dikkat çekti. 

Geçen yıl döviz kurlarında yaşanan dalgalanmanın yarattığı finansal maliyetin, Birinci 500 Büyük’te olduğu gibi İkinci 500 Büyük’te de oldukça yüksek olduğu görülüyor. İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu, 2013 yılında faaliyetlerinden elde ettiği 5.4 milyar TL’lik karın yarısından fazlası olan 2.7 milyar TL’sini finansman gideri olarak kaybetti. 

‘Büyükler ödemelerini hızlı yapmalı’ 
Şirketlerin borç/öz kaynak oranı 2013 yılında 24.3 puan artarak yüzde 157.8’e çıktı. 2011 yılında ekonomideki hızlı büyüme ortamında yüzde 144.5 seviyesine yükselen, 2012 yılında ise ekonomideki yavaşlama ile yüzde 133.5 seviyesine inen toplam borçlar/öz kaynak oranı, tıpkı Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nda olduğu gibi, 2013 yılında son 10 yılın zirvesini gördü. İSO’dan yapılan açıklamada gelişmiş ülkelerde bu oranın yüzde 70’ler seviyesinde bulunduğu belirtilerek şu ifadelere yer verildi: 
“Geçen yıl yaşanan finansal dalgalanmalar şirketlerin tüm dengelerini olumsuz etkilemiş görünüyor. Özellikle İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun, bu nedenle borçlar ve öz kaynaklar ilişkisini gösteren verilerinde tam bir bozulma olduğu söylenebilir. Şirketlerinin faaliyetlerini sürdürmek için finansman ihtiyaçları oldukça yükseldi. Burada özellikle aktifl erin optimize edilerek ve etkili bir kaynak yapısı yönetimiyle şirketlerin işletme sermayesi ihtiyacının düşürülebileceği söylenebilir. Bu sebeple stratejik ortaklıklar ve duran varlık satışlarının öne çıkabilme olasılığı görülüyor. Bunun yanında özellikle küçük şirketlerin bu sıkıntısının önüne geçebilmek için, tıpkı ABD’de son aylarda yapıldığı gibi büyük şirketlerin, küçük şirketlerin ödemelerini daha hızlı yapmaları noktasında bir önlem alınabilir.” 

Zarar eden şirketler arttı 
İSO’nun açıklamasında, şirketlerin borçlanmalarını ağırlıklı olarak banka kredileriyle yaptığı, bono, tahvil, halka arz, uzun vadeli finansman gibi borçlanma araçlarından yararlanmadıkları, Türkiye Kalkınma Bankası’nın daha işlevsel hale getirilmesi gerektiği vurgulandı. 

2013 yılında İkinci 500 Büyük kapsamındaki kuruluşlarda kar edenlerin sayısı 417’den 377’ye geriledi. Zarar eden kuruluşların sayısı da 83’ten 123’e çıktı. İSO açıklamasında, “2008 ve 2011 yıllarında küresel piyasalarda yaşanan dalgalanmaların yarattığı olağanüstü koşulları saymazsak, son 10 yıldır bu kadar yüksek zarar eden şirket sayısına ilk kez rastlıyoruz” denildi.

İhracatları yüzde 3.7 arttı
İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun ihracatı 2013’te yüzde 3.7 artarak 10 milyar dolar oldu. 2013 yılında Birinci 500 kuruluşun ihracatı yüzde 0.7 düşerek 63.3 milyar dolar olmuştu, Türkiye ihracatı ise yüzde 0.4 gerilemişti. İSO İkinci 500’ün ihracatının toplam satışları içindeki payının 2013 yılında yüzde 25.9 olması da önemli bir gösterge oldu. İkinci 500’ün toplam ihracatının Türkiye ihracatı içindeki payı ise 2012 yılında yüzde 6.4 iken, 2013 yılında yüzde 6.6’ya yükseldi. İkinci 500 şirketleri ihracatta Türkiye ortalamasının ve Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun üzerinde performans gösterdi. İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun ihracattaki göreceli rekabetçiliği orta-uzun vadede ümit verirken, ihracat desteklerinde orta ölçekli firmaların önceliğini de ortaya koydu. İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nda satışların maliyetinin net satışlara oranı yüzde 82.6 oldu. Buna bağlı olarak yüzde 17.4 brüt satış karı elde edildi. Bu oranın, Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun brüt satış karlılığının 1.9 puan üzerinde olduğu vurgulanan açıklamada, “İkinci 500 Büyük Kuruluşu’nun FAVÖK/satış hasılatı oranı ise yüzde 9.4 oldu” denildi.

Teknolojide Birinci 500’e fark attılar
İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun, Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’na teknolojiyi daha iyi kullandığı belirlendi. Türkiye’nin İkinci 500’ünde teknoloji yoğunluklarına göre yaratılan katma değer dağılımında ileri teknoloji yüzde 4.6’lık bir oranla dikkat çekiyor. Bu oran İlk 500’de yüzde 2.6’ydı. İSO’dan yapılan açıklamada, “Teknolojide biraz daha iyi görünse de finansal yetersizlik nedeniyle İkinci 500’ün Ar-Ge harcamalarına ayırdıkları pay oldukça düşük, yüzde 0.27. Sanayileşmiş ülkelerde şirketlerin Ar-Ge harcamalarının satışlara oranı yüzde 6-8'e kadar yükselmektedir” denildi.

İstihdamları yüzde 6.4 yükseldi
İkinci 500 Büyük Şirket’te toplam çalışan sayısı 2012’de 206 bin 68 kişi iken 2013’te 219 bin 218 kişiye yükseldi. Ödenen toplam maaş ve ücretler de 5.9 milyar liradan 6.8 milyar liraya çıktı. İSO’dan yapılan açıklamada şöyle denildi: “Sanayicimiz birçok sorun ile var olmaya çalışırken, diğer yandan toplumsal refaha katkısını sürdürdüğünü kimse göz ardı edemez. Birinci 500’de olduğu gibi İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu da en zor dönemlerinde bile istihdamını artırıyor. Çalışan ücretlerini de enfl asyonun üzerinde artırdıkları dikkat çekiyor. Özellikle özel sektörde çalışan sayısının yüzde 6.4 artması ve ücretlerin de yüzde 15.5 oranında yükselmesi bunu göstermektedir.”

Her iki ligin de yükseleni Antep ve Denizli

Türkiye’nin 2013 yılı ‘üretimden satış’ rakamlarına göre ilk 1000 firması belli oldu. İstanbul Sanayi Odası (İSO) dün İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu listesi de açıklayarak, Türkiye’nin dev sanayi kuruluşlarının performanslarını ortaya koymuş oldu. Gazeteniz DÜNYA veriler ışığında kentleri mercek altına aldı. Her iki liste de yükseliş sağlayan Türkiye’nin iki kenti Gaziantep ve Denizli oldu. 

Irak krizinin kapısını çaldığı Gaziantep, 2013 yılı verilerine göre İlk 500’de firma sayısını 23’ten 24’e, İkinci 500’de ise firma sayısını 27’den 33’e yükseltti. Bir dönem tekstil sektörünün sıkıntıya girmesi ile zor günler yaşayan Denizli de de yüzler güldü. İlk 500’de Denizli firma sayısını 11’den 12’ye, İkinci 500’de ise 10’dan 11’e yükseltti. Böylece her iki listede de artış sağlayan kent unvanına hak kazandı. 

Sadece İSO İkinci 500 verileri değerlendirildiğindeyse bu liste düşüş gösteren kentler, Adana, Adapazarı, Antakya, Antalya, Bursa, İzmir, Kayseri, Kütahya ve Mersin. Ancak İlk 500 dikkate alındığında bu kentlerin durumu şöyle: Adana toplamdaki şirket sayasını 27’den 24’e düşürdü. Adapazarı’nın ilk 1000 içindeki şirket sayısı değişmeyerek 12 oldu. Antalya’da ise ilk listede düşüş olmadı. Ancak ikinci listedeki durum nedeniyle kent düşüş kaydetmiş oldu. 

Bursa İlk 500’ün yıldız kentlerinden biriydi. Her iki liste değerlendirildiğindeyse 2012 yılı verilerine göre 65 firması ilk 1000 içinde olan kentin yeni verilerle 3 şirket kaybederek 62 firmasının devler ligine dahil etti. İzmir ise toplamda şirket sayısını yükseltirken, İkinci 500’de düşüş gösteren kentlerden oldu. 

İkinci 500 listesinden bu yıl ismini sildiren kentler ise Adıyaman, Niğde, Karaman, Malatya oldu. Adıyaman ve Niğde böylece her iki listeden de ismini sildirerek devler liginden çıkmış oldu. Karaman ise firmasını İlk 500’e yükselttiği için bu listeye veda etti. Malatya’nın da bir firması İlk 500 listesine çıkarken, diğer firmasının da küme düşmesi, kentin adını sadece İkinci 500’den sildirmesine neden oldu. 

Bilecik ve Karabük ise 2012 verilerine göre listede yoktu. Bilecik’in bir firmasının İlk 500’den düşmesi ile kent ismini ikinci listeye yazdırmış oldu. Karabük’ten ise 2 firma bu listeye girerek, kentin ismini İkinci 500’e yazdırdı. Ancak bu firmalardan biri sıfırdan listeye dahil olurken, diğeri ilk listeden düştü. 

İlk 1000 içinde bu kentlerin adı yok 
İkinci 500 listesinde 36 kentin listede adı yok. Ancak bundan daha çarpıcı bir sonuç ise her iki listede de 24 kentin kendini temsil edecek bir firmasının bulunmaması. Bu kentler alfabetik sıralamaya göre şöyle: Afyon, Ağrı, Aksaray, Ardahan, Artvin, Bartın, Batman, Bayburt, Bingöl, Bitlis, Çorum, Erzincan, Gümüşhane, Hakkari, Iğdır, Kars, Kırıkkale, Kilis, Niğde, Sinop, Şanlıurfa, Şırnak, Tunceli

BAŞKANLAR NE DEDİ? 
ADİL KONUKOĞLU / Gaziantep Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı 

Yıldızı en çok parlayan kent Gaziantep 
2013 araştırma sonuçlarına göre, Gaziantep’ten 33 sanayi kuruluşu listeye girmiştir. Gaziantep’ten listeye giren sanayi kuruluşlarının toplam üretimden satışı 4 milyar 111 milyon TL’ye ulaşmıştır. Geçen yılın üretimden satışına göre 2013’de yüzde 44 oranında artış olmuştur. Gaziantep, 500 firmanın üretimden satışlarını yüzde 6,8’ini tek başına karşılamıştır. Sanayi kuruluşu sayılarına göre ilk 10 il içinde Gaziantep’in üçüncü sırada geldiğini görüyoruz. İller bazında bakıldığında yıldızı en çok parlayan kent Gaziantep olmuştur. Listeye 6 yeni firma sokmuştur. Büyük azim ve özveriyle çalışan sanayicilerimizi, Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluşları arasında görmek en büyük gurur kaynağımızdır. Hiçbir fedakarlıktan kaçınmayarak, ülkemizin ve şehrimizin kalkınmasına büyük destek veren siz firmalarımızın değerli temsilcilerini, çalışanlarını ve emeği geçen herkesi en içten duyularımla kutlarım. Önümüzdeki yıllarda bu listelerde daha fazla Gaziantepli firma göreceğimize inanıyorum. 

MÜJDAT KEÇECİ / Denizli Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı 
Rakipler 3. Bölgede Denizli 2.'ncide
2013 yılında İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun ihracatı yüzde 3,7 oranında arttı. Birinci 500 Kuruluşun ihracatının yüzde 0,7 azaldığı düşünülürse bu rakam görece başarılı bir performans demek. Ancak diğer taraftan şirketlerin borçları da artıyor. 2013 yılında toplam borçları yüzde 28,5 ile Birinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’na göre 3 puan daha fazla artan İkinci 500 Büyük Şirket’in, özellikle uzun vadeli borçlarının, büyük şirketlere göre iki misli daha fazla, yüzde 61,8 oranında artması dikkat çekici bir noktadır. Şirketlerin faaliyet karlarında, tıpkı 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nda olduğu gibi bir düzelme varmış gibi görünüyor. Çünkü Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nda da enfl asyonun biraz üzerinde bir artış yaşanmış. Bu noktada akla gelen ilk şey verimlilik bazlı bir artış olduğu. Fakat asıl nedenin bu olmadığını belirtmek gerekiyor. Finansal uzmanlar, bunu özellikle ithalata dayalı temel hammaddelerin, dalgalanma öncesindeki düşük kurla ithal edilmesi ve sonrasında yaşanan kur artışlarının fiyatlarda ve dolayısıyla gelir tablolarında yarattığı olumlu etki olarak görüyor. Denizli, geçen sene ile karşılaştırıldığında daha fazla sayıda firmayla listede temsil edilirken, benzer yapı ve büyüklükteki bazı illerin sıralamaya dahil olan firma sayılarını artırdıkları görülüyor. 2010’da listede 20 Gaziantepli firma yer alırken bu sayı 2011’de 24’e, 2012’de27’ye ve 2013’te de 33’e yükseliyor. Kayseri’nin temsilci sayısı 2012’ye göre 18’den 15’e düşerken, Konya’nın temsilci sayısının da geçen seneden bu yana 14’den 16’ya yükseldiği görülüyor. 2009’da yayınlanan teşvik yasasında üçüncü bölgede yer alan bu illerin, ikinci bölgedeki Denizli’ye kıyasla istihdam ve ihracatta olduğu gibi İSO 500 sıralamasında da öne çıktığı görülüyor. 

MEMİŞ KÜTÜKÇÜ / Konya Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı 
İlk 1000’deki Konyalı dev sayısı 25’e yükseldi 
Bu yıl, İlk 500 Büyük Sanayi Kuruluşu arasında 9 firmamız yer almıştı. İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu listesinde da 16 firmanın yer almasıyla Konya İlk 1000’de 25 firmayla temsil edilmiş oldu. Bütün olumsuz gelişmelere rağmen listedeki gücünü artıran Konyalı sanayiciler takdire şayan başarılara imza attı. Tebrik ediyoruz. İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu arasındaki devlerimiz, Enka Süt, Aydınlar Yedek Parça, Altınapa Değirmencilik, Akbel Süt, Kombassan Kağıt, Büyük Hekimoğulları, Atiker Metal, Selva Gıda, Kompen PVC, Komgıda, Safa Tarım, Ulusan Alüminyum, Tosunoğulları Mobilya, Komyapı Hazır Beton, İzi Süt, Serin Treyler. Ulusan Alüminyum ise listeye yeni giren firmamızdır. 

ŞERAFETTİN AŞUT / Mersin TSO Yönetim Kurulu Başkanı 
Mersin kurumsallaşmayı öğreniyor 
Listeye giren Mersin firmalarının sayısındaki artış, kent ekonomimiz adına gurur vericidir. Birçok firmamızın sıralaması değişse de, listelerdeki yerini koruması, ikinci 500’deki firma sayısı azalmış gibi görünse de bunların aslında ilk 500’e çıkması Mersin ekonomisinin istikrarını ve yükselişini yansıtmaktadır. Listeye yeni girenlerin kısa sürede yükseldiğini görüyoruz. Yani, Mersin firmaları kurumsallaşmayı öğreniyor.

İŞTE İKİNCİ 500'ÜN GÖZBEBEĞİ OLAN FİRMALAR

MURAT UNAT / UNAT YAĞ YÖNETİM KURULU BAŞKANI 
3. büyük ihracatçı Unat ekip ruhu ile büyüdü 
Öncelikle Gaziantep’in listede 33 firmayla yer almasından mutluluk duyduk. Bizlerde firma olarak yer almaktan ayrıca mutluyuz. Firmamız özellikle ihracatta son yıllarda yukarı doğru bir ivme yakaladı. Yurt dışı pazarlara yönelik ciddi araştırmalar yapıyoruz. Bunun sonucu listenin en fazla ihracat yapan 3. firmasıyız. Ekip ruhunun başarımızda çok önemli bir payı var. Yükselişimizi artırabilmek ve ekonomiye katkı sunmaya devam etmek amacındayız. 

SALİH DEMİR IŞIK / AHŞAP GENEL MÜDÜRÜ 
2014 hedefi listenin ilk 500’ü oldu 
Açıklanan veriler ile 278’inci sıradan ilk 17 arasına geldiğimiz ortaya çıktı. Bilim ve teknoloji büyük bir hızla ilerliyor. Uluslararası fuarlarda her yıl yeni ürünler sunulmakta. Bu süreçten tüm dünya ülkeleri etkilenmekte. Bu yarışa her ülke imkânları nispetinde katılmakta. Biz Türkiye olarak bugün haklı olarak iyi yerlere geldik. Işık Ahşap olarak 40 ülkeye ihracat yapıyoruz. Yeni yatırımları ile ahşap sektöründe Türkiye’nin dünyaya açılan yüzü olmayı hedefl iyoruz.2014 yılı hedefimiz ilk 500 sanayi kuruluşu arasına girerek, pazar payımızı artırmak, ihracatı artırmak ve yeni yatırımlar ile büyüme hızımızı artırmak. 

AHMET ÖZKAYAN / ERMAKSAN MAKİNE GENEL MÜDÜRÜ 
Ermaksan, 2018’de ilk 250’de olmak istiyor 
229’uncu sıradan 147’nci sıraya yükseldik.Yükselmemizdeki sebep yatırımlar, yeni, inovatif ve teknolojik ürünler ve pazarlama faaliyetlerimiz diyebiliriz. Ermaksan olarak İSO 500 içindeki yükselmemizi sürdürmeyi planlıyoruz. Hedefimiz 2018 yılında ilk 250 içinde yer almak. 

MESUT ÇAKMAK / BEŞYEM VE BEŞAN NİŞASTA GENEL MÜDÜRÜ 
Beşler Grup’un listede 4 firması var 
İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu listesine bu yıl 4 firmamızla girmemiz bizi gururlandırdı. Bizim açımızdan burada en dikkat çeken unsur daha yeni kurulan Beşyem ve Beşan firmalarımızın da bu listede yer almasıdır. Beşler Grup olarak kurulduğumuz günden bu yana her zaman kaliteye ve insana yatırım yapmayı kendimize şiar edindik. Kurulduğumuz günden bu tarafa aynı çizgimizi koruduk. Bugün artık bunun meyvelerini yiyoruz. Grup olarak en büyük hedefl erimizden birisi de önümüzdeki yıldan itibaren İSO birinci 500 listesine yükselmek ve orada kalıcı olmaktır. 

ŞAHİN AYDEMİR / HASTAVUK GENEL MÜDÜRÜ 
Hastavuk, ileri teknoloji yatırımı ile yükseldi 
Sıralamada 316’dan 88’e yükseldik. HasTavuk olarak 1972 yılından beri tavukçuluk sektörüne damızlıkçı firma olarak hizmet ediyoruz. Bu alanda yüzde 70 pazara sahip firmamız, 2012 yılında yeni yatırımlarla beyaz et sektörüne giriş yaptı. Dünyanın en ileri teknolojisine dair yapılan yeni yatırımlar, beraberinde yüksek kaliteyi, 1500’lere varan istihdamı ve elbette ciroyu beraberinde getirdi. Büyük hamlelerin sonuçlarının büyük olacağı gibi, ISO Türkiye’nin en büyük şirketler sıralamasındaki dikkati çeken yükseliş, sektöründe ilkleri başaran HasTavuk için doğal bir sonuçtur. 

MÜRSEL ÖZTÜRK / BURSA ÇİMENTO GENEL MÜDÜRÜ 
Satışlarımız yüzde 7 arttı 
2013 yılında 2012’ye oranla hacimsel olarak satışlarımız yüzde 7 arttı. Buna bağlı olarak ciromuzda yüzde 10,5 yükseldi. Bölgedeki yatırımlar hacimsel olarak satışlarımızın artmasını sağladı. Bunların başında hızlı tren ile İstanbul-Bursa-İzmir Otoyolu projeleri geliyor. Ayrıca kamu ve alışveriş merkezi yatırımları da büyümemizdeki etkenler arasında. 

TUFAN BALLI / ÖZBAL ÇELİK BORU YÖNETİM KURULU BAŞKAN VEKİLi 
Başarıyı iç piyasadaki hareket getirdi 
İkinci 500 listesinde 334. sıradan 378’inciliğe yükseldik. Bu yükseliş satışlarımızdaki artış ile gerçekleşti. Satışlarımızdaki artış iç piyasadaki hareketten kaynaklandı. Aynı zamanda sac fiyatlarının stabil seyretmesi de satışlarımız üzerinde etkili oldu. Bu yıl ise çok daha ileriye gideceğiz çünkü henüz yılın ilk yarısında dahi önceki yıla oranla ciromuzda ciddi artışlar gerçekleşti. Yılsonunda yaklaşık yüzde 25’lik büyüme hedefl iyoruz. Bu yıl hem iç piyasada hem de dışarıda ciddi gelişmeler oldu. İçeride liman kazık borularına talepler arttı ve devlet su işlerinin ana ishale hatlarına yöneldik. Yurtdışında ise özellikle Arap ülkeleri ve Kuzey Avrupa ülkelerinde yeni pazarlarla çalışmaya başladık. Bu da satışlarımızı artırdı.