İhracatla % 40 büyüyen çiçekte girişimcilere 'yeni pazar' fırsatı

Sayime BAŞÇI

İSTANBUL - Kesme çiçek sektörü yeni bir atılım döneminde. Son 3 yıldır yüzde 30-40 arasında büyüyen sektör, geçtiğimiz yıl 40 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirdi. Sektörün en verimli dönemi, sevgililer gününün de etkisi ile şubat ayı gibi görünse de, orkide, lilyum, glayöl gibi farklı çeşitlerin üretilmeye başlaması ile talep yıl geneline yayılmış durumda. İhracatta da yine çeşit bazlı bir atılım içinde olan kesme çiçek sektörü, geleneksel Avrupa pazarı dışında, Türkmenistan ve Irak gibi ülkelerde hızlı bir çıkış yakaladı. Dönüm başına 30 ile 50 euro arası yatırım maliyetine sahip sektörün kâr vaadi ise dönüm başına 5 bin TL'lere kadar çıkabiliyor.

KARADENİZ VE AKDENİZ KIYI ŞERİDİ YATIRIMCILARI BEKLİYOR

Son rakamlara göre Türkiye genelinde 5 bin dönüm alanda kesme çiçek ile ilgili üretim gerçekleştiriliyor. Hem iç pazar hem de ihracat odaklı büyüyen sektör, 10 yıl öncesine göre üretim alanını 2 kat artırmış durumda. Üretimde kıyı şeridinin ön plana çıktığı sektörde, en büyük üretici iller Antalya İzmir, Yalova, Bursa. Son dönemlerde Karadeniz ve Akdeniz kıyı şeridindeki diğer iller, yatırım için ön plana çıkıyor. Karanfil, glayöl ve krizantem en büyük üretim kalemleri. Sektörde son dönemlerde şebboy, orkide, antorium gibi çeşitler de ön plana çıkmaya başladı. Özellikle Karadeniz Bölgesi, sektör yöneticilerinin yatırım için ilk sırada işaret ettiği bölge.

Son 3 yıldır yüzde 30-40 arası büyüme gösteren sektörün yatırım açısından önemli fırsatlar barındırdığına işaret eden Antalya Kesme Çiçek İhracatçıları Birliği Başkanı Osman Bağdatlıoğlu, hem pazarda hem de ihracatta büyümenin devam edeceğini aktardı. Bağdatlıoğlu, özellikle Antalya-Mersin arasındaki kıyı şeridini yatırım için en uygun alanlar olarak gösteriyor. Sektöre yatırım yapmak isteyen girişimcilerin hem ihracatı hem de iç pazarı düşünmesi gerektiğini kaydeden Bağdatlıoğlu, minimum sermayeler ile yüksek getiri sağlanabileceğini belirtti.

UYGUN İKLİM VE TEKNOLOJİ İLE 5 BİN TL'LİK KAR MÜMKÜN

Sevgililer Günü, bayramlar, Anneler Günü gibi özel dönemlerde en hareketli günlerini yaşayan sektörde, işlerin iyi gitmesi için iklim önemli bir faktör. Dönüm başına alınan verim de karlılık açısından büyük önem taşıyor. Gündeş Çiçekçik'in sahibi Ömer Gündeş, yeterli teknolojik yatırım ve uygun iklim ile dönüm başına alınan kârın 5 bin TL'lere kadar çıkabileceğini söyledi. Firmaların dikkat etmesi gereken bir başka noktanın özellikle ihracat yapmak isteyenler için hedef pazar stratejisi olduğunu kaydeden Gündeş, "Sektörde yüzde 90 şubat ayında randıman alabilirsiniz.

Özel günlerde talep oldukça yüksek oluyor. Bu yatırıma başlamadan önce satılabilecek, yetiştirilebilecek süs bitkisinin pazarını ayarlamanız gerekir. İhracat için öncelikle pazarı ayarlamak çok önemli. Üretilecek çeşitler de ihraç edilecek pazara göre seçilmeli. Türkiye'de kesme çiçek pazarında ağırlıklı üretim karanfil üzerine. Bunun dışında krizantem, şebboy, lilyum son dönemlerde üretimi artan çeşitler. Sektöre girişin başlangıç maliyeti 20 bin TL'yi bulabiliyor" bilgilerini verdi.

"ANTORİUM YATIRIMCILARA YENİ KAPILAR AÇACAK"

Sektörde ihracat çalışmaları daha çok ihracatçı birlikleri üzerinden devam ederken, iç pazarda ise satışlar kooperatifler üzerinden devam ediyor. SS Flora Çiçekçilik Üretim ve Pazarlama Kooperatifi, çoğunluğu küçük aile işletmesi olan 22 firma ile çalışıyor. 2011 yılında 73 milyon TL'lik satış yapan bu kooperatif, toplam iç pazarın yüzde 6'sına hakim. Kooperatif Başkanı Muammer Yazıcı, sektörde yatırımın kilit noktasını kaliteli üretimin oluşturduğu görüşünde. Yazıcı, sektörün her yıl ciddi büyümelerle yatırımcısına önemli kazanımlar sağladığına işaret ederek, sektöre girmek isteyen girişimcilere şu ipuçlarını verdi:

"Dünya pazarlarında ekonomik değeri olan birçok çiçek çeşidi artık Türkiye'de yetiştiriliyor. Sektörde devam eden ithalat aslında iç pazardaki talebin de göstergesi. Örneğin, sevgililer günü 1,5 - 2 milyon kaliteli gül ithal edildi. Bu alanda bir boşluk olduğu görülüyor.Ayrıca son yıllarda talep edilen çiçek çeşitlerinin en önemlilerinden orkide ve antorium saksılı veya kesme olarak kullanılıyor. Antorium da kesme çiçek olarak halen sınırlı olan üretimi yeni yatırımlara kapı açacaktır. Gül, orkide, antorium gibi çiçeklerin üretimi hem seralarda hem açık alanlarda hem topraklı hem de topraksız olarak gerçekleştirilebiliyor. Sera maliyetleri ,yerli ve ithal sera olarak çok değişken. Anahtar teslim bir seranın metrekaresi 30 - 50 euro arasında değişiyor."

DOĞU KARADENİZ'DE KESME ÇİÇEK FINDIĞA ALTERNATİF

Kesme çiçek sektöründe öne çıkan yatırım bölgelerinden bir tanesi de Doğu Karadeniz bölgesi. Halen bölgenin en büyük geçim kaynağını fındık oluştururken, değişken fiyat politikası, piyasadaki oynaklık, üreticiler için yeni alternatifleri gündeme getiriyor.

Ordu Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Turan Karadeniz bölgede gerçekleştirdiği konferanslarla üreticilere kesme çiçeğe yatırım yapın mesajı veriyor. Kesme çiçeğin bölgeden alınacak verim ile fındıktan daha karlı bir yatırım olduğuna işaret eden Karadeniz, bölgenin yılın 12 ayı verimli bir üretime imkan sağladığına dikkat çekti.

Yakın coğrafyadaki otellerden palmiye talebi arttı

Kesme çiçek dışında dış cephe bitkileri de özellikle ihracat pazarlarından yoğun talep görüyor. Bunun başlıca nedeni ise son dönemlerde özellikle Irak, Türkmenistan gibi ülkelerde artan otel sayısı ile dış cephe peyzajına verilen önem. Bu noktada öne çıkan ürün talebi ise palmiye çeşidinde yoğunlaşıyor. Dış mekan çiçeklerinde de 40 milyon dolarlık ihracat rakamına ulaşılmış durumda.

Yatırımcıların ürün çeşitlerini hedef pazarlara göre şekillendirmesi gerektiğini kaydeden Bağdatlıoğlu, İngiltere, Hollanda gibi ülkelerin en önemli ihracat pazarı olduğunu açıkladı. Bağdatlıoğlu karanfil dışında, raceldera ranagulus, anemon, orkide gibi tülerin ön plana çıktığını açıkladı. Bağdatlıoğlu, özellikle Irak, Türkmenistan, Azerbaycan gibi pazarlarda Türk müteahhitlik hizmetlerinin sektörün önünü açması bakımından bundan gelecek dönemlerde de önemli katkılar sağlayacağını kaydetti.

Gül üretiminde 20 dönüm orkidede iklimlendirme şart

Bugün en iyi yatırım fırsatlarını gül, orkide ve antorium türleri barındırıyor. Bu çiçeklerin üretimi kapalı, ısıtılabilen seralarda toprakta yetiştiği gibi topraksız üretim de yapılabiliyor. Üretim yerinin pazara yakınlığı oldukça önemli. Gülde en az 20 dönüm üzeri sera üretimi yapılabilir. Orkide çeşitlerinde üretimi dönüşümlü olduğundan (periodik ekim yapılmalı) en az 10 dönüm ekim yapılması uygun. Orkide ve antorium çeşitlerindeki bir başka kilit noktada seraların iklimlendirilmiş olması.

Adalarda başlayan serüven Hollanda'ya kadar uzandı

Türkiye'deki süs bitkileri üretiminin başlangıcı 1940'lı yıllara dayanıyor. İlk olarak İstanbul civarı ve Adalar'da başlayan çiçek üretimi, daha sonra Yalova'da gelişme göstermeye başladı. 1945 yılına kadar potansiyeli çok fazla fark edilmeyen kesme çiçek yetiştiriciliği, bu tarihte üreticilerin kooperatif çatısı altında birleşerek ürünlerini pazarlama kolaylığı bulmaları ile cazip hale gelmeye başladı. 1970'li yıllarda İzmir, bu sektöre dahil oldu. O yıllarda çiçek yetiştiriciliğinin sebzeden daha karlı görünmesi sektörün İzmir'de gelişmesinin önünü açtı. 1985 yılına gelindiğinde ise teknolojik alanda yaşanan gelişmeler, bugünkü noktaya gelişinin önünü açtı. Burada iki olay sektöre damgasını vurdu. Birincisi Antalya'da İsrail teknolojisi ile 40 dekar alanda üretilen kesme çiçekler, ihraç edilerek 1 milyon dolar gelir elde edildi. Bu durum Türkiye'de bazı düşünceleri de değiştirdi.

"Çiçek lüks tüketimdir, olmasa da olur.", düşüncesi yıkıldı; çünkü 1980'li yıllarda Ziraat bankası serada sebze yetiştirene kredi veriyor, fakat çiçek yetiştirene kredi vermiyordu. 1985 yılında ikinci önemli olay saksı çiçeği ithalatının serbest bırakılmasıyla Türk tüketicisinin o güne kadar sınırlı olan türler dışında dünyanın en güzel saksı çiçekleriyle tanışması oldu. Çok değişik ithal saksı çiçekleri iç piyasada kesme çiçek satışlarını önemli derecede azalttı. Bu durum 1990 yılına kadar devam etmiş, 1990 yılından sonra sınır ticaretiyle Bulgaristan, Romanya ve Rusya'ya yapılan ihracat, özellikle standart karanfil üretimini tekrar canlandırdı.