Hamiline çekte 'ayrıntıyı' atlayanlar, 1 yıla kadar hapis cezasının şokunu yaşıyor
2009'un son günlerinde yürürlüğe giren Çek Kanunu'nda "Ticari koçana hamiline çek yazan 1 yıla kadar hapisle cezalandırılır" maddesi çok sayıda mağdur yarattı.
Mehmet FİLOĞLU
İSTANBUL - Ticari çek koçanına hamiline çek yazanlar 'hapis şoku' yaşıyor. 1.5 yıl önce yürürlüğe giren Çek Kanunu'na göre hamiline çekler yalnızca hamiline çek kullanmak üzere basılan koçanlara yazılabiliyor. Yasada ticari çek koçanlarına hamiline çek yazanlar için ise "bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır" hükmü var. Ancak bunu bilmeyenler hala normal çeklere hamiline ibaresini yazmaya devam ediyor. İSMMMO Başkanı Yahya Arıkan, meslek odalarını bu konuda üyelerini bilögilendirmeye çağırırken, aksi taktirde birçok kişinin mağdur olabileceği uyarısında bulundu. Maliye Bakanlığı, orta vadede hamiline çekleri tamamen yasaklamayı planlıyor.
Bu yolla kayıt dışılığı önlemede büyük bir yol kat etmeyi hedefleyen ekonomi yönetimi, ticaret hayatından hamiline çekleri kaldırmayı kademeli olarak gerçekleştirmek istiyor. Bunun ilk adımı olarak 12 Aralık 2009'da meclisten geçen 5941 sayılı Çek Kanunu 20 Aralık 2009'da Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu yasa çek kullanımında radikal değişiklikler getirirken, aradan 1.5 yıldan fazla zaman geçmesine rağmen hala çok iyi bilinmeyen düzenleme tacirleri mağdur ediyor.
Yasa yoruma yer bırakmıyor
Çek Kanunu'nun 2. maddesinin 6. bendinde "Tacir olan ve tacir olmayan kişilere verilecek çekler ile hamiline düzenlenecek çekler, açıkça ayırt edilebilecek biçimde bastırılır. Hamiline düzenlenecek çekler için sadece bu çeklere ilişkin işlemlerin işlendiği ayrı çek hesapları açılır. Hamiline düzenlenecek çeklerde, hamiline çek defteri yapraklarının kullanılması gerekir. Çek yapraklarının üzerinde "hamiline" ibaresi matbu olarak yer alır" ifadeleri bulunuyor.
Bu yasaya aykırı davrananların cezasının düzenlendiği 7. maddenin 9. bendinde ise "Hamiline çek defteri yaprağını kullanmadan hamiline çek düzenleyen kişi, bu aykırılığı içeren her bir çekle ilgili olarak, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır" ifadesi var.
Oldukça açık ve yoruma yer bırakmayan bu maddelere rağmen bazı çek kullanıcıları hala uygun olmayan defterlere hamiline yazmaya devam ediyor. İSMMMO Başkanı Yahya Arıkan, bunu tamamen bilgisizliği bağlarken, sorunun çözümü için ise bu konuda eğitim verilmesi gerekliliğine işaret etti. Bu konuda en büyük görevin meslek odalarına düştüğünü kaydeden Arıkan, "Yasa bu kadar açıkken hala bu konudan mağdur insanların çıkması eğitimsizlikten başka bir gerekçeyle açıklanamaz. Gelecekte bu gibi mağduriyetlerin artmaması için meslek odaları üyelerine bu konuda eğitim vermeliler" diye konuştu.
Bankalar hem ödemek hem de bildirmek zorunda
Bankalar yanlış çek koçanına hamiline yazılmışsa bile ellerine gelen çeki ödemekle yükümlüler. Bu düzenleme de insanların hala yanlış çeke hamiline yazmasının nedenlerinin başında geliyor. Yazdığı çekin karşılığını ödeyen ve banka tahsilatında da sorun çıkmayan tacir, yasadışı bir işlem yaptığının farkına varamıyor.
Buna rağmen bankalar böyle bir durumla karşılaştıklarında mevcut delilleriyle birlikte durumu, tespit tarihinden itibaren en geç bir hafta içinde Cumhuriyet Başsavcılığı'na ve Gelir İdaresi Başkanlığı'na bildirmekle yükümlüler. Bu aşamadan sonra ise taciri yasal süreç bekliyor.
Her karşılıksız hamiline çek için 150 bin liraya kadar ceza
Karşılığı olmayan hamiline çeklerin cezaları da el yakıyor. Karşılığı olmayan her bir çek yaprağı için hakimler 1500 güne kadar ceza verebiliyor. Hakimler ayrıca her bir gün için de 20 liradan 100 liraya kadar fiyat biçiyor. Başka bir deyişle karşılığı olmayan tek bir çek yaprağı yazana 150 bin liraya mal olabiliyor.