Güneydoğu'ya yatırım akıyor

Leyla İLHAN

İSTANBUL -  Güneydoğu Anadolu Bölgesi, son dönemde yatırımcıların bölgeyi keşfetmesi ile birlikte imaj değiştirmeye başladı. Diyarbakır OSB'de doluluk oranı yüzde 98'e ulaştı, Mardin OSB'de yer bulabilmek neredeyse imkansız hale geldi. Önümüzdeki 5 yılda Marmara ve Ege'deki tekstil yatırımlarının yüzde 30'unun Güneydoğu'ya taşınması beklenirken, yabancı şirketler de ihracat potansiyelini göz önünde bulundurarak bölgede birbiri ardına yatırım kararı alıyor.

Ortadoğu'ya yakınlık cazibe katıyor

Türkiye'nin yeni üretim merkezi olarak adından söz ettirmeye başlayan bölgeye Marmara, Akdeniz, İç Anadolu hatta yurtdışından birçok yatırımcı üretimini kaydırıyor. Özellikle Suriye, Irak ve İran gibi gelişmekte olan pazarlara komşu olması, vizelerin kaldırılması, devletin son yıllarda sağladığı teşvik ve giderek artan işgücü bölgeyi birçok üretici için tercih unsuru haline getiriyor. Önümüzdeki 4-5 yıllık dönemde Türkiye'nin üretim merkezi olarak görülmeye başlayan bölgeye birçok tanınmış firmanın yatırım yapmaya başladığı dikkat çekiyor.

Doğu ve Güneydoğu İş Adamları Dernekleri Federasyonu'na (DOGÜNSİFED) göre bölgede yatırım yapmak isteyenlerin sayısı son yıllarda ciddi bir artış yaşıyor. Bu nedenle Diyarbakır OSB'de doluluk oranının yüzde 98 civarına çıktığı ifade edilirken, bazı firmaların Güneydoğu'da imza attığı yatım miktarının milyar dolar aştığı belirtildi.

Yabancılar da fabrika kuruyor

Bölgeye en son giden firmalar arasında Boydak Holding de bulunuyor. Boydak'ın Diyarbakır OSB'de 500 kişilik istihdam yaratacak mobilya fabrikasını devraldığı belirtiliyor. Boydak'ın yatırım kararı alması ve çalışmalarına başlamasının dışarıdan başka yatırımcıların ilgisini de bölgeye yönelttiği kaydediliyor.

Temmuz 2010'da İngiliz firması MSA Brother International tarafından Hakkari'de 6 milyon dolarlık Berçelan Su Paketleme Fabrikası'nın temeli atılırken, Yunanistan'ın en büyük plastik hammadde üreticisi Plastika Of Crete Gaziantep'te yatırım yapmak için çalışmalara başladı. Arazi hariç toplam yatırım tutarı 5 milyon doları bulan fabrikadaki üretimin 2011'de başlayacağı açıklandı.

Mardin OSB'de boş yer kalmadı

Doğu ve Güneydoğu İş Adamları Dernekleri Federasyonu (DOGÜNSİFED) Başkanı Tarkan Kadooğlu ise Güneydoğu'ya verilen son teşviklerden sonra gelen yatırımcı sayısında ivme gösteren bir artış yaşandığını söyleyerek, "Mardin OSB'de boş yer bulmak zorlaştı" dedi. Kadooğlu, Güneydoğu'ya yönelik ciddi bir politika geliştirilip, bölge dinamiklerini ortaya çıkaran bir çalışma yapıldığı taktirde bölgenin üretim merkezi olacağına sonsuz güvendiklerini belirtti.

Kadooğlu şöyle devam etti: "İşsizliğin yüksek olması, işçilik maliyetlerinin düşük olması açısından avantaj sağlıyor. İstanbul'da bir işçi bin lira maaş alırken, burada 600 liraya aynı iş yapılabiliyor. Dolayısıyla yüzde 30-35 gibi bir avantaj söz konusu. Ortadoğu'ya yakın olduğu için navlun daha ucuza geliyor, bu da rekabet gücünü artırıyor.

İran, Irak, Suriye gibi ülkeler önümüzdeki 15-20 yıla kadar çok fazla yatırıma ihtiyaç duyacak, ihracat potansiyelleri de artacak. Çimento fabrikaları, inşaata yönelik tuğla fabrikaları için uygun yatırım ortamı sağlıyor. Ayrıca mayınlı arazilerin temizlenmesi ile burada organik tarım ciddi bir şekilde ilerleyebilir. Tekstil konusunda ucuz pamuk sağlanabilir. Bu bölge pamuğu işlenebilir. Otelcilik sektörüne hizmet verecek tarihi yerler değerlendirilebilir."

Bu nedenle bazı firmaların aracı alıp fizibilite çalışması yapmaya başladığını anlatan Kadooğlu,  İstanbul'dan, Akdeniz'den, İç Anadolu'dan ciddi anlamda gelen ve yatırım yapmak isteyenler var. Burada yerel ortaklarla işbirliği yapanlar var" dedi.

Limak'tan 3 milyar dolarlık yatırım

Bölgede 6 çimento fabrikası ve enerji alanında yatırımları bulunan Limak'ın toplam 10 ildeki yatırım tutarının 3 milyar dolar civarında olduğu tahmin ediliyor. Tamamlanması beklenen yatırımlar ile birlikte toplamda 12 bin kişilik istihdama ulaşılması bekleniyor. Kosifler Group'un ise Mardin ve Şanlıurfa'da Hilton Otelleri inşaatları sürüyor. Türkiye'nin en büyük ayakkabı mağaza zincirleri arasında yer FLO, bölgede 4 mağazayla toplamda 1 milyon 200 bin TL yatırım yaptı. Koç Topluluğu şirketlerinden Tat'ın bölgede yatırımı var. Anadolu Grubu; şeftali, vişne suyu üretimi için tarımsal üretim yatırımı yapıyor.

HEY Tekstil yeni fabrika açıyor

HEY Tekstil Batman'da bin kişilik istihdam sağlayan tekstil fabrikası işletiyor. Diyarbakır'da da yine bin kişiye istihdam yaratacak bir fabrika açma çalışmaları var. Koza Anadolu Metal Madencilik de Diyarbakır Çüngüş civarında bakır mineralizasyonu bakımından önemli potansiyele sahip bir sahayı devralarak, bölgedeki aramalarını artıracak.

Ciner Grup da bölgede enerji ve maden yatırımlarına ağırlık veriyor. Grup, Silopi'de 405 MW gücündeki elektrik santrali yapımı için üretim lisansı aldı. 450 milyon dolar değerindeki bu yatırımın bin kişiye istihdam sağlayacağı belirtiliyor. Ciner'in ayrıca Gaziantep'te yüksek teknolojiyle petrol üretimi ve Cudi dağının eteklerinde Asfaltit kömürüyle ilgili yatırımları bulunuyor.

BİM Lojistik Merkezi'ni Diyarbakır OSB'de bulundururken, 100 kişilik istihdam sağlıyor. Kütahya Seramik'in Diyarbakır'da yapı kimyasalları fabrikası bulunuyor. Yerel bir müteşebbis olan Karavil Group'un ise 80 bin metrekare alan üzerinde yaptığı yatırımla tam kapasiteye ulaştığında 1000 kişiye istihdam yaratacak alçı ve alçıpan fabrikaları yer alıyor.

Tekstilcilerin yüzde 30'u gidebilir

Firmaların teşviklerin olduğu ve iş gücünün bulunduğu alanlarda yatırım yapmaya çalıştığını söyleyen İstanbul Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Hikmet Tanrıverdi, İstanbul'dan her yıl 4-5 firmanın bölgeye gittiğini belirtti.Bölgedeki yerel yöneticilerin ve valiliklerin müteşebbislere yer ve bürokratik açıdan destek vermeleri durumunda insanların bölgeye gidişlerinin daha da artacağına işaret eden Tanrıverdi, "Suriye ve İran'ın açılması buraya yakın illerde ciddi hareket sağlayacağı için de yatırımcı daha rahat gider. Terörün azalması, teşvik sisteminin devam etmesi ve yeni teşvikler verildiğinde 4-5 yıl içinde Marmara, Akdeniz, Ege'de faaliyet gösteren tekstilcilerin yüzde 30'u bu bölgeye gider. Özellikle büyük firmaların desteklediği atölyelerin yatırımlarının bölgeye kayacağını düşünüyoruz" diye konuştu.

Çimentocuların ihracat üssü oldu

Çimentocuların Atatürk Barajı'nın yapıldığı yıllarda bölgeye gitmeye başladığını ifade eden TÇMB Başkanı Adnan İğnebekçili, bugün bölgede ciddi miktarda bir kapasiteye ulaşıldığını kaydetti. Güneydoğu'nun çimentocular için ihracat yönüyle önemli noktalarından biri haline geldiğini aktaran İğnebekçili, Güneydoğu Anadolu'daki çimento fabrikalarının artık üretimlerinin yüzde 30-40'lık bölümünü ihraç ettiğini aktararak, "İhracatın büyük bölümü Suriye ve Irak'a yapılıyor. İki ülkeye yapılan ihracat yaklaşık her yıl 7 milyon ton seviyesinde. Türkiye ihracatının üçte birine yakın bölümü ise buradan yapılıyor" dedi.

"Güneydoğu Anadolu, hem yerel üretim hem de ihracat için önemli bir kapasiteye sahip" diyen İğnebekçili, "Yeni yatırımlar geçtiğimiz 5 yıl içinde yapıldı. Bu dönemde 5 tane çimento fabrikası kuruldu. Oradaki kapasite yaklaşık yüzde 50 oranında artış gösterdi" diye konuştu.

Şu anda Limak'ın Şanlıurfa, Gaziantep, Ergani, Kurtalan, Gaziantep'te fabrikaları bulunurken, Sanko Holdinge bağlı Çimko Çimento'nun Adıyaman'da, Oyak'a bağlı Mardin Çimento'nun Mardin'de çimento fabrikaları bulunmakta.